Direct naar artikelinhoud
AnalyseCoronacrisis

Geen vervoer, verblijf en vermaak: de zomervakantie staat op losse schroeven

Vorig jaar zaten de terrasjes en restaurants in de oude stad van Ibiza nog helemaal vol.Beeld Hollandse Hoogte

Kan Europa deze zomer nog toeristen verwelkomen? Dat is de vraag nu vele landen voorzichtig hun coronamaatregelen versoepelen. De reisbranche heeft er nog lang geen antwoord op, maar diverse landen nemen toch al een voorschot op een Europees plan.

“Maak maar geen plannen voor de zomervakantie”, zei Ursula von der Leyen vorige maand. De voorzitter van de Europese Commissie werd meteen teruggefloten door lidstaten als Griekenland en Kroatië wier economie zwaar leunt op het toerisme. Nu gaat de EU op zoek naar “slimme oplossingen”, zo corrigeerde ze haar eerdere uitspraak.

Deze week kwamen Europese ministers van Toerisme bijeen om de eerste stappen te bespreken die moeten leiden tot een Europese routekaart voor heropening van de Europese grenzen en het toerisme. Die routekaart maakt deel uit van het bredere Europese plan om ‘gecoördineerd’ de markten te openen, dat eurocommissaris Breton (Interne Markt) naar verwachting pas over enkele weken zal presenteren. Maar of reisrestricties überhaupt kunnen worden opgeheven hangt af van de ontwikkeling van de pandemie, zo temperde eurocommissaris en vicevoorzitter Věra Jourová woensdag de verwachtingen.

Achter de schermen wordt ondertussen druk gewerkt aan oplossingen om het toerisme op een veilige en verantwoorde manier te hervatten. De economische belangen zijn immers gigantisch. Toerisme is met zo’n 400 miljard euro goed voor 10 procent van het bruto nationaal product en 27 miljoen banen in de Europese Unie. De reissector vreest een dramatisch omzetverlies van 70 tot 85 procent als na de voorjaarsvakanties ook het lucratieve zomerseizoen verloren gaat.

Volgens de Nederlandse belangenorganisatie van de reisbranche ANVR wordt nu door alle partijen gewerkt aan het opstellen van protocollen en richtlijnen om de afstands- en hygiënemaatregelen te respecteren. “Die eisen verschillen per land en vormen voor elke tak van sport een andere puzzel”, zegt woordvoerster Mirjam Dresmé. “We hebben te maken met busreizen, treinreizen, vliegreizen, cruises, catering en de situatie ter plekke; in de hotels, de horeca. Gaan musea weer open en stranden? Voor een geslaagde vakantie gelden drie voorwaarden: vervoer, verblijf en vermaak. Kunnen we op al die vlakken aan de nationaal geldende veiligheidsmaatregelen voldoen?”

De grote vraag is bovendien niet alleen of het uitvoerbaar is om bijvoorbeeld passagiers in een vliegtuig te laten plaatsnemen – en in- en uitstappen – met respect voor de anderhalvemeterafstandsregel, maar ook of dit commercieel haalbaar is. Als vliegtuigen met een derde van de normale bezetting moeten vliegen leidt dit onvermijdelijk tot duurdere tickets.  Verwacht wordt dat het toerisme niet alleen de eerste sector is die hard werd getroffen door het coronavirus, maar ook de laatste die ervan zal herstellen, aldus eurocommissaris Breton.

1. Duitsland en Oostenrijk: hinten op een deal met de buren

Oostenrijk heeft haast. Als eerste Europese regeringsleider sprak kanselier Sebastian Kurz vorige week over een voorzichtig begin met toerisme – niet zo gek, als je bedenkt dat het Alpenland jaarlijks zo’n 15 procent van het BNP aan vakantiegangers verdient, en dat het grootste deel van het afgelopen skiseizoen door het coronavirus wegsmolt. Maar de regering wil wel “veilige toeristen”, en die komen in hun ogen vooral uit Duitsland. Kurz zinspeelde op bilaterale regelingen.

Maar Duitsland is voorzichtig als het om toerisme gaat. Woensdag maakte minister Maas van Buitenlandse Zaken bekend dat de wereldwijde reiswaarschuwing voor Duitsers tot midden juni geldt. Volgende week praat de regering eerst over versoepeling van het verbod op binnenlands toerisme.

In buitenlandse toeristen heeft een groot deel van de bevolking ook komende zomer nog geen zin, blijkt uit een peiling van YouGov waarin 48 procent van de ondervraagden voorstander is van gesloten grenzen voor vakantiegangers. Hoewel de regering wel iets lijkt te zien in het Oostenrijkse idee van bilaterale afspraken over toeristenstromen – al wil Maas wel goedkeuring vanuit Europa. In dat geval liggen ook afspraken met buurland Nederland voor de hand.

Maar op goed geluk in de auto stappen en naar een van de schnitzellanden rijden lijkt voor de zomer van 2020 een onwaarschijnlijk scenario.

Duitsland krijgt 39 miljoen buitenlandse bezoekers per jaar, dit levert 46 miljard euro op.

Oostenrijk krijgt 31 miljoen buitenlandse bezoekers per jaar, dit levert 19 miljard euro op.

In Cádiz worden er alvast werkzaamheden verricht aan deze strandbar, zonder te weten wanneer ze open kunnen.Beeld Getty Images

2.  Spanje en Portugal: wachten op een Europees protocol

Aan goede wil ontbreekt het niet, in sommige delen van Spanje. Zondag werd het strand in Zahara de los Atunes, een Zuid-Spaanse badplaats, besproeid met bleekmiddel. De bedoeling was het coronavirus te doden, zodat kinderen veilig in het zand konden spelen. De schoonmaakactie joeg helaas ook alle strandplevieren uit hun nesten, en betekende een wisse dood voor insecten.

Toerisme is met ruim 12 procent van het bbp een belangrijke inkomstenbron in Spanje. Toch zwijgt Spanje in zijn exitstrategie in alle talen over de komst van vakantiegangers. Het gaat alleen over binnenlands toerisme: vanaf 11 mei worden de eerste terrassen uitgeklapt en hotelkamers in gebruik genomen.

“Het buitenlandse toerisme is het moeilijkste gedeelte”, zei een hoge regeringsfunctionaris woensdag. Ze wees een voorkeursbehandeling voor tweede-huizenbezitters af - ook voor de 180 Duitsers die de Spaanse lockdown ‘overdreven’ vinden, en die per brief toegang eisten tot hun vakantiehuisje op Mallorca. Volgens Spanje is het wachten op een Europees protocol, voor onder meer veilige luchtverbindingen, grensovergangen en controle op ziekteverschijnselen.

Meer optimisme is er in Portugal, een land dat grotendeels gespaard bleef door corona. De Portugese regering hoopt dat het imago in het buitenland daardoor is verbeterd, en dat de toeristen deze zomer weer als vanouds zullen toestromen.

Spanje krijgt 125 miljoen bezoekers per jaar, dit levert 63 miljard euro op.

Portugal krijgt 16 miljoen bezoekers per jaar, dit levert 19 miljard euro op. 

Het gras wordt gemaaid bij een gesloten golfattractie in Southport, Noord-Engeland.Beeld AFP

3. Groot-Brittannië

Bergbeklimmen in Schotland? Kastelen bezoeken in Wales? Wandelen in het Lake District? Surfen in Cornwall? Musea bezoeken in Londen? Het ziet er voorlopig niet goed uit voor de Engelandvaarders. Het slot zit er nog steeds op en de sleutel blijft nog wel even gebroken, dit tot paniek van de toerismesector. Sterker, minister van Binnenlandse Zaken Priti Patel overweegt strengere controles aan de grens om een tweede golf te voorkomen. Dat zal gaan om koortscontroles en de mogelijkheid om mensen tot quarantaine te verplichten.

Het Verenigd Koninkrijk is hard op weg het hardst getroffen land van Europa te worden. De besmettingshaarden zijn vooral de stedelijke gebieden. Daarom proberen ook veel stadsbewoners naar het platteland of de bergen te vluchten, hetgeen tegen de lockdownregels is. Daar ontmoeten ze de nodige vijandigheid van de plaatselijke bevolking. “Come back later” is de oproep. Minder dan elders vragen de Britten zich af of ze deze zomer naar het buitenland op vakantie kunnen. De verwachting is dat vakantie in eigen land, Staycation, de trend zal worden. Dus mochten toeristische gebieden toch open gaan deze zomer, dan zullen er meer Britten dan gebruikelijk zijn. Voor het overleg van Europese toerismeministers, woensdag, waren de Britten niet uitgenodigd.

Groot-Brittannië krijgt 38 miljoen bezoekers per jaar, dit levert 33 miljard euro op.

4. Frankrijk: eind mei is de dag des oordeels

Nog altijd weten de ruim 2 miljoen Fransen die in de toerismesector werken niet waar ze deze zomer aan toe zijn. De regering beoordeelt naar verwachting eind mei wanneer campings en vakantieparken weer mogen openen.

Eén ding is duidelijk: 2020 is rampzalig begonnen voor de Franse toerismebranche, met zo’n 8 procent van het bbp een van de belangrijkste economische sectoren van het land. De verliezen worden nu al geschat op 40 miljard euro. De skistations in de Franse Alpen moesten dit voorjaar voortijdig sluiten en de Fransen brachten hun paasvakantie noodgedwongen thuis door. De laatste hoop is gevestigd op het zomerseizoen.

In afwachting van groen licht van de regering treffen veel campinghouders alvast voorbereidingen, bijvoorbeeld door honderden liters desinfecterende gel in te slaan. Dat zal naar verwachting in de eerste plaats voor binnenlands gebruik zijn: hoewel er officieel nog geen streep is gezet door de zomerse komst van buitenlandse toeristen, lijkt het er voorlopig niet op dat de Franse grenzen opengaan voor plezierreizigers.

Aan de Côte d’Azur, in de Dordogne en op al die andere populaire vakantiebestemmingen is dat niet minder dan een aardverschuiving: vorig jaar werd Frankrijk alleen al in de maanden juli en augustus door 17 miljoen buitenlandse toeristen bezocht.

Frankrijk krijgt 212 miljoen bezoeker per jaar, dit levert 56 miljard euro op.  

5. Griekenland: toeristen in juli weer welkom

Wat Griekenland betreft, zijn toeristen in juli weer welkom. Daarmee hoopt het land, dat net na tien jaar uit een diepe economische crisis aan het opkrabbelen was toen corona toesloeg, nog iets te redden van het seizoen. Geen land in Europa is zo afhankelijk van het toerisme als Griekenland; met 34 miljoen toeristen vorig jaar was de sector goed voor 20,6 procent van het nationale inkomen. Een op de vijf Grieken verdient zijn geld met of via toerisme.

Griekenland ging op 23 maart als een van de eerste landen in de EU hermetisch op slot en bleef met 2,566 besmettingen en 138 doden redelijk gespaard. Vanaf 4 mei krijgen de Grieken meer bewegingsvrijheid en gaan winkels en terrassen langzaam open, waarna hotels in juni volgen. In juli is het dan de beurt aan buitenlandse toeristen als het aan minister Harry Theocharis van Toerisme ligt, zo heeft hij woensdag tegen de BBC gezegd. “We willen dat toeristen naar Griekenland komen en nemen natuurlijk onze voorzorgsmaatregelen. De regels van social distancing zullen gelden tijdens de vakantie, maar ook tijdens de reis hier naartoe.”

De hamvraag voor Griekenland met zijn afgelegen toeristische eilanden is vooral of het luchtverkeer weer op gang zal komen. Het land drong vorige week bij de Europese Commissie aan op het introduceren van een soort gezondheidsverklaring voor aanvang van de reis.

Griekenland krijgt 33 miljoen buitenlandse bezoekers per jaar, dit levert 16 miljard euro op.

6. Italië: maatregelen oké, maar komen de toeristen dan wel?

Gedesinfecteerd zand, plexiglazen hokjes rondom de parasols, speciale strandtijden voor zestigplussers, chauffeurs die badgasten naar afgelegen stranden brengen als de rest vol ligt – vrijwel alle denkbare ideeën om het Italiaanse zomerseizoen te redden zijn de afgelopen weken de revue gepasseerd. De vraag die echter standaard volgt op die ideeën is: heeft het wel zin te investeren in plexiglazen hokjes als er vervolgens toch geen toeristen komen?

Italianen zelf zullen na maanden zonder salaris immers minder geneigd zijn op vakantie te gaan in eigen land, terwijl het bij buitenlanders nog maar zeer de vraag is wanneer ze weer welkom zijn. En vooral: of ze nog wel naar Italië willen afreizen na al het slechte nieuws. Niet voor niets adviseert de hotelvereniging van de regio Veneto haar leden deze zomer maar helemaal dicht te blijven, omdat een seizoen zonder buitenlanders enkel voor meer schulden zou zorgen.

Maar ook in de toeristische sector is de een zijn dood de ander zijn brood. Zo doet Kroatië – 11 miljoen inwoners, 63 coronadoden – er momenteel alles aan zichzelf te profileren als het coronavrije, en dus veilige alternatief voor Italië. Vanaf 11 mei gaan de restaurants en hotels er alweer open en de minister van toerisme voert momenteel gesprekken met verschillende Europese landen om speciale ‘toeristische doorgangen’ te creëren voor (negatief geteste) toeristen, opdat straks zoveel mogelijk badgasten zo ongestoord mogelijk aan een Kroatisch strand kunnen liggen (en daar zoveel mogelijk Kroatische Kuna’s stuk kunnen slaan).

Italië krijgt 93 miljoen buitenlandse bezoekers per jaar, dit levert 40 miljard euro op.

Kroatië krijgt 16 miljoen buitenlandse bezoekers per jaar, dit levert 10 miljard euro op.