Het lot van de komende maanden: deze machine tekent het uit

Het land is sinds begin maart in handen van virologen, bacteriologen en epidemiologen. Officieel heet het dat België zich sinds 12 maart 2020 in de ‘federale fase van het crisisbeheer’ bevindt. De Nationale Veiligheidsraad, voorgezeten door premier Sophie Wilmès, ziet de werkweek steeds vaker beginnen op zaterdag. Dan komt de zogeheten topministerraad samen, de regering aangevuld met de steun van zes andere partijen overloopt dan de waslijst aan aanbevelingen om snel te schakelen in de strijd tegen corona.

Sinds Wilmès voor het eerst op 10 maart de Nationale Veiligheidsraad samenriep is het land ingrijpend veranderd. De talloze maatregelen worden eerst besproken in het bijzijn van de vicepremiers, met de nodige social distancing, grinnikt een minister. De input krijgen ze van de zogeheten Risk Management Group, die bestaat uit artsen-epidemiologen van Sciensano, de gezondheidsautoriteiten van de federale overheid. Wetenschappers adviseren, kabinetmedewerkers vertalen naar beleidsregels en op het eind moeten de politici beslissen. ‘Gouvernement c’est pouvoir’. 

Dat dit samenspel niet steeds even geruisloos verloopt spreekt voor zich. Wetenschappers hoeven geen rekenschap te geven van de economische of sociale gevolgen van de vaak verregaande maatregelen. Vandaar de discussie omtrent het wel of niet openhouden van de scholen, of de saga met de kappers, die eerst wel en dan niet open mochten blijven. De jongste discussie die zich afspeelt achter de schermen is die rond de tests en wie nu getest moet worden. De politieke en maatschappelijke druk botst daar met de wetenschappelijke verwerking ervan. De tests zijn er misschien wel, je moet ze ook nog kunnen afnemen en interpreteren.

Kernkabinet

De werkweek vloeit als vanzelf over naar de maandag, dan is er het wekelijkse kernkabinet. Weliswaar via videoconferentie sinds de uitbraak van het virus. In de loop van de week hebben de premier en de kern nu elke dag overleg met een van de vele werkgroepen en comités die de crisis monitoren en opvolgen. Dagelijks is er contact met het crisiscentrum om de stand van zaken te weten omtrent de instroom van nieuwe patiënten, en het aantal overlijdens. De bewuste curve die nauwlettend opgevolgd wordt om de contouren te kunnen schetsten hoelang ons land nog in deze staat van lockdown moet verkeren.

Om al die strategische en beleidsbeslissingen op het terrein uitgevoerd te zien, worden tussendoor overlegmomenten georganiseerd met de provinciegouverneurs, opdat zij op hun beurt de acties kunnen coördineren op gemeentelijk niveau. Op donderdag rept Wilmès zich dan naar de Kamer voor het beantwoorden van parlementaire vragen, terwijl op vrijdag alweer een ministerraad op de agenda staat.

Elke week krijgt de kern uitleg van de Economic Risk Group, onder voogdij van Pierre Wunsch van de Nationale Bank en crisismanager Piet Vanthemsche. Die cluster buigt zich over de vraag hoe we de economische schok van de coronacrisis kunnen opvangen. Zij sturen acht werkgroepen aan, die permanent bezig zijn. In totaal werken zo’n honderd mensen achter de schermen. Twee keer per week geven die een update aan de beide voorzitters. Wunsch en Vanthemsche vergaderen wekelijks met het kernkabinet van de premier. 

De ERMG maakt ook scenario’s met verschillende prognoses over de Belgische lockdown. Per week dat die duurt, dikt het begrotingstekort met zeker 4 miljard euro of 1 procent van het bruto binnenlands product aan. De teller stopt pas als straks de economische motor weer aangezet mag worden. Vandaar dat de ERMG zich ook al buigt over maatregelen om een economisch herstel in de hand te werken.

Deze week werd zo ook het eerste rapport van de GEES-werkgroep verwacht. Die Groep van Experts belast met de Exit-Strategie, die de uitweg en de heropstart van de samenleving moet voorbereiden voor een post-coronatijdperk, vergadert sinds haar oprichting elke dag. Ze is een verzameling van artsen, virologen en economen.

Eindverantwoordelijke

Informeel heeft ook koning Filip een rol gespeeld in de hele crisis. Hij kwam persoonlijk tussen voor een levering van een half miljoen mondmaskers van de Chinese miljardair Jack Ma, de oprichter van internetwinkel Alibaba. Koning Filip heeft goede banden met zowel de Chinese president Xi Jinping als met de Alibaba-topman.

Premier Wilmès wekt vaak de indruk dat ze zich laat leiden door al deze verschillende adviseurs en comités. Maar feit is dat ook in deze structuur het kabinet van de premier de eindverantwoordelijke is. En dat zullen we deze week opnieuw merken. Woensdag komt de Nationale Veiligheidsraad weer samen, en dan weten we of de lockdownmaatregelen aangepast worden, dan wel verlengd tot na het eerste weekend van mei. Ook dat besluit zal de hele keten van adviescomités gepasseerd zijn. Maar het zal wel premier Wilmès zijn die op een persconferentie de uitkomst bekend zal maken.