De bossen rond Tsjernobyl staan in brand, moet Kiev vrezen voor radioactieve rook?

Geen strakblauwe luchten en een lekker lentezonnetje, maar rookwolken en dichte smog in Kiev. Door bosbranden in het grensgebied met Wit-Rusland, in het noorden van Oekraïne, kampt de hoofdstad met zware luchtvervuiling. Vorige week vrijdag was de smog in Kiev zo dik dat de stad even de slechtste luchtkwaliteit ter wereld had.

Naast de luchtvervuiling zorgen de bosbranden voor andere kopzorgen. De vuurzee woedt op luttele kilometers afstand van de verlaten kerncentrale van Tsjernobyl, waar zich in 1986 de grootste nucleaire ramp uit de geschiedenis voltrok. Activisten houden hun hart vast; ze vrezen dat de branden leiden tot een verhoogd stralingsniveau in het gebied en daarbuiten.

De branden in de buurt van Tsjernobyl woeden al bijna drie weken. Vorige week meldde de regering nog dat het vuur onder controle was, maar de wind heeft de brandhaarden weer aangewakkerd. Volgens de autoriteiten zijn er zeker zes smeulende vuren in de regio die door 1.400 brandweerlieden, drie blushelikopters en twee blusvliegtuigen worden bestreden.

De Russische tak van Greenpeace bekijkt de situatie met zorg. De milieuorganisatie meldt op Twitter dat al zeker 57.000 hectare bosgebied rond Tsjernobyl in vlammen is opgegaan. Dat komt overeen met 22 procent van de zogenoemde veiligheidszone, een gebied van dertig kilometer doorsnede rondom de rampplek, waar sinds de nucleaire catastrofe eind jaren 80 niemand meer mag wonen.

‘Al op tien kilometer van de brand wordt geen verhoging gemeten’

Greenpeace vreest dat er door de brand radioactieve atomen vrijkomen die in boomwortels en mos opgeslagen zijn. De wind kan die radioactieve deeltjes meevoeren naar dichterbevolkte gebieden, waar mensen ze inademen. Het stralingsniveau in het centrum van de brand was op 6 april zestien keer hoger dan normaal, zo meldde de Oekraïense milieudienst.

Toch is dat niet bijster veel, vindt Wim Turkenburg, atoomfysicus en emeritus hoogleraar aan de Universiteit Utrecht. “De algemene consensus in de wetenschap is dat een lage stralingsbelasting weinig tot geen gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. Daarbij wordt al op tien kilometer afstand van de brand heel weinig verhoging gemeten. De brand vormt dus geen dreiging voor de volksgezondheid in Kiev.”

Het gebied is een stuk minder besmet dan 34 jaar geleden, waardoor er nu minder straling vrijkomt. Turkenburg: “Veel radioactief materiaal is de afgelopen jaren vervallen en straalt dus niet meer. Zo is ruim 85 procent van het neergeslagen cesium niet meer radioactief. Daarnaast zit veel van het nucleaire materiaal nu dieper in de grond. Dat komt niet vrij als er een bosbrand over zo’n gebied trekt.” 

Dat de branden bij de reactor zelf komen, is uitgesloten, zegt Turkenburg. “Het gebied rond de reactor is kaal, waardoor het vuur er niet in de buurt kan komen. En de verwoeste reactor is geheel afgeschermd door een stalen overkapping.”

Vrijdag meldde de burgemeester van Kiev dan ook dat de stad wel ‘last heeft van rook, maar niet van radioactiviteit’. De ruim drie miljoen inwoners van de stad hebben het advies gekregen om zoveel mogelijk binnen te blijven, voor zover ze dat niet al deden vanwege de coronacrisis, en ramen gesloten te houden. De bosbranden bij Tsjernobyl ontstonden begin deze maand toen boeren graslanden in brand staken.