29 april 1945: Amerikanen bevrijden concentratiekamp Dachau
In deze rubriek geven we dag op dag de ineenstorting van nazi-Duitsland. Nabij München wordt Dachau, het protoype van de Duitse concentratiekampen, bevrijd. En in zijn bunker in Berlijn treedt Hitler in het huwelijk.
In de omgeving van München hebben de Amerikanen het concentratiekamp Dachau bevrijd.
De SS-bewakers hadden ook hier opdracht gekregen het overvolle kamp te evacueren. Enkele duizenden gevangenen waren de voorbije dagen al weggevoerd. Ontsnapte gevangenen wisten echter de naderende eenheden van het Zevende Amerikaanse Leger te overtuigen om het kamp snel te bevrijden.
Toen de Amerikanen het hoofdkamp bevrijdden, waren er zowat 32.000 gevangenen aanwezig, van wie velen in zeer slechte gezondheid verkeerden.
Enkele dagen eerder waren nog duizenden gevangenen met “dodenmarsen” aangekomen. Twee dagen voor de bevrijding was ook de “dodentrein” uit Buchenwald aangekomen, waarin meer dan 2000 lijken lagen. Door de overbevolking en de slechte hygiëne heerste ook in Dachau een tyfusepidemie.
De Amerikanen waren zo verontwaardigd om wat ze zagen, dat ze ter plekke enkele tientallen SS-bewakers hebben doodgeschoten.
Intussen heeft een internationaal comité van gevangenen het bestuur van het kamp overgenomen. De voorzitter van het comité is de Belgische legerarts Albert Guérisse, die gevangenzat onder de valse identiteit van de Britse officier Pat O'Leary. De ondervoorzitter is ook een Belg: de vroegere radiojournalist Arthur Haulot.
Het KZ Dachau ontstond al in 1933, vlak na de machtsovername van de nazi’s. Het gold als het prototype van de nazikampen. De hier ontwikkelde regels en methoden werden later elders toegepast. In twaalf jaar tijd zijn er meer dan 200.000 gevangenen gepasseerd, waarvan er meer dan 40.000 zijn omgekomen.
In tientallen buitenkampen werden gevangenen ingezet voor dwangarbeid in de industrie. Het kamp is ook berucht voor de medische experimenten waarbij gevangenen als proefkonijnen werden gebruikt.
Zo werden er meer dan duizend met malaria besmet voor experimenten met geneesmiddelen. Anderen werden blootgesteld aan vrieskou, lage luchtdruk en extreme versnellingen om gevaarlijke toestanden in vliegtuigen te “simuleren”.
Het kamp herbergde ook een aantal prominente gevangenen. Daaronder vooraanstaande buitenlandse politici en leden van Duitse vorstenhuizen. Velen van hen zijn echter geëvacueerd.
Hitler trouwt en maakt zijn testament
Iets na middernacht is Adolf Hitler (net 56 geworden) in het huwelijk getreden met de 23 jaar jongere Eva Braun. Die is al jarenlang zijn minnares, maar dat was in nazi-Duitsland een goed bewaard geheim.
Hitler vond dat hij als leider van Duitsland geen vrouw kon hebben. Maar nu zijn positie in het belegerde Berlijn uitzichtloos is geworden, is hij van plan een einde aan zijn leven te maken. Zoals hij zelf zegt in zijn testament, wil hij de vrouw eren die van hem houdt en hem in de dood wil volgen.
De korte huwelijksceremonie vond plaats in zijn Führerbunker bij de Rijkskanselarij in Berlijn. Daarvoor werd een ambtenaar van de burgerlijke stand gehaald die meevocht in de Volkssturm voor de verdediging van de hoofdstad. Goebbels en Bormann waren getuigen.
De bruid tekende de akte met "Eva Braun", schrapte daarop die naam en schreef ernaast "Eva Hitler, geboren Braun".
Diezelfde nacht heeft Hitler de laatste hand gelegd aan een politiek en een persoonlijk testament. Het politiek testament toont dat zijn wereldbeschouwing niet veranderd is.
Hitler zegt de oorlog niet te hebben gewild. Het "internationale Jodendom" zou met de hulp van Engeland en Amerika Duitsland in de oorlog hebben gesleurd. Hij wil dan ook dat zijn opvolgers de rassenwetten "tot het uiterste handhaven" om de Joden te weerstaan. Bovendien denkt hij dat Duitsland ook in de toekomst grondgebied in het oosten zal moeten veroveren om "levensruimte" te verkrijgen.
In zijn politiek testament benoemt Hitler grootadmiraal Karl Dönitz tot zijn opvolger als staatshoofd en opperbevelhebber der strijdkrachten. Zijn trouwe minister van Propaganda Joseph Goebbels wordt de nieuwe rijkskanselier.
Het testament bevat ook een lijst van nieuwe ministers. Daarin is geen plaats meer voor Göring en Himmler, die als verraders uit de nazipartij worden gestoten, maar ook voor von Ribbentrop en Speer, over wie hij teleurgesteld is.
Drie officieren moeten elk een exemplaar van de testamenten door de vijandelijke linies brengen. Eén exemplaar is bestemd voor Dönitz, een ander voor veldmaarschalk Schörner en een voor het archief van de nazipartij in München.
Toch heeft Hitler die dag opnieuw hoop gehad. Hij dringt er nog altijd op aan dat het Twaalfde Leger van generaal Wenck vanuit het westen de omsingeling van Berlijn zou doorbreken.
Maar Wenck is op 40 km van het centrum tot staan gebracht. Zijn leger is hoe dan ook te zwak om de Sovjets te verslaan. Het zou hoogstens kunnen helpen om Hitler te laten ontsnappen, maar Hitler wil per se in Berlijn blijven.
Duitse capitulatie in Italië ondertekend… in het geheim
Alle Duitse troepen in Italië zullen zich over drie dagen - op 2 mei - onvoorwaardelijk overgeven. Daarover is althans in het geheim een overeenkomst bereikt in het paleis van Caserta in Zuid-Italië, waar het geallieerde hoofdkwartier is gevestigd.
Twee Duitse officieren ondertekenden in de vroege ochtend het capitulatiedocument: luitenant-kolonel Victor von Schweinitz tekende voor de Wehrmacht en Sturmbannführer (majoor) Eugen Wenner voor de SS. De twee waren de dag daarvoor in het grootste geheim (in burgerkleding) naar Caserta gereisd.
Opmerkelijk is dat de SS-officier minder problemen maakte met tekenen dan zijn collega van de Wehrmacht. Die laatste heeft immers geen mandaat daarvoor gekregen. De hoogste Duitse legerleiding is niet op de hoogte en Hitler heeft elke capitulatie verboden. Het is onzeker of de capitulatie er echt komt.
De hele zaak is geregeld door SS-Obergruppenführer (generaal) Karl Wolff, de Duitse politiechef in Italië. Wolff is een overtuigde nazi en was lange tijd de rechterhand van SS-leider Himmler. Hij en andere Duitse militaire leiders in Italië vinden het zinloos om de strijd voort te zetten.
Wolff is een paar keer naar Zwitserland gereisd voor besprekingen met Allan Dulles, een agent van de Amerikaanse geheime dienst OSS. Hij zei dat hij de bevolking en het cultureel patrimonium van Noord-Italië wilde behoeden voor verdere rampen. Ook wilde hij capituleren voordat de communistische troepen uit de Sovjet-Unie en Joegoslavië het noordoosten van Italië binnenvielen.
Dit alles gebeurde in het geheim, maar toch lekten de contacten uit. SS-leider Himmler, die zelf toenadering tot de geallieerden zocht, waarschuwde Wolff en liet zijn gezin gijzelen. Op 18 april moest de SS-generaal zich in Berlijn bij Hitler verantwoorden, maar hij stond op goede voet bij de Führer en wist zich eruit te praten.
Anderzijds kreeg ook Stalin lucht van de Amerikaanse contacten met de nazi's en dat zorgde voor woedende telegrammen naar Churchill en Roosevelt. Die ruzie werd pas bijgelegd op de dag van Roosevelts dood.
Intussen is de situatie in Italië zo veranderd dat de Duitsers nog maar sporadisch weerstand bieden. Als ze niet kunnen ontsnappen, geven ze zich over. Wolff heeft de SS-diensten verboden om nog tegen het verzet op te treden.
Overal zijn er Italiaanse partizanen in actie. Bij een nieuwe reis naar Zwitserland werd Wolff op 26 april zelf even door partizanen opgepakt en weer vrijgelaten onder druk van de geallieerden… Anders kwam de capitulatie in gevaar.
Begin voedseldroppings boven Nederland
Twee Britse Lancaster-bommenwerpers hebben boven het nog bezette deel van Nederland voedsel uitgeworpen.
Dat is het begin van Operatie Manna, het droppen van voedsel voor de uitgehongerde Nederlandse bevolking.
De situatie van de burgerbevolking in de grote steden blijft bijzonder ernstig. Men schat dat zowat 20.000 mensen daardoor zijn omgekomen. De geallieerden wilden al lang iets doen aan deze toestand, maar dat kon niet zonder afspraken met de bezetter. Ze willen er zeker van zijn dat de voorraden bij de burgers komen.
Enkele dagen geleden kreeg generaal Eisenhower vanuit Washington toestemming om daarover onderhandelingen te beginnen. Die vinden in een school in Achterveld, in de buurt van Amersfoort, plaats en zijn nog niet afgerond, maar de eerste voedseldroppings vinden alvast plaats.
De Duitse autoriteiten vragen garanties dat de vliegtuigen geen wapens voor het verzet zouden uitwerpen.
