65-plussers in lockdown tot herfst of volgende lente? Professor legt uit hoe we kunnen terugkeren naar normaal leven

Hebben de huidige lockdownmaatregelen het gewenste effect?

“Het probleem is dat de curves van het aantal sterfgevallen en het aantal mensen op intensieve zorg maar heel langzaam naar beneden gaan. Als de maatregelen gewerkt hadden zoals ze bedoeld waren, zouden de curves zeer sterk naar beneden gegaan zijn en niet heel traag zoals nu. Dat betekent dat er nog continu nieuwe mensen besmet raken, zelfs onder de lockdown. Op dit moment besmet één coronapatiënt gemiddeld minder dan één andere persoon. Die zogenaamde R-waarde is nu 0,8 maar zou ver onder 1 moeten liggen om de lockdown gewoon los te laten.”

Als we de maatregelen vorige week al volledig hadden gelost, zou het aantal nieuwe coronapatiënten in de Belgische ziekenhuizen spectaculair omhoog zijn geschoten. Dat blijkt uit een grafiek die het Nationaal Crisiscentrum voorstelde. We moeten dus nog niet hopen op een versoepeling van de maatregelen?

“Er zijn slechts twee manieren om uit de lockdown te geraken. Je kan er op rekenen dat er een vaccin gevonden wordt of dat er medicatie ontwikkeld wordt die het virus onderdrukt. Dan moet je de lockdown volhouden tot die er zijn ofwel tot er zo weinig besmettingen zijn dat je de besmette personen én de personen met wie ze in contact gekomen zijn, in quarantaine kan zetten om nieuwe besmettingen te voorkomen. Deze ‘contact tracing’ moet je dan opnieuw volhouden tot er een vaccin of medicatie is. Deze methode is ‘cutting the curve’. Bij de andere manier, ‘flatten the curve’, laat je wel nieuwe besmettingen toe maar zorg je ervoor dat de capaciteit van de gezondheidszorg niet overschreden wordt. In dit scenario worden de lockdownmaatregelen langzaam lichtjes versoepeld.”

Kunnen we de lockdown in België afbouwen op de eerste manier?

“Een vaccin duurt wellicht nog een jaar, en medicatie nog minstens een aantal maanden. Dus nee, ‘cutting the curve’ zal niet lukken in de nabije toekomst. Daarvoor moet het aantal besmette mensen zo laag zijn dat de contact tracing-methode doenbaar is. Ik schat dat op dit moment ongeveer 5 procent van de Belgen besmet is of de besmetting achter de rug heeft. Met Covid-19 blijf je redelijk lang besmettelijk, dus een groot deel van die 5 procent is nog steeds besmettelijk. Er zijn 11 miljoen Belgen. Dus zou je massaal moeten testen, en misschien wel honderdduizenden Belgen én al hun contactpersonen in quarantaine moeten zetten. Dat is met andere woorden een groot deel van de bevolking. Als je niet zo massaal kan testen, gaat de epidemie weer uit de hand lopen want dan lopen veel besmette mensen zonder het te weten nog rond.”

Betekent dit dat 5 procent van de Belgen al antistoffen heeft ?

“Dat je besmet geweest bent, betekent niet noodzakelijk dat je immuun bent. We veronderstellen dat dit bij de overgrote meerderheid het geval is, maar zijn er nog niet zeker van. Wellicht zijn besmette personen voor een korte periode immuun, zoals je tegen het griepvirus ongeveer een jaar immuun bent. Maar we kunnen niet zeggen dat er geen mensen bestaan die het virus geen tweede keer kunnen krijgen. Wellicht zal het dan wel in een minder erge vorm zijn.”

Als we niet elke besmette persoon in quarantaine kunnen zetten, wat is het alternatief?

“Het enige alternatief is ‘flatten the curve’: de maatregelen beetje bij beetje lossen en nieuwe besmettingen toelaten maar ervoor zorgen dat de capaciteit van onze ziekenhuizen niet overschreden wordt. Je kan differentiëren volgens leeftijd, want ook het sterftecijfer varieert enorm naargelang de leeftijd. De mensen die een grotere kans hebben om te sterven, moet je zo maximaal mogelijk beschermen. Voor de anderen kan je de maatregelen versoepelen. 

“Het afbouwen van de lockdown kan dus heel fijnmazig gebeuren en dat wordt nu bestudeerd. Je zou bijvoorbeeld de oudere mensen in lockdown kunnen houden tot de herfst, wanneer er hopelijk een medicijn is, of tot de volgende lente, wanneer er hopelijk een vaccin is. Alle mensen die jonger zijn dan 65, zou je beetje bij beetje sneller kunnen loslaten, over de volgende paar maanden al. Zo hou je de economie draaiende.

“Terwijl de klassieke methode, ‘cutting the curve’, rekent op een vaccin of op medicatie, rekent ‘flatten the curve’ op groepsimmuniteit. Dit betekent dat zodanig veel mensen Covid-19 gehad hebben en immuun zijn dat het virus niet meer kan circuleren. Maar dit kan uiteraard enkel als je effectief immuun bent zodra je het virus hebt gehad, wat we nog niet zeker weten.”

Als je nieuwe besmettingen toelaat, zullen er dan ook meer mensen overlijden?

“Bij ‘cutting the curve’ heb je inderdaad minder overlijdens. Bij ‘flatten the curve’ heb je in het totaal niet meer overlijdens door het virus dan als je geen lockdown doet. Die doden zouden toch gevallen zijn als gevolg van de epidemie. Als je de ‘flatten the curve’-methode toepast, zorg je ervoor dat je gezondheidssysteem het aankan zodat er geen extra sterfgevallen zijn door een falend systeem.

“Je moet ook overwegen wat je doet met mensen die sowieso dit jaar zouden sterven door onderliggende aandoeningen, zoals terminale kanker. Als je hen beschermt tegen besmetting, maakt dat qua dodental niet zoveel uit. Maar qua menselijkheid maakt het wel een groot verschil: wil je hen laten sterven door verstikking? Het crisiscomité moet tijd gegeven worden om al die overwegingen te maken. Dat zijn geen gemakkelijke beslissingen die je niet kan nemen onder druk.”