Kandidaat-vaccin uit Oxford doet virologen hopen
Zou het dan toch lukken om al voor het einde van het jaar een werkend vaccin te hebben? Steeds meer kenners durven die hoop hardop uit te spreken, nu Britse wetenschappers een vaccin tegen het nieuwe coronavirus met succes hebben getest op apen.
Al vanaf volgende maand wil men het kandidaat-vaccin op werkzaamheid en veiligheid testen bij zo’n 5.000 vrijwilligers. Een eerste groep van zo’n duizend proefpersonen wordt sinds vorige week ingeënt. Bij succes zou het vaccin al in september klaar kunnen zijn voor gebruik, aldus de onderzoeksgroep van het Jenner Instituut van de Universiteit van Oxford.
“Dit ziet er goed en hoopvol uit”, reageert desgevraagd moleculair viroloog Marjolein Kikkert, die vanuit het Leiden University Medical Center (LUMC) werkt aan een vergelijkbaar vaccin. Hoewel de vaccinontwikkeling berucht is vanwege de vele teleurstellingen en tegenslagen, lijkt het de Britten voor de wind te gaan. “Het zou inderdaad zomaar eens kunnen dat men al dit jaar tot de conclusie komt dat dit hem is”, zegt Kikkert.
De Britse groep, onder leiding van de Ierse hoogleraar vaccinologie Adrian Hill, heeft een voorsprong omdat men al een vaccin testte tegen het mers-virus, een verwant coronavirus uit het Midden-Oosten. Daardoor kan men de eerste veiligheidsproeven nu versneld afdraaien. “Ze kunnen meteen door naar de effectiviteitsstudies”, duidt Kikkert. “Als dat lukt voordat de uitbraak afzwakt, zou dat ze een groot voordeel geven.”
Om te testen of een vaccin werkt, moet men het immers uitproberen op een gemeenschap waar het virus nog rondgaat. Het vaccin wordt dan vergeleken met een placebo, een nepmiddel. “Wij zijn de enige mensen in het land die het aantal infecties nog een paar weken hoog willen hebben, zodat we ons vaccin kunnen testen”, grapte Hill al tegen Amerikaanse journalisten. Mocht de epidemie te snel uitdoven, dan zal men waarschijnlijk noodgedwongen uitwijken naar Afrika of India.
Het vaccin bestaat uit een soort fopvirus: een onschuldig gemaakt chimpanseevirus, dat men in het lab met genetische trucs heeft vermomd als coronavirus. Het vaccin moet het lichaam zodoende wijsmaken dat het te maken heeft met het echte covidvirus, als een soort training voor het echte werk.
Bij zes Amerikaanse resusaapjes lukte dat in elk geval heel behoorlijk, zeiden betrokken wetenschappers deze week tegen The New York Times: de dieren waren na één prik beschermd tegen hoge doseringen van het virus. “Dat geeft vertrouwen dat dit bij de mens ook wel eens kan werken”, zegt Kikkert. Apen staan biologisch immers veel dichter bij de mens dan proefmuizen.
Productie
Mochten de proeven in de loop van de zomer succesvol blijken, dan kan de productie waarschijnlijk vliegensvlug van start. Wetenschappers betrokken bij het project hebben inmiddels al contact met diverse vaccinfabrikanten, waaronder de Indiase megafabriek het Serum Instituut.
Kikkert verwacht overigens dat het Britse vaccin, ook bij succes, uiteindelijk niet de enige prik tegen corona zal zijn. “Het algemene idee is dat je uiteindelijk komt tot meerdere kandidaten, zodat je niet afhankelijk bent van één systeem.” Gaandeweg zou er bijvoorbeeld specialisatie kunnen plaatsvinden: het ene vaccin is beter voor ouderen, het andere meer geschikt voor bijvoorbeeld zwangere vrouwen.
Wereldwijd worden nu zeker zeven kandidaat-vaccins getest op mensen, doorgaans overigens alleen nog op veiligheid. In China is het bedrijf CanSino als eerste ter wereld al door naar de volgende onderzoeksfase, waarin men nader onderzoekt of het vaccin in kwestie mensen wel beschermt tegen het virus.