Begin van het einde voor Bolsonaro? President zakt weg in politiek moeras
De Braziliaanse president Bolsonaro zakt steeds dieper weg in een politiek moeras. De Federale Politie start een onderzoek naar aantijgingen van machtsmisbruik.
Waarvan wordt Bolsonaro beschuldigd?
De Braziliaanse president zal zich deze dagen geregeld achter de oren krabben. Hij is niet veranderd, hij is nog steeds dezelfde ongepolijste rechtse populist, toch lijkt de wereld zich plots tegen hem te hebben gekeerd. Op maandag ging het Hooggerechtshof akkoord met een onderzoek naar mogelijk machtsmisbruik door de president.
Dat heeft hij te danken aan zijn voormalige vriend Sérgio Moro. De minister van Justitie stapte vrijdag op nadat hij Bolsonaro had beschuldigd van inmenging in zaken van de autonome Federale Politie. Volgens Moro ontsloeg de president het hoofd van de politie omdat hij hem wilde vervangen door een vertrouweling. “Hij heeft me meermaals gezegd dat hij iemand wilde die hij persoonlijk kent, van wie hij informatie kan krijgen, onderzoeksrapporten.”
Niets van waar, beweerde de president. Toch stelde de rechter: “De president staat niet boven de wet.” De Federale Politie (die zelf een prominente rol speelt in het verhaal) krijgt zestig dagen de tijd voor het onderzoek dat kan leiden tot een formele aanklacht. Het onderzoek richt zich onder andere op ‘belemmering van de rechtsgang’ en ‘passieve corruptie’.
Waarom zou Bolsonaro toegang willen tot politieonderzoeken?
Minister Moro zei het niet hardop, maar de suggestie was duidelijk: de president wil invloed op justitiële onderzoeken naar zijn twee oudste zoons, Flávio (38) en Carlos (37). Ze worden verdacht van misbruik van overheidsgeld en het verspreiden van nepnieuws.
De president ontkent en bagatelliseert: Moro zit vol leugens en dat hij een vertrouweling benoemt heeft niets om het lijf. Want inderdaad, dinsdag stelde hij inlichtingenbaas Alexandre Ramagem aan als politiechef, hoofd beveiliging van zijn campagne in 2018. “So what” dat Ramagem een vriend van hem is, schreef hij op Facebook. Hij benoemde ook meteen een opvolger voor Moro, de evangelist André Mendonça.
Is dit het begin van het einde voor de president?
Dat zou zomaar kunnen, zegt hoogleraar sociologie Esther Solano, verbonden aan de Federale Universiteit van São Paulo. Ze voorziet een politiek steekspel tussen de president en het parlement, dat uiteindelijk beslist over zijn lot ongeacht de uitkomst van het justitiële onderzoek. “Bolsonaro zal proberen te onderhandelen met de twee (centrumrechtse, red.) voorzitters van het Congres om een impeachment te voorkomen.”
Ook de media spelen een grote rol, zegt Solano. Het debat over afzetting is volop losgebarsten onder commentatoren, maar de vraag is “of de pers de komende maanden impeachment als beste alternatief blijft zien”. Ook als Bolsonaro genade vindt in het parlement, blijft hij aangeschoten wild, stelt de hoogleraar. “Hij zal veel macht inleveren aan het Congres.”
De geharnaste fans van Bolsonaro, de bolsonaristas, zullen hem trouw blijven, zegt Solano. Maar de meeste kiezers stemden in 2018 op de rechtse nationalist uit woede over de oude elite. “Zij zijn teleurgesteld en keren zich van hem af.” Een opiniepeiling liet maandag zien dat bijna de helft van de Brazilianen inmiddels voorstander is van impeachment. Maar peilingen zijn niet bepalend. In het Lagerhuis is de rechterflank nog steeds groter dan de linkse oppositie.
Nog even over Moro. Dappere kerel, zeg.
Sérgio Moro heeft lef, maar het gaat te ver om hem tot held uit te roepen. Hij opereert subtieler, maar is uit hetzelfde hout gesneden als Bolsonaro. Moro verwierf enorme populariteit toen hij tussen 2014 en 2018 als rechter een onderzoek leidde naar grootschalige corruptie. ‘Operatie Wasstraat’ bracht zakenlieden en politici ten val, onder andere de linkse oud-president Lula da Silva.
Maar ook Moro schipperde met de regels. Als rechter onderhield hij warme banden met aanklagers en kon zo aansturen op resultaten, bleek vorig jaar uit gelekte whatsappberichten. De anticorruptieheld zou zelf presidentiële ambities hebben - hij vertrekt met schone handen en laat zijn rivaal gehavend achter.
Had Brazilië niet belangrijker zaken aan het hoofd, een oprukkend dodelijk virus?
Je zou het haast vergeten, maar inderdaad, Brazilië is in de regio het zwaarst getroffen door de coronapandemie. Het dodental gaat richting de vijfduizend en de piek is nog niet in zicht. Bolsonaro’s politieke malaise heeft veel te maken met zijn weigering het gevaar van covid-19 (‘een griepje’) te erkennen. Hij botste met vrijwel alle deelstaatgouverneurs, die wél maatregelen namen tegen het virus, en ontsloeg anderhalve week geleden de populaire minister van Volksgezondheid.
Bolsonaro houdt in zijn kabinet voornamelijk conservatieve christenen en militairen over. Zijn vicepresident, ex-generaal Hamilton Mourão, wordt president als Bolsonaro ten val komt. Maar de militairen hebben geen haast, ze hebben nu al grote invloed in de regering.
Nog meer slecht nieuws voor Bolsonaro: een andere rechter gaf de overheid maandag de opdracht om binnen 48 uur de resultaten te overhandigen van Bolsonaro’s eigen coronatesten. Die waren negatief, beweerde hij, maar niemand mocht ze inzien.