De wraak van Confucius: België in de fout bij inreisverbod van directeur Confuciusinstituut

Afgelopen najaar onthulde De Morgen dat Xinning Song, de Chinese directeur van het Confuciusinstituut aan de Vrije Universiteit Brussel, de toegang tot de Schengenzone is ontzegd. Het nieuws ging de wereld rond, omdat het een verstrekkende maatregel is aangezien de Schengenzone 26 Europese landen omvat. Bovendien is er in het Westen bezorgdheid over de manier waarop China aan invloed wint via Confuciusinstituten. De Belgische Dienst Vreemdelingenzaken had Xinning Song dit inreisverbod opgelegd, op basis van informatie van de Staatsveiligheid, waaruit bleek dat Song een gevaar vormde voor de openbare orde of nationale veiligheid.

Song vocht zijn zaak aan bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen en die rechtbank gaf hem onlangs gelijk. “Ik heb mijn zaak gewonnen”, reageert Song via e-mail vanuit Peking. “Uit het dossier van de Belgische staat komt geen enkel concreet element naar boven waaruit blijkt dat ik enig gevaar beteken voor de Belgische nationale veiligheid.”  

“Mijn cliënt is blij met de annulering, die ernstig afbreuk deed aan zijn academische activiteiten en reputatie”, zegt zijn advocaat Julien Hardy.

De rechtbank heeft echter niet geoordeeld of Song al dan niet een gevaar betekent. Het arrest meldt duidelijk dat in mei vorig jaar Staatsveiligheid de Dienst Vreemdelingenzaken informeerde dat de activiteiten van Song  “op directe wijze de spionage- en inmengingsactiviteiten van de Chinese inlichtingendiensten ondersteunen en dat zijn activiteiten bijgevolg een dreiging vormen voor de inwendige en uitwendige veiligheid van de Staat”. De aanwijzingen van de Belgische inlichtingendienst daarvoor blijven echter geclassificeerd.

Procedurefout 

De Raad voor Vreemdelingenbetwistingen keek dan ook niet naar de grond van de zaak, maar of er een ernstige fout is gemaakt bij het afleveren van het inreisverbod. De rechtbank geeft Song en zijn advocaat daarin gelijk. Hoe zit dat in elkaar? In september vorig jaar legde DVZ een inreisverbod van 8 jaar op aan Song en sindsdien staat de academicus geseind in de hele Schengenzone. De wet schrijft echter voor dat zo’n inreisverbod enkel gepaard kan gaan met een bevel om het grondgebied te verlaten. Dat kan enkel als die persoon zich dan ook in België bevindt.

“DVZ verstrekte geen bevel om het grondgebied te verlaten, omdat de betrokkene al in het buitenland zat”, zegt de woordvoeder van Dienst Vreemdelingenzaken. Song bevond zich op dat moment namelijk in China vanwaaruit hij een nieuw visum probeerde te regelen om naar Oostenrijk en België te reizen. In theorie kan de Dienst Vreemdelingenzaken nog cassatieberoep bij Raad van State aantekenen, maar dat lijkt weinig zinvol. 

“Er wordt niet in beroep gegaan tegen deze beslissing”, zegt de DVZ-woordvoerder. “De weigering van zijn visum blijft overeind. Die Belgische weigering blijft ook zichtbaar in het Visum Informatie Systeem waarin alle lidstaten de weigering én de motivatie kunnen zien indien hij een nieuw visum zou aanvragen.”

Terugkeer?

Song lijkt echter gedecideerd om opnieuw naar Europa af te reizen, zodra de coronacrisis voorbij is: “Dit betekent dat ik zonder problemen opnieuw een Schengenvisum kan bekomen in de toekomst. Er zijn verschillende evenementen in het kader van de relaties tussen de EU en China gepland, waaronder in Brussel. President Xi Jinping brengt ook een bezoek aan Europa en in oktober is er het jaarlijkse gezamenlijke evenement aan het Egmont Instituut in Brussel.” 

Het was exact voor dat jaarlijkse evenement aan het Egmont Instituut dat Song vorig jaar een visum aanvroeg en dat vervolgens geweigerd zag. Als Song nu toch via een ander Schengenland erin slaagt om een visum te krijgen, dan is het nog altijd de vraag of dat jaarlijkse evenement opnieuw doorgaat. Het ging tot nu toe om een coproductie tussen het Egmont Instituut en het Confuciusinstituut aan de VUB, waarvan Song jarenlang directeur was. In december besloot de VUB echter om dat Confuciusinstituut  te sluiten. 

In theorie zijn de Confuciusinstituten gericht op de verspreiding van de Chinese taal en cultuur, maar volgens China-watchers zoals VUB-professor Jonathan Holslag probeerde Song dat op te rekken tot ook politieke thema’s zoals de nieuwe zijderoutes. Holslag is op de hoogte dat het inreisverbod van Song is geschrapt: “Het is pijnlijk omdat dit het gevolg is van onkunde en een kaakslag betekent voor de mensen bij de Staatsveiligheid, maar oké, in zekere zin bewijst dit ook dat Europa een andere kijk op de rechtsstaat heeft dan China. Dat Song de kans kreeg om in beroep te gaan bewijst dat je hier rechten hebt, die je in China niet zomaar hebt. Ik denk bovendien dat hij verstandig genoeg is om niet met tromgeroffel terug te keren. Onvermijdelijk is dit een smet op zijn blazoen.”

De Dienst Vreemdelingenzaken valt onder de bevoegdheid van minister van Asiel en Migratie Maggie De Block (Open VLD). Die wenst niet te reageren. “Het is de gemachtigde ambtenaar die de beslissing ondertekent.”