Bill Gates is de gebeten hond in tal van complottheorieën over het coronavirus: hoe komt dat?

Op sociale media circuleert een screenshot van een papier waarop de samenstelling van de zogenoemde GEES-groep staat, de expertengroep die ons uit de coronacrisis moet halen. Het screenshot, gepost op Facebook door B.A., suggereert dat alle wegen uiteindelijk leiden naar de Gates Foundation en dat we moeten oppassen met de figuur van Bill Gates, die met deze coronacrisis meer van plan is dan het daglicht verdraagt. Dat zeggen althans aanhangers van de ene complottheorie na de andere die opduikt over Gates.

Deze week maakte Gates bekend dat hij het kapitaal van zijn Bill & Melinda Gates Foundation, 37 miljard euro, ter beschikking stelt voor onder meer het vinden van een vaccin tegen het COVID-19-coronavirus. Hij zei dat in een interview met de Amerikaanse krant The Financial Times en het leidde tot nog meer voer voor complotdenkers. Er doet immers al langer een complottheorie de ronde dat Bill Gates via een vaccin ons allemaal een microchip wil inplanten om zo de bewegingen van de wereldbevolking te volgen.

Die theorie ontstond na een vragenronde met Gates op de microblogwebsite Reddit. Gates zei er op een gegeven moment dat “we uiteindelijk een aantal "digitale certificaten" zullen hebben om aan te tonen wie er recent hersteld is van corona of getest is of wanneer we een vaccin hebben ontvangen”.

Het Engelse “digital certificate” werd al snel uit zijn context gehaald en door tegenstanders van Gates en complotdenkers een “microchip” genoemd die door “de elite” zou worden ingeplant bij mensen tijdens het toedienen van een vaccin.

Het begon al in januari, nog in het prille begin van de coronapandemie. Toen al werd Bill Gates in verband gebracht met het ontstaan van het coronavirus. Zo zou een door Gates gesponsord laboratorium een patent bezitten op het coronavirus. Bewijs?  Een patent uit 2015 met de titel “Coronavirus” op naam van het Pirbright Instituut, dat onderzoek doet naar infectieziekten bij boerderijdieren.

Alleen blijkt het om een andere, afgezwakte variant van het coronavirus te gaan dat alleen bij vogels voorkomt. Het patent was bedoeld om vaccins mee te ontwikkelen, zo zei het instituut, dat zich genoodzaakt voelde om een verklaring af te leggen. Sindsdien zijn de complottheorieën over Bill Gates alleen maar toegenomen.

Populair, bij zowel voor- als tegenstander van Gates, is een video uit 2015. Tijdens een conferentie over Technologie, Entertainment en Design, de zogenoemde TED-talk, sprak Bill Gates toen al zijn zorgen al uit over een mogelijke volgende pandemie.

Hij deed dat na de uitbraak van het ebolavirus. Zijn speech, met de titel "The next outbreak? We’re not ready" of "De volgende uitbraak? We zijn er niet klaar voor" werd een stokpaardje voor complotdenkers. Hij waarschuwde voor een virus dat zich via de lucht zou verspreiden, zoals dat wel vaker gaat met virussen.

Volgens hem zouden er in een jaar tijd meer dan dertig miljoen doden vallen. Toch is ook die informatie niet uitzonderlijk en is er geen sprake van een complot. Pandemieën zijn niets nieuws en vroeg of laat verschijnen ze opnieuw. De video is intussen al meer dan 33 miljoen keer bekeken.

In een andere video, een interview met CNN uit 2013, zegt Bill Gates: “We geloven dat er in dit decennium ongelofelijke vooruitgang kan worden geboekt, zowel bij het uitvinden van nieuwe vaccins als bij het zorgen dat ze terechtkomen bij alle kinderen die ze nodig hebben... We hebben er maar een stuk of zes of zeven meer nodig - en dan heb je alle instrumenten om de kindersterfte te verminderen, de bevolkingsgroei terug te dringen, en alles - de stabiliteit, het milieu - heeft daar baat bij". Dat laatste wordt door velen geïnterpreteerd als “vaccins gebruiken om de wereldbevolking uit te dunnen”.

Alleen is er een verschil tussen populatie uitdunnen en populatiegroei uitdunnen. Hier zegt hij duidelijk populatiegroei. Het is een sociologische redenering. Hij gelooft dat vermindering van kindersterfte de populatiegroei kan verminderen. In veel landen waar veel kindersterfte is, maken families gemiddeld meer kinderen. Waar minder kindersterfte is, maken mensen ook minder kinderen. De video waarbij dat stuk uit zijn context wordt gerukt ging viraal en is meer 700.000 keer bekeken en meer dan 40.000 keer gedeeld op Facebook. De oude video duikt vandaag weer op en voedt de samenzweringen.

Wat die microchips betreft, Gates heeft voor alle duidelijkheid geen plannen om die te ontwikkelen en zo mensen te volgen die al een coronabesmetting hebben gehad en wie niet. Maar de waarheid houdt velen (concreter) niet tegen om leugens te blijven verspreiden.

Want volgens recentere berichten op sociale media zou Gates voorstander zijn van een tatoeage voor kinderen die toont welke vaccins ze al hebben gehad. Maar die berichten kloppen niet.

De verspreiders van die valse berichten baseren zich daarvoor op een artikel uit 2019 van wetenschapsmagazine Sciencemag. Een studie toonde aan dat micronaalden een soort “onzichtbare tatoeage” op de huid kunnen zetten en een arts zou dan met een smartphone makkelijk je vaccinaties kunnen bijhouden.

De link met Bill Gates dateert uit 2016 als de Amerikaanse universiteit Massachusetts Institute of Technology, of beter bekend als MIT, onderzoek doet naar onzichtbare inkttechnologie om informatie op het lichaam te tatoeëren. Dit onderzoek kwam er met steun van de Bill & Melinda Gates Foundation, een stichting met als doel de wereldgezondheidszorg te verbeteren. En initieel, om ziektes zoals polio en de mazelen te lijf te gaan in derdewereldlanden. Het idee rond dit onderzoek begon vele jaren voor de corona-uitbraak. Maar zo wordt ook al snel de foute link gelegd met corona en wereldwijde surveillance (monitoring).

De Amerikaanse krant The New York Times berekende onlangs dat desinformatie (bewuste foutieve en wijdverspreide informatie) over Bill Gates nu de meest verspreide van alle valse informatie over het coronavirus is. Het gaat om meer dan 16.000 berichten op Facebook dit jaar al over Gates & het coronavirus. Ze werden meer dan 900.000 keer “leuk” gevonden en becommentarieerd. Op YouTube werden de 10 populairste video's die leugens verspreiden over Bill Gates en in de maanden maart en april werden gepost, bijna vijf miljoen keer bekeken.

Voor we een antwoord proberen te formuleren op wie hierachter zit, is het belangrijk om te onderstrepen dat die honderdduizenden mensen wereldwijd, die foute en valse berichten delen, allesbehalve allemaal geloven dat er één groot wereldwijd complot aan de gang is. Of slechte bedoelingen hebben.

We willen allemaal begrijpen wat er aan de hand is. We zoeken aanknopingspunten die ons inzicht kunnen geven in deze bizarre tijden, verklaringen die ons ergens doen begrijpen wat de wereld overkomt. Soms lijken ongeloofwaardige theorieën toch geloofwaardig omdat er puntjes van herkenning in zitten. Er kan altijd iets van aan zijn, toch?

We willen weten wat de oorzaak van deze wereldwijde pandemie is. Het kan toch niet gewoon ontstaan zijn bij een vleermuis op een markt in de Chinese stad Wuhan? Maar wie ligt dan aan de basis van al die valse berichten? Wie verzint en schrijft zoiets? Meer dan ooit een relevante en terechte vraag. Het antwoord is complex. En vaak weten we het ook gewoon niet.

Als we naar België kijken, dan zien we dat enkele weken geleden de Belgische Staatsveiligheid nog waarschuwde voor linkse en rechtse extremistische groeperingen die zoveel mogelijk desinformatie rond het coronavirus verspreiden, met het doel om bevolkingsgroepen tegen elkaar op te zetten. Ook "Rusland" werd toen genoemd.

Russische propaganda wordt op sociale media onder meer verspreid bijvoorbeeld door "Squadra Europa", een nieuw opgerichte rechtse groepering. De naar eigen zeggen pro-Europese beweging is radicaal tegen de Europese Unie. Ze beschrijft daarentegen de medische hulp die Rusland naar Italië stuurde, als "echte" Europese solidariteit.

Daarnaast blijft Rusland zelf via eigen mediakanalen desinformatiecampagnes voeren over ons land en COVID-19 met als doel de maatschappelijke samenhang te ondergraven, klinkt het in de nota. De Staatsveiligheid vult wel aan dat Rusland alle betrokkenheid ontkent.

Maar dat verklaart niet waar al die berichtjes op WhatsApp vandaan komen, alarmerende, maar foute berichten die zogezegd komen uit ziekenhuizen of foute medische informatie, zoals drink bleekwater. Vaak zijn het geen oorspronkelijk Nederlandstalige teksten, dat is wel duidelijk.

En wat dan met andere complottheorieën, zoals over Bill Gates of “het virus is een biochemisch wapen gemaakt door China”, die veel worden verspreid via e-mail?

Als het over Bill Gates gaat, lijkt er een natuurlijke coalitie te zijn gegroeid  tussen wat men omschrijft als "Alt-Right", een koepelnaam voor extreem­rechtse groepen in de VS, de antivaxers (die tegen vaccinaties zijn) en extreemgelovige christelijke bewegingen, met in de schijnwerpers onder meer Adam Fannin, een controversiële pastor uit Florida die Gates ervan beschuldigt de antichrist te zijn. Fannin voert ook actief campagne tegen vaccinaties.

Wat die groepen verbindt, is een afkeer van de overheid, overheidscontrole, gevestigde wetenschappelijke instituties, de klassieke media en een vaag begrip als "de elite" waar alle net genoemde instellingen mee onder vallen.

Het lijkt erop dat de samenzweringstheorie over het vaccin dat stiekem een microchip bevat, Gates definitief naar het centrum van alle complottheorieën heeft gekatapulteerd.

Volgens het Amerikaanse magazine Buzzfeed kwam de grootste impuls daarvoor van een YouTube-video die op  21 maart werd gepubliceerd op het kanaal van de “Law of Liberty”, met 27.000 abonnees. Die video gooide alle informatie over digitale certificaten, microchips en tatoeages op een hoopje, vergeleek een tatoeage met het "Teken van Satan" en het impliceerde dat Gates de antichrist was.

De samenzwering trok nog meer aandacht op 13 april, toen Roger Stone, de voormalige adviseur van Donald Trump, op een Amerikaanse radiozender speculeerde dat Gates zowel het coronavirus als een vaccin met een microchip erin had gecreëerd om de wereldbevolking op te sporen. De Amerikaanse krant The New York Post pikte dat bericht op en deed volgens Buzzfeed geen moeite om de waarheid te schrijven. Het is intussen honderdduizenden keren gelezen en gedeeld op Facebook.

En zo gebeurde iets dat we wel vaker zien met onjuiste, ronduit valse informatie en complottheorieën: op het moment dat ze worden opgepikt en gedeeld door figuren met credibiliteit en bekendheid, bereiken ze een groot publiek en wordt de theorie deel van de "mainstream". Zeker als een krant dan niet eens de moeite doet om een en ander recht te zetten.

Over Bill Gates als de antichrist en spilfiguur in een groot coronacomplot hebben we het laatste nog niet gehoord.