Grootste gat ooit in de ozonlaag aan de Noordpool
Boven de Noordpool zit er momenteel een groot gat in de ozonlaag. Dat is opvallend omdat grote gaten in de ozonlaag meestal aan de Zuidpool voorkomen. Bovendien gaat het om misschien wel het grootste gat ooit aan de Noordpool, zegt Karolien Lefever van het Koninklijk Belgisch instituut voor ruimte Aeronomie (BIRA). De ozonlaag beschermt ons tegen schadelijke uv-stralen van de zon. Gelukkig zal het effect van de schadelijke zonnestralen door het gat aan de Noordpool voor onze streken beperkt blijven.
“We hebben eigenlijk drie elementen nodig om een gat aan de noordpool te krijgen dat zo uitzonderlijk is als nu,” zegt Lefever. “Eén: een stabiele, langdurige vortex, dat is een wervelwind aan de poolgebieden. Twee: Heel koude, aanhoudende vriestemperaturen. En drie: een aanzienlijke hoeveelheid chloor in de atmosfeer die van de mens afkomstig is en die heel lang blijft bestaan.”
Filter
Hoge ozonconcentraties die we bij ons in de zomer kennen, zijn niet goed voor onze gezondheid en wijzen meestal op vervuiling van de lucht. Maar de ozonlaag op grote hoogte in onze atmosfeer is wel goed. Die werkt als filter voor het ultraviolet licht dat in zonnestralen zit. De ozonlaag beschermt ons tegen onder andere huidkanker. Chloorproducten die door de mens uitgestoten worden, breken echter die ozonlaag af.
Gaten in de ozonlaag zijn een seizoensgebonden fenomeen. Ze ontstaan telkens op het einde van de plaatselijke winter. Op dat moment activeren de zonnestralen in de winter opgehoopte chloorverbindingen om ozon (O3) af te breken.
Meestal aan de Zuidpool
Meestal ontstaan die gaten in de ozonlaag aan de Zuidpool. Aan de Noordpool zijn gaten van die omvang eerder zeldzaam.
Sinds het begin van de satellietwaarnemingen boven de Noordpool in 1978 is er slechts één ozongat aan de noordpool ontstaan. Dat was in 2011. Het gat was toen aanzienlijk kleiner dan nu. Het ozongat vormt zich op een hoogte van ongeveer 15 tot 30 km. Gewone wolken zitten onder de 10 kilometer.
“Ongebruikelijke meteorologische omstandigheden zijn verantwoordelijk voor dit uitzonderlijke fenomeen," volgens Lefever. "Maar er is geen directe link met de opwarming van de aarde.”
Daar zijn de CFK’s weer
De chloor op grote hoogte in de atmosfeer is voornamelijk afkomstig van menselijke activiteit. Dit zijn CFK's (Chloor-Fluor-Koolstofverbindingen). De industriële productie daarvan is enkele tientallen jaren geleden stopgezet om de ozonlaag te beschermen. Dat heeft ook geholpen. Ze werden onder andere gebruikt als drijfgassen in spuitbussen en in airco’s, diepvriezers en koelkasten.
“Maar de levensduur van de CFK’s is zeer lang en we verwachten dat het fenomeen van de ozongaten -althans op de Zuidpool - tot ongeveer 2060 zal aanhouden," zegt Lefever. Meer uitleg over het gat vind je op de website van het BIRA.