‘Europa sluit de ogen voor wat in Hongarije gebeurt. We hadden een hardere reactie verwacht’
De Hongaarse premier Viktor Orbán heeft de Covid-19-pandemie in maart gebruikt om zichzelf onbeperkte macht te geven. De oppositie is ontzet over het stilzwijgen van de EU. ‘Zet Orbán onder druk met EU-fondsen’, bepleit de bekende Hongaarse opposant Daniel Berg (31).
Daniel Berg (31) is een van de jonge leiders van de liberale Hongaarse partij Momentum, die nog openlijk oppositie durft te voeren tegen premier Viktor Orbán. Als viceburgemeester van een district in Boedapest ondervindt hij vandaag aan den lijve de gevolgen van de ‘noodtoestand’ in het land. Onder het mom het coronavirus resoluut aan te pakken, gaf de autoritaire premier zichzelf zo in maart de macht per decreet de wet te stellen. En dat voor onbeperkte duur. “Ons lokaal bestuur krijgt van de overheid nauwelijks middelen om de epidemie te bestrijden, gewoon omdat we oppositie zijn.”
Is Hongarije nog een democratie?
Berg: “We bevinden ons in een grijze zone. Dit is zeer verontrustend. De huidige politieke situatie voldoet niet langer aan de standaarden van de Europese Unie voor een democratische samenleving.”
Wat zijn de concrete gevolgen voor de politiek?
“Er waren parlementsverkiezingen voorzien voor 2022, maar onder de huidige uitzonderingsmaatregelen zijn ze opgeschort. Op dit moment beslist enkel Viktor Orbán zelf wanneer we nog naar de stembus mogen gaan.”
Heeft de machtsgreep al gevolgen voor uw oppositiepartij?
“Ja, zoals alle oppositiepartijen zagen we onze publieke financiering meteen met de helft teruggeschroefd. Een aanzienlijk verlies, zeker als je weet dat Orbán en zijn Fidesz-partij naar believen de staatskas gebruiken om zelf politieke campagnes te voeren. We waren voor deze noodwetten al benadeeld. Onze slagkracht is nu nog beperkter.”
U bent zelf viceburgemeester in een district van Boedapest. Wat zijn de gevolgen voor uw burgers?
“Sinds de vorige lokale verkiezingen waarbij ik verkozen werd, kreeg ons district al minder overheidsmiddelen om te besturen. Ook in deze ongeziene coronacrisis, nu wij als lokaal bestuur mensen uit onze gemeenschap moeten bijstaan, is er nauwelijks steun – gewoon omdat we tot de oppositie behoren.”
Volgens een nieuwe wet kan de regering mensen vijf jaar opsluiten als ze ‘valse informatie’ verspreiden over Covid-19, een maatregel die vooral gezien wordt als perscensuur. Werden er al journalisten vervolgd?
“Voor zover ik weet, werd één individu aangeklaagd voor het verspreiden van desinformatie, maar geen journalist. Maar zelfs voor deze wet was de persvrijheid al scherp ingeperkt. Deze nieuwe maatregel zal enkel maar verder bijdragen aan de zelfcensuur van journalisten in hun berichtgeving over de overheid, uit vrees voor gevangenisstraf.”
Hindert de censuur ook het wetenschappelijk debat over de Covid-19-epidemie, die in Hongarije 291 levens zou hebben gekost?
“Jazeker, de overheid deelt te weinig informatie. Zo is er weinig overzicht over de exacte locaties waar het virus zich hier het meest heeft verspreid. Vanuit een publiek gezondheidsperspectief is het erg gevaarlijk dat niet te weten. De regering voert ook geen tegensprekelijk publiek debat met virologen of andere wetenschappelijke stemmen. Er is een groot gebrek aan voorlichting. Er staan bijvoorbeeld nog altijd afstudeerceremonies gepland op 4 mei, de dag dat het virus hier volgens onafhankelijke bronnen zou pieken.”
De noodwet zou ook al zijn gebruikt voor nationaliseringen?
“Ja. Een concreet voorbeeld: meteen na de afkondiging van de noodwet heeft de regering het bedrijventerrein in de stad Göd onttrokken aan de controle van het lokale bestuur – de burgemeester behoort tot onze partij – en genationaliseerd. Ze gaven Samsung toelating er zijn batterijenfabriek uit te breiden. De lokale bevolking verzette zich daartegen omwille van de gevreesde milieu-impact. Dit toont duidelijk aan dat de regering de pandemie misbruikt voor haar eigen agenda.”
Ondanks de machtsgreep van Orbán reageert de Europese Unie afwachtend. Wat vindt u van die houding?
“Er is hier frustratie over de Europese leiders en instellingen, die de ogen te sluiten voor wat nu in Hongarije gebeurt. We hadden een hardere reactie verwacht. Er kwamen wel scherpe reacties van politieke families, zoals het liberale Renew Europe waar wij deel van uitmaken. Er waren zelfs kritische stemmen bij de Europese Volkspartij (EVP), waar Fidesz al geschorst was. We begrijpen dat de Commissie en de Raad zich in een moeilijke positie bevinden door de onderhandelingen over de meerjarenbegroting. Orbán kan daar met een veto nog altijd stokken in de wielen steken. Toch hopen we op een krachtiger signaal tegenover een lid dat de rechtsstaat niet respecteert. Als er niets gebeurt, kan dit in Hongarije leiden tot een desillusie in de EU.”
Wat kan en moet de EU volgens u meer doen?
“De verdeling van de EU-fondsen moet herschikt worden. Nog altijd loopt 80 procent daarvan via de regering van de lidstaten. In Hongarije betekent dit dat Orbán deze fondsen gericht kan inzetten om zijn politiek beleid te steunen. Er moet een rechtsstaatmechanisme komen. Enkel wie de Europese grondrechten respecteert, krijgt een uitbetaling. Dat is een stap die ze allang hadden moeten nemen.”
Hoe kan men ervoor zorgen dat de fondsen de Hongaarse bevolking dienen, en niet Orbáns partij-elite?
“Nu vloeit een kleine minderheid van de EU-fondsen rechtstreeks naar de civiele samenleving, het middenveld. Wij argumenteren dat je deze verdeelsleutel moet optrekken naar minstens de helft en liefst meer. De EU-instellingen zouden dan zelf ook de besteding moeten controleren.”
De EU spande eerder al een juridische inbreukprocedure in tegen Hongarije, die tot boetes kan leiden. Had dat enig effect?
“Nee, integendeel. Orbán gebruikt dat hier voor een eurosceptische boodschap: ‘Brussel is erop uit het belastinggeld van de Hongaren in te vorderen’.”
Premier Orbán zou nu ook zijn zaken met China en Rusland opvoeren. Groeit hun invloed tijdens deze pandemie?
“De Russische invloed nam voor de epidemie al toe. Ze beheren hier een bank die door de EU en westerse inlichtingendiensten ‘een veiligheidsrisico’ wordt genoemd. De Chinese invloed groeit snel. Men bouwt voor hun nieuwe zijderoute een spoorlijn tussen Boedapest en Belgrado. Het werk wordt uitgevoerd door oligarchen die partners zijn van Orbán. Het project is ook nu per nooddecreet als staatsgeheim geclassificeerd.”
Bestaat de kans dat Orbán zelf een ‘hexit’ uit de EU organiseert?
“Dat zou politiek en economisch risicovol zijn. De EU heeft volgens peilingen in ons land nog altijd de steun van 70 procent van de burgers. Ik verwacht daarom protesten tegen de huidige machtsgreep, al is dat nu onder de nieuwe nooddecreten verboden.”