Hoe doet België het in vergelijking met andere landen, als we alleen naar de coronadoden in het ziekenhuis kijken?

Het probleem om de vergelijking tussen landen te maken, is dat er soms op heel verschillende manieren wordt geteld. Sommige landen rekenen alleen mensen mee van wie ze honderd procent zeker zijn dat ze aan de gevolgen van het coronavirus zijn gestorven. Het gaat dan vooral om mensen die in het ziekenhuis zijn opgenomen, bij wie een test is afgenomen, en die sterven aan een virale longontsteking. 

In ons land gaan de cijfers veel ruimer: ook mensen die thuis sterven of in een woonzorgcentrum (WZC), en bij wie niet altijd een test is afgenomen, worden meegeteld als coronadoden, als er een vermoeden bestaat dat ze aan de gevolgen van het virus zijn overleden. Daardoor lagen de Belgische cijfers relatief hoger dan die van andere landen. Maar sinds eergisteren geeft Sciensano, het instituut voor volksgezondheid, ook de aparte cijfers van mensen die in het ziekenhuis zijn overleden, en van wie we dus zeker kunnen zijn. Dat zorgt ervoor dat we beter kunnen vergelijken met enkele andere landen, die op dezelfde manier tellen. Wat leren die cijfers ons?

(lees verder onder de tabel)

Op dit ogenblik telt ons land 3.903 mensen van wie gemeld is dat ze overleden zijn aan de gevolgen van het coronavirus. 2.069 van die mensen - zo'n 53 procent - stierven in het ziekenhuis. Als je dat berekent op de totale bevolking, betekent het dat er per miljoen inwoners 181 mensen met zekerheid zijn gestorven aan het virus. In vergelijking met enkele landen die hun doden op een soortgelijke manier tellen (Frankrijk, Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Italië), valt op dat Italië er sterk bovenuit blijft steken, maar dat ons land het dan nog altijd slechter doet dan de rest.

"Een echte verklaring daarvoor is er op dit ogenblik niet", zegt viroloog Steven Van Gucht, voorzitter van het wetenschappelijk comité van Sciensano. "Belangrijk is dat we de echte berekening pas achteraf zullen kunnen maken, als de pandemie achter de rug is. Verschillende landen zitten op een andere plaats in de evolutie van het virus." 

Kan de bevolkingsdichtheid een rol spelen? België is een dichtbevolkt land, misschien heeft dat in ons nadeel gespeeld? Dat kan. België heeft bijvoorbeeld drie keer meer inwoners per vierkante kilometer dan Frankrijk. In die zin doen we het veel beter dan onze zuiderburen, want ons sterftecijfer ligt niet drie keer hoger dan het hunne. Maar tegelijk ligt de bevolkingsdichtheid in Nederland hoger dan in België, en ligt het sterftecijfer daar toch lager. Italië, het zwaarst getroffen land, heeft vrij weinig inwoners per vierkante kilometer. Maar als je binnen Italië kijkt, dan is het de dichtstbewoonde streek, Noord-Italië, die het zwaarst getroffen wordt. Je zou dus eigenlijk alleen vergelijkbare streken met elkaar mogen vergelijken om een correct antwoord te krijgen. Op landniveau leert de bevolkingsdichtheid ons niks.

Een andere bedenking: hoe tel je wie een coronadode is? "Als iemand positief heeft getest, en vervolgens overlijdt aan een virale longontsteking, dan is het duidelijk", zegt Van Gucht. "Maar heel vaak gaat het om mensen die meerdere aandoeningen hebben. Meestal zal dan het coronavirus als doodsoorzaak vermeld worden, terwijl het virus er alleen voor heeft gezorgd dat men sneller is gestorven aan een andere aandoening." In principe zouden alle landen die telling op dezelfde manier moeten doen, maar misschien is dat niet zo. 

Conclusie: ook als we meer vergelijkbare cijfers nemen, is ons land zwaar getroffen wat het aantal doden betreft. Maar het blijft afwachten tot we definitieve cijfers zullen hebben. "Intussen kan het een goede indicatie zijn om voor elk land te kijken hoeveel mensen er méér zijn gestorven dan men normaal gezien zou verwachten", legt Van Gucht uit. En uiteraard is er geen competitie aan de gang: elke dode is er een te veel.

(bekijk hieronder de uitleg van wetenschapsjournalist Koen Wauters in het journaal van 19u zondagavond)