Direct naar artikelinhoud
EconomieOverheidssteun

In historische crisis verkerende luchtvaartsector klopt aan bij de overheid

In historische crisis verkerende luchtvaartsector klopt aan bij de overheid
Beeld © Bart Leye

De huidige crisis in de luchtvaart door de uitbraak van de Covid-19 pandemie is ongezien. Wereldwijd kloppen luchtvaartmaatschappijen aan de deur voor staatssteun. Een vrijgeleide krijgen ze echter niet.

In de moderne geschiedenis daalde de luchttrafiek maar drie keer fundamenteel in zijn bestaansgeschiedenis. Tijdens de Eerste Golfoorlog kromp die met 3,8 procent, in de Tweede Golfoorlog met 2,2 procent en tijdens de financiële crisis met 2,1 procent. De huidige Covid-19 crisis doet het luchtverkeer met 43 procent dalen, in Europa zelfs met 53 procent. Ziedaar waarom dit in economische kringen ook wel de ‘Great Lockdown Recession’ wordt genoemd. In april lag het aantal vluchten wereldwijd volgens de internationale luchtvaartorganisatie IATA 80 procent lager dan in dezelfde periode vorig jaar.

Hoeft het nog gezegd dat de luchtvaartmaatschappijen in een ongeziene afgrond gapen? Om de meubelen te redden kondigde British Airways een reddingsplan aan waarbij het tot 12.000 banen wil schrappen. Eerder op de dag had Icelandair gezegd 2.000 jobs te schrappen. Daarnaast zijn ze met zijn allen ook dringend op zoek naar financiële hulp. En die moet komen van de verschillende overheden.

Overheidsinfuus

Ook in ons land moet Brussels Airlines aan het overheidsinfuus om levensvatbaar te blijven. Moederbedrijf Lufthansa heeft zelf een akkoord op zak met de Duitse overheid voor een kapitaalsteun van zowat 9 miljard euro. Ondanks de witte rook is er volgens de Frankfurter Allgemeine Zeitung nog niet afgesproken onder welke vorm die steun moet komen: kapitaal, met aandelen en bijgevolg ook zeggenschap in de raad van bestuur, of een lening die – onder voorwaarden – wordt toegekend en op langere termijn wordt terugbetaald. 

Lufthansa is als de dood voor te veel politieke inmenging en staat daarom op de rem voor een kapitaalinbreng door de overheid. De groep overkoepelt naast het Belgische Brussels Airlines immers ook dochterbedrijven als Eurowings (Duitsland), Austrian (Oostenrijk) en Swiss (Zwitserland). Elk van die dochters moet autonoom in eigen land steun vragen, maar als elk land in ruil politieke vertegenwoordigers wil in de raad van bestuur, krijg je een ongeziene nationalistische soep, vreest de groep. Kijk maar naar de hele polemiek bij de fusiegroep Air France-KLM. Die kreeg van de Franse en Nederlandse overheid 10 miljard euro steun, maar het zette de verhoudingen op scherp en de groep flirtte met een breuk, net door de politieke inmenging.

Carsten Spohr, CEO van de Lufthansa Group. Hij wil dat Brussels Airlines, dat deel uitmaakt van de luchtvaartgroep, overheidssteun krijgt van België.Beeld REUTERS

290 miljoen euro

Carsten Spohr, de CEO van de Lufthansa Group, heeft premier Sophie Wilmès gegarandeerd dat de steun voor Brussels Airlines integraal wordt gebruikt voor de Belgische activiteiten. Hij wil graag naar de Wetstraat afzakken om zijn plannen toe te lichten, zo schreef hij in een brief die de VRT-nieuwsdienst kon inkijken. Brussels Airlines heeft genoeg financiële middelen om te overleven tot ongeveer eind mei. 

Minister van Financiën Alexander De Croo (Open Vld) heeft vandaag laten verstaan dat een bedrag van 290 miljoen euro is gevraagd. “Het lijkt mij logisch dat een deel van de financiering ook van andere instanties zou komen, bijvoorbeeld de huidige aandeelhouders van Lufthansa”, zegt De Croo. “Daarbij zal rekening gehouden moeten worden met aspecten als werkgelegenheid, klimaat en andere maatschappelijke doelstellingen.” Het is essentieel voor de regering dat bij eventuele hulp aan de luchtvaartmaatschappij “een duidelijk toekomstperspectief wordt geboden aan Brussels Airlines.” 

‘Too big to fail’

Dat spanningsveld is niet uniek. Ook elders waar overheidssteun de luchtvaartmaatschappijen overeind houdt, klinkt dezelfde kreet. Dat heeft de sector ook over zichzelf afgeroepen. De vrijstelling van taksen op kerosine kost Europa naar schatting 27 miljard euro per jaar en de luchtvaartmaatschappijen betalen evenmin btw op hun ticketverkoop. Alle klimaateisen werden steeds van de hand gewezen als niet toepasbaar, te duur en niet haalbaar op korte termijn. Dat ze nu de rekening gepresenteerd krijgen, stond in de sterren geschreven. 

Binnen de Europese Commissie, die wonderwel snel en goedkeurend reageerde op de vragen door de lidstaten om staatssteun te verlenen aan hun nationale carriers, klinkt eenzelfde geluid. Vorige week zei Commissievoorzitter Ursula von der Leyen dat de doelstellingen van de Europese Green Deal overeind blijven. “Dat houdt in dat we op koers blijven met plannen voor een mogelijke afschaffing van gratis emissierechten en discussies over een mogelijke EU-brede belasting op vliegtuigbrandstof.”

Nieuwe belastingen

De luchtvaartsector reageert fel. “We hebben nu absoluut geen nieuwe belastingen nodig”, klonk het bij Jennifer Janzen, woordvoerder van de sectorvereniging Airlines4Europe. Tegelijk beseft de sector dat hij geen kant op kan. Met de huidige toestand en de wegsmeltende kasreserves zijn de meeste luchtvaartmaatschappijen tegen de zomer failliet.

Dat het debat evenwel niet zo simpel is, bewijst de Scandinavische luchtvaartmaatschappij SAS. Ondanks een kapitaalinjectie van 470 miljoen euro door de Deense, Zweedse en Noorse overheid, zet de luchtvaartmaatschappij zowat de helft van zijn personeel aan de deur. De Italiaanse regering zal haar noodlijdende luchtvaartmaatschappij Alitalia voor de zomer nationaliseren. Ook daar worden ontslagen niet uitgesloten. IATA zegt dat in de Europese luchtvaartsector 6,7 miljoen jobs op het spel staan. Overheden én luchtvaartsector zitten met elkaar opgescheept. Too big to fail, heet zoiets.