We lijken tijdens de lockdown intenser te dromen. Wat kunnen we daaruit leren?

“Ik bevond me helemaal alleen in een grote, donkere hangar met een tiental gemuteerde vleermuizen: een dierenkop boven op een strak mannenlichaam met sixpack en gigantische vleugels. Aan de andere kant van de hangar was een deur die ik moest bereiken. De enige manier om de agressieve manmuizen van me weg te houden, was door een foto van hen te nemen. Wanneer de flash hen raakte, vielen ze ter plekke dood neer. Eenmaal aan de overkant swipete ik door de afgrijselijke foto’s van de stervende beesten. Ik voelde me schuldig.”

Normaal gezien herinnert Sarah* (24), tot voor kort aan de slag als redactrice bij een productiehuis, zich niet wat haar onderbewustzijn ’s nachts allemaal uitvreet. “Dit is misschien de derde of vierde droom ooit die ik kan navertellen.”

Volgens Tim Post, droompsycholoog en auteur van Droommeester: droom jezelf sterker tijdens je slaap, maken dergelijk monsterlijke nachtmerries amper 1 procent van al onze dromen uit.

“Over het algemeen zijn onze dromen best realistisch. Alleen gaan onze hersenen vaak van alles combineren wat niet samen hoort. Zo bereiden ze ons voor op moeilijke situaties waarin we mogelijk zullen moeten vechten om te overleven. Dromen zijn simulaties van ons dagelijkse leven. Dat ze vaak in het teken staan van angst of het oplossen van problemen, komt doordat het angstcentrum in ons brein bijzonder actief is tijdens de droomslaap.”

Hyperrealistisch

Ook sp.a-voorzitter Conner Rousseau (27) herinnert zich sinds enkele weken vaker zijn dromen, “realistische dromen, waarin ik altijd iets of iemand verlies”.

“Net nadat ik met een van mijn beste maten een wereldreis gemaakt had, bezweek die aan het coronavirus. Maar toen ik met zijn vriendin en familie telefoneerde, bleek niemand te weten wie ik was. Na het ontwaken duurde het zeker tien minuten om die droom van me af te schudden. Ik heb mijn vriend meteen een bericht gestuurd; gelukkig was alles oké.”

Helemaal levensecht was de droom van Bart*, leerkracht Nederlands voor volwassenen, over de coronabegrafenis van zijn grootmoeder.

“Mijn dromen waren altijd al redelijk geloofwaardig, maar sinds de lockdown zijn ze hyperrealistisch. Zo stond ik vorige week samen, uiteraard op anderhalve meter afstand, met een handvol andere mensen rond de kist van mijn oma. Elk detail klopte, het leek wel een fragment uit een documentaire of tv-bijdrage. Kort daarvoor had ik mijn oma nog aan de lijn gehad voor haar 79ste verjaardag, toen verkeerde ze in prima gezondheid.

“Die echtheid kenmerkt ook mijn minder dramatische dromen. Zo droomde ik over de coronadate die ik had. Net als tijdens onze wandeling hielden we steeds voldoende afstand. Bij het afscheid gaven we toe dat we elkaar eigenlijk wilden omhelzen, waarna we nog een poosje vreemd van op afstand naar elkaar keken. Tijdens de echte date heb ik dat verlangen niet durven uit te spreken.”

Loom gevoel

Wat is er aan de hand: wakkert de quarantaine onbewust onze fantasie aan? Dromen we momenteel massaal meer? Toch niet, zegt Tim Post. “Die dromen hadden we voordien ook al. We herinneren ze ons nu enkel beter, omdat we ’s ochtends niet meteen gehaast uit bed springen.”

Klinisch psycholoog en slaapcoach Jana Maes wijst erop dat ook onze door de lockdown veranderde slaaphygiëne bijdraagt aan een verhoogd droombewustzijn. “Veel mensen slapen onrustiger, worden ’s nachts vaker wakker of zetten ’s ochtends geen wekker meer. Dat alles vergroot de kans direct uit je droomslaap te ontwaken.”

Zo worstelt Bart dezer dagen serieus met het onderhouden van een gezonde slaaphygiëne. “Voor de lockdown had ik een heel strak ritme: om 6 uur moest ik opstaan, om 7 uur de trein nemen, om 8 uur beginnen lesgeven. Plots is heel die structuur van het fysieke lesgeven vervangen door opdrachten online zetten en verbeteren. Maar aangezien veel van mijn leerlingen thuis niet over een computer of stabiele internetverbinding beschikken, krijg ik veel opdrachten niet of te laat terug. Hoewel het gebrek aan uitzicht mij een loom gevoel geeft, kan ik ’s avonds niet voor 2 uur inslapen, waardoor ik ’s ochtends dan weer moeilijk wakker raak.”

Sarah is sinds april werkloos, haar contract werd door de coronacrisis niet verlengd. Desondanks houdt ze – zo goed en zo kwaad als dat gaat – een zo strak mogelijke slaapstructuur aan. “Ik ga ten laatste om middernacht slapen en blijf ten laatste tot 10 uur in mijn bed liggen. Het inslapen lukt meestal goed, maar nu ik ’s ochtends geen reden meer heb om uit bed te komen, is het opstaan moeilijker.

“Soms bekruipt de zin me overdag een dutje te doen, eerder uit pure verveling dan omdat ik echt moe ben. Toch doe ik dat bewust niet, om mijn dagen zo gestructureerd mogelijk te houden.”

De dagen van Conner daarentegen zitten nog steeds propvol. “Het voordeel is dat ik overdag gewoon geen tijd heb om te piekeren. Het nadeel is waarschijnlijk dat mijn brein zich daardoor genoodzaakt ziet mijn gedachten en gevoelens over de lockdown ’s nachts te verwerken.

“Behalve tijdens mijn dagelijkse wandeling op de zeedijk zie ik deze dagen zo goed als niemand; ik mis het om onder de mensen te komen. Misschien duikelt mijn onderbewustzijn daarom plots zo veel oude vrienden op. Zo droomde ik onlangs dat ik bij een vriend die ik al tijden niet meer gezien heb aan het indrinken was. Zijn tuinhuis bleek namelijk ook de ingang tot het Pukkelpop-festival te zijn.”

Droomduiding

“De droomslaap verwerkt deels belevenissen uit het verleden, deels bereidt ze ons voor op mogelijke angsten van de komende dag. Dromen willen ons wel degelijk iets vertellen”, zegt slaapexperte Jana Maes.

De betekenis van onze dromen ligt niet in een reeks externe, universele symbolen, maar wel bij onszelf, stelt droompsycholoog Tim Post. “Dromen zijn uiterst introspectief en dus subjectief. Dat bepaalde thema’s bij verschillende mensen terugkeren, komt door gedeelde ervaringen. Maar de interpretatie van dat steeds terugkerende droomelement ligt volledig bij jezelf.”

Zo ziet Sarah in haar op het eerste gezicht volledig van de pot gerukte nachtmerrie wel degelijk een diepere betekenis. “Ik geloof dat die droom een combinatie is van corona-angst en -verveling. Waarschijnlijk heb ik iets te veel nieuwsberichten met plaatjes van vleermuizen, de beesten die het virus op de mens overdroegen, gezien. De goddelijke lichamen vinden dan weer hun oorsprong op TikTok, het sociale medium waarop ik waarschijnlijk te veel tijd doorbreng.

“En niet toevallig vermoordde ik in die droom de monsters met mijn cameraflash. Diezelfde dag had ik me namelijk aangemeld voor een online fotografiecursus omdat ik me toch zo nuttig mogelijk wil bezighouden.”

Ook Conner bevat de boodschap van zijn dromen onder lockdown. “Al mijn dromen grijpen terug naar mensen en belevenissen van voor mijn voorzitterschap: vrienden die ik minder zie of activiteiten als drinken en feesten, waar nu geen tijd meer voor is. Waarschijnlijk besef ik nu pas ten volle dat mijn jeugd echt voorbij is.”

Regisseer je dromen

Bepalen waarover we wel of niet dromen, is onmogelijk. Wel kunnen we ons al slapend bewust worden van onze dromen om vervolgens de regie in eigen handen te nemen. Lucid dreaming heet deze techniek, die ons volgens expert Tim Post niet enkel aangenamere dromen bezorgt, maar ons ook overdag bewuster maakt van ons eigen denken. Een vaardigheid die in tijden van corona handig van pas komt, zegt Post.

“In lucide dromen kun je je angstdromen ombuigen tot prettige fantasieën waarbij je bijvoorbeeld coronavrij op reis gaat of als superheld tegen het virus vecht. Daarnaast is het een soort van mindfulness die je ook overdag helpt jezelf niet in negatieve of angstige gedachten te verliezen.

“Met voldoende oefening kan iedereen het leren. Eerst en vooral leer je je je dromen zo veel mogelijk herinneren, door ze elke ochtend neer te schrijven. Daarna analyseer je je droomdagboek: welke elementen keren steeds terug? Vervolgens leer je die elementen te herkennen terwijl je nog droomt. Met dat bewustzijn kun je het droomscenario ombuigen.”

Slaapcoach Jana Maes plaatst daarbij toch een kanttekening. “Mensen met echt angstige dromen zou ik juist niet aanraden hun dromen op te schrijven. Beter onderzoeken zij de bronnen van angst en onrust. Stel jezelf de vraag hoe je overdag met je emoties omgaat. Wat maakt je angstig: de hoeveelheid informatie die je opzoekt, het isolement of misschien een gebrek aan ontspanning?

Zorg liever voor genoeg balans in je dag, beweeg genoeg, pas op met cafeïne en alcohol, stop tijdig je schermgebruik. De voorbereiding voor een goede slaap begint al bij het opstaan.”

*Sarah en Bart zijn schuilnamen.