"Begrijp niet dat overheid dit zo knullig aanpakt": communicatie-experts wikken en wegen persconferentie Veiligheidsraad

"Zelden zo'n communicatieve ramp gezien als de persconferentie van de Veiligheidsraad", "Deze persconferentie gaat de geschiedenisboekjes in, niet in positieve zin" en "De kans is groot dat het virus deze persconferentie niet heeft overleefd": het zijn maar enkele van de vernietigende commentaren die gisteravond op Twitter te lezen waren na de persconferentie van de Nationale Veiligheidsraad over de versoepeling van de coronamaatregelen in ons land.

Die persconferentie begon pas na 22 uur, duurde meer dan een uur en was met een karrenvracht aan details over fases 1A, 1B, 2 en 3 bij momenten moeilijk te volgen. De bijbehorende powerpointpresentatie met volgepropte slides was niet goed leesbaar en liep bovendien niet altijd synchroon met de woorden van premier Sophie Wilmès (MR) en andere sprekers als Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA).

Hoogleraar politieke communicatie en expert in politieke retoriek Christ'l De Landtsheer is alvast vernietigend voor de aanpak van de Veiligheidsraad. "Men heeft alle tijd gehad om dit voor te bereiden", zegt ze aan VRT NWS. "Het gaat om iets serieus, dan is ook de communicatie belangrijk. Dat mag men niet zomaar afhaspelen of er even bij nemen. Het moet professioneel gebeuren. Dit was nu toch echt niet zo ingewikkeld?"

"Men moet in staat zijn om een goede communicatie te verzorgen voor de burgers. Dat mag je nu toch wel verwachten. Het betekent: een goede boodschap in eenvoudige taal. Dit slaat echt alles. Dit kan gewoon niet. Het gaat om politieke communicatie en die moet wervend zijn. Men moet de burger van alle maatregelen overtuigen en dat duidelijk verwoorden."

Hoogleraar politieke wetenschappen en expert politieke communicatie Peter Van Aelst treedt De Landtsheer bij. "Deze persconferentie was niet goed. Het was te technisch en met te veel details. Van Wilmès weten we dat ze geen groot communicator is, maar Jambon deed het toch goed ten tijde van de aanslagen in ons land (toen was hij minister van Binnenlandse Zaken, red.). Nu las hij sommige dingen op zijn smartphone af en zei hij er zelf bij dat het allicht te technisch was. Ook hij kwam niet uit de verf."

Rector Jesse Segers van het instituut voor organisatie en veranderkunde in Nederland (Sioo) is iets milder in zijn oordeel. "Het was niet meeslepend, maar wel ok", zegt hij. "Regel nummer 1 in crisiscommunicatie is empathie tonen. Dat deed Wilmès door eerst uitvoerig mensen te bedanken. Ze gaf ook actiegericht advies, onder meer over mondmaskers."

Ook over de powerpointpresentatie is in korte tijd al veel inkt gevloeid. De Landtsheer heeft er geen goed woord voor over. "Er waren te veel slides en er stond te veel op", zegt ze. "Ze zagen er onaantrekkelijk uit. Het is niet omdat het om ernstige dingen gaat, dat het zo moet. Integendeel. Ik begrijp echt niet hoe dat kan, dat men dit als overheid zo knullig aanpakt. Ik heb er geen ander woord voor."

"De powerpointpresentatie was amateuristisch", zegt Van Aelst. "Ik zie veel studenten die betere powerpointpresentaties maken. Terwijl Jambon in het Nederlands zijn uitleg gaf, zag ik Franstalige slides in beeld. Dat werkt echt niet."

"De boodschap is door dit alles niet goed overgekomen", meent De Landtsheer. "Vorm en inhoud gaan samen. Die inhoud is erg complex, had men dat nu allemaal op die manier in één persconferentie moeten proppen? Er zat nauwelijks lijn in, het was te ingewikkeld en vol ingewikkelde woorden. Jambon deed er nog eens een complex verhaal bovenop met te veel details. Het was toch wel heel onprofessioneel."

Was er dan niks goed aan deze persconferentie? "Nee, het spijt me", zegt De Landtsheer. "Het was niet gestroomlijnd, te complex en met te veel nuances. Men zaaide twijfel met bepaalde formuleringen. "Dat is te bestuderen", bijvoorbeeld. Dat zeg je in een beleidstekst, maar toch niet in een communicatie naar de burger. Dat is slechte politieke communicatie."

Vraag is waarom de Veiligheidsraad dit aanpakt zoals ze het aanpakt. Segers schuift enkele mogelijke verklaringen naar voren. "Het is erg Belgisch om het op deze manier te doen. Onze cultuur is formeel en wij hebben een grotere machtsafstand dan in landen als Nederland of Nieuw-Zeeland. Wij willen ook meer onzekerheid vermijden, daarom snakken we naar details. Als Wilmès te oppervlakkig zou blijven, zou ze eveneens kritiek krijgen."

Volgens Segers speelt het geslacht van Wilmès eveneens een rol. "Als vrouw is het moeilijker om emotionele worsteling te tonen zonder als een zwakke leider over te komen", zegt hij. "Emotionele worsteling tonen werkt nochtans prima om aansluiting bij de bevolking te vinden."

"België is ook een complex land met een ingewikkelde politieke structuur", zeggen Segers en Van Aelst in koor. "We hebben tal van verschillende politieke niveaus en bovendien leidt Wilmès een minderheidsregering in lopende zaken."

"Wilmès moet het tot slot in het Frans én het Nederlands doen", merkt Segers nog op. "In Nederland vindt men dit al te gek, maar bij ons is het normaal. In haar moedertaal klonk ze krachtiger en kwam ze ook menselijker over. De Franstalige pers heeft het dan ook amper over haar stijl. In het Nederlands klonk ze veel zakelijker en technisch."

Wat kan de Veiligheidsraad doen om het een volgende keer beter aan te pakken? "Geef deze persconferentie vroeger op de avond en bereid je beter voor door je toespraak vooraf te oefenen", zegt Segers. "Wilmès zou er goed aan doen haar communicatie op te splitsen en de media daarbij als partner mee in bad te nemen. Ze kan bijvoorbeeld de pers eerst een technische uitleg vol details geven zodat die zich kan voorbereiden. Vervolgens kan ze dan de bevolking in een beknopte en eenvoudige boodschap toespreken."

De Landtsheer raadt Wilmès aan een voorbeeld aan Rutte te nemen. "Hij moest deze week een gelijkaardige persconferentie geven. Dat deed hij rechtop en in zijn eentje. De hoofdrol was duidelijk voor hem en de achtergrond versterkte de boodschap. Ook Wilmès zou de hoofdrol moeten krijgen en als voorzitter van de Veiligheidsraad de persconferentie in haar eentje geven."

"Rutte heeft echt een verhaal verteld, het was een performance. Daarbij heeft hij retorische middelen zoals lijstjes aangewend. Hij gebruikte zelfs humor. Zo zei hij dat mensen niet moesten denken dat het virus boos zou weglopen met een rugzakje. Hij putte ook uit persoonlijke ervaringen door toe te geven dat ook hij enkele reisjes op de planning had komende zomer, maar dat hij die niet heeft geboekt omdat hij zijn geld niet wou kwijt zijn."

Van Aelst hamert vooral op taal. "Het zou beter zijn als Wilmès een toespraak geeft waarin ze de grote lijnen uitzet in haar eigen taal. Als de minister-presidenten van de gewesten en gemeenschappen het woord nemen, moeten ze dat ook in hun eigen taal doen. Zo bewaar je de eenheid van het land, maar is het wel eenduidig voor de bevolking. Ons medialandschap is compleet gesplitst, waarom zouden we nu dan plots verwachten dat mensen naar Nederlands en Frans dooreen luisteren?"

Bekijk hieronder een reportage uit "Het Journaal":