Waterscans en afspraken over de Maas met Nederland: hoe Vlaanderen zich wapent tegen extreme droogte
Vandaag valt eindelijk weer wat regen uit de lucht. Maar de tijdelijke opluchting neemt het fundamentele probleem van de waterschaarste niet weg. Hoe gaat Vlaanderen zich wapenen tegen de steeds extremere droogte?
Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) stelt vandaag haar Waterbeleidsnota 2020-2025 voor in de commissie voor Leefmilieu. Die legt het waterbeleid van de komende vijf jaar vast en werd begin deze maand goedgekeurd door de Vlaamse regering.
Het plan komt geen seconde te vroeg. In januari en februari viel nog vrij veel regen, maar sinds half maart bleven de hemelsluizen dicht. Volgens metingen van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) staat het waterpeil in meer dan de helft van Vlaanderen ‘laag’ of ‘zeer laag’. Gazons worden bruin, de eerste heidebranden van het jaar zijn al een feit. En dan moet de zomer nog beginnen.
De ontnuchterende boodschap: het zal sowieso erger worden. Binnen Europa heeft Vlaanderen nu al een van de laagste waterbeschikbaarheden per inwoner. Dit komt door een combinatie van een hoge bevolkingsdichtheid en de beperkte aanwezigheid van grond- en oppervlaktewater, zoals rivieren. “Door de klimaatverandering en de toename van de verharding neemt het risico op schaarste verder toe”, stelt Demir.
Bron van conflict
Een verbod op zwembaden vullen is nog niet aan de orde, maar er worden wel voorrangsregels vastgelegd voor waterverbruik in geval van droogte. Bij mensen thuis worden waterscans uitgevoerd, waarbij een specialist bekijkt hoe ze hun verbruik kunnen terugdringen. Regenwater gebruiken wordt de norm, ook in bedrijven. Opvallend is dat de prijszetting van drink- en grondwater indien nodig wordt aangepast “om het gewenste hefboomeffect te creëren”.
Hoe minder water, hoe groter de kans dat het een bron van conflict wordt. Demir en co. willen de waterverdelingsafspraken met Nederland, voor het kanaal Gent-Terneuzen en de Maas, herzien. Ook met Wallonië en Frankrijk worden afspraken gemaakt over de verdeling richting Leie en Schelde. “Het gaat om oude verdragen die bepalen hoeveel water er dagelijks heen en weer moet vloeien”, zegt Demirs woordvoerder. “We bekijken of die verhoudingen juist zitten. Zijn er momenten waarop wij tekorten hebben en Nederland niet?”
Al ligt de grootste uitdaging bij onszelf. Om neerslag zo lang mogelijk vast te houden in de bodem, moeten we minder beton gaan gieten. “We zorgen ervoor dat in Vlaanderen tegen ten 2050 netto geen verharding meer bijkomt”, stelt Demir in haar rapport. Daarmee herhaalt ze haar voornemen een bouwshift door te voeren. In natuur-, landbouw- en bosgebied gaan we zelfs beton opbreken. “De verhardingsgraad moet er met een vijfde worden teruggedrongen.”
Onweer
Dat is meteen de achilleshiel van het waterplan. Want tot nu toe komt er weinig in huis van die bouwshift, die al een verwaterde versie is van de oorspronkelijke betonstop. De meerderheidspartijen N-VA, CD&V en Open Vld bikkelen over de concrete uitwerking. Hoeveel geld moet iemand bijvoorbeeld krijgen als op zijn of haar grond plotseling niet meer gebouwd mag worden? Een delicate vraag, want de bouwgrond van de Vlaming is heilig.
Groen-parlementslid Mieke Schauvliege heeft haar twijfels bij dit plan. “Elke dag verdwijnt 6 hectare open ruimte in Vlaanderen. Als we willen dat er effectief water uit de kraan blijft komen, dan moeten we de bouwshift realiseren”, zegt ze. Dat er naast waterschaarste ook meer overstromingen op ons afkomen – wegens meer en intensere zomeronweders – verhoogt volgens Schauvliege de druk op de politiek om woorden in daden om te zetten.
Demir laat weten dat de onderhandelingen lopen. “De droogte kun je niet van de ene dag op de andere oplossen”, klinkt het. In afwachting van een oplossing hoopt ze wel dat burgers en burgemeesters zich mee achter haar visie scharen. “Als we geen ambitie hebben, dan gebeurt er helemaal niets.”