‘Dit eindigt in een Merkel-dictatuur’: Duits protest tegen coronamaatregelen

“De eensgezindheid is angstaanjagend”, zegt Alexandra. “De mensen slikken alles, zonder zich af te vragen hoe gevaarlijk dit virus echt is”, vult Verena aan. Alexandra: “En niemand weet wanneer het ophoudt. Ze houden de regels bewust schimmig.” Verena: “Dit virus komt de regering en de farmaceutische sector net iets te goed uit.”

Verena en Alexandra demonstreerden zaterdagmiddag op de Rosa-Luxemburg-Platz in het centrum van Berlijn. Twee vrouwen van halverwege de veertig met rugzakken, omgeknoopte regenjassen en een verlegen oogopslag – die misleidend blijkt.

“Dit bedoel ik dus”, zegt Alexandra, en ze zucht laatdunkend als er veertig agenten van de oproerpolitie voorbij trekken met in hun midden één demonstrant in een druipend dierenpak. “Helemaal uit verhouding.” Verena heeft intussen twee halve liters Krombacher uit haar rugzak gehaald, want een ‘demo’ zonder bier verdient in Duitsland zijn naam niet.

Verder aanwezig op het plein: mensen die de Duitse grondwet in een plastic hoesje om hun nek hebben hangen, mannen met onderbroeken over hun hoofd als ludiek bedoelde combinatie van mondkapje en bivakmuts, mediterende vrouwen op witte lakens, een oudere man die waarschuwt voor 5G, iemand die rondfietst in een gevangenispak. Uit de gettoblaster op zijn bagagedrager roept een historische kraakstem om Freiheit.

Jodenster 

Iemand anders leek het passend om een Jodenster te dragen om zijn gevoel van onvrijheid te benadrukken – hier op de Rosa-Luxemburg-Platz, waar in januari 1933 de laatste grote demonstratie tegen Hitler plaatsvond.

Na zes weken uitzonderingstoestand begint het in Duitsland te broeien. Zo gevarieerd als de uitdossingen en motivaties zijn, alle aanwezigen rondom de Rosa-Luxemburg-Platz voelen zich beroofd van hun burgerlijke vrijheden. Ze vinden het middel ernstiger dan de kwaal Covid-19.

 De Wereldgezondheidsorganisatie zou het virus hebben overschat, hoor je. En iedereen vertelt, haast plechtig, dat er in Duitsland geen oversterfte is. Het klopt dat die er nauwelijks is. Niet zo gek dus, dat juist hier het idee postvat dat de maatregelen die het openbare leven en de economie sinds half maart lamleggen, schromelijk overdreven zijn.

In Berlijn zijn demonstraties met meer dan twintig aanwezigen tijdelijk verboden, toch zwermden er zowel vrijdag, op demonstratiehoogdag 1 mei, als zaterdag zo’n driehonderd protesterende mensen door het stadsdeel Mitte. De stad had 350 agenten nodig om ze uit elkaar te drijven.

Nog steeds neemt de grote meerderheid van de Duitse bevolking het coronavirus en de door de regering afgekondigde contactbeperkingen uiterst serieus. Maar een groeiende minderheid is vanaf het begin op zijn burgerrechtelijke qui-vive. De meeste Duitsers kennen hun burgerrechten erg goed. Demonstreren is er een volstrekt vanzelfsprekend onderdeel van het democratisch burgerschap. Dat leidt soms ook tot situaties waarin protest meer vorm dan inhoud is.

Demonstratieverbod

Ook buiten Berlijn werd dit weekend gedemonstreerd. In Stuttgart gingen zaterdag zelfs vijfduizend mensen de straat op tegen de coronamaatregelen, omdat de rechters in de deelstaat Baden-Württemberg het tijdelijke demonstratieverbod op het laatste moment onwettelijk hadden verklaard. De bijeenkomst in Stuttgart was georganiseerd door een ondernemer uit de digitale start-upscene. Er waren ondernemers aanwezig die vreesden voor hun zaak. In Berlijn werd het protest geïnitieerd door Anselm Lenz, dramaturg en journalist, samen met voormalig radiocommentator Ken Jebsen, die bij de Berlijnse publieke omroep werd ontslagen na antisemitische e-mails.

Wat aantallen betreft zijn de Duitse demonstraties marginaal, maar het ressentiment wordt breder. Vorige week zei Groenen-politicus Boris Palmer, burgemeester van Tübingen, dat in Duitsland “mensen worden gered die over een halfjaar waarschijnlijk sowieso dood zouden zijn”. De bekende theaterregisseur Frank Castorf verklaarde in Der Spiegel dat hij weigert zich door Merkel “met een huilgezicht” te laten vertellen dat hij geen handen mag schudden.

Op de Rosa-Luxemburg-Platz lijkt de grens tussen rationele bezwaren en complottheorieën vloeibaar. Zo is de ene medewerker van het communicatieteam van de politie met een demonstrant in een juridisch steekspel op universitair niveau verwikkeld, terwijl zijn collega tegen iemand anders bezweert dat “niet alle zeer rijke mensen proberen wereldmacht te vergaren”.

Duitse capitulatie 

“Net als in de jaren 30 zie je dat geen enkele partij nog echte oppositie voert, dit eindigt in een Merkel-dictatuur”, zegt Georg (43), die op een zonnige straathoek in gesprek is verwikkeld met drie andere demonstranten. Vergelijkingen met de nazitijd schijnen in de 75ste verjaarsweek van de Duitse capitulatie in zwang te zijn. Wat Georg zo goed vindt aan deze protestbeweging, is dat hij “niet groen of bruin is, niet links of rechts”.

Waarop Wilfried (61) met opgeheven vinger waarschuwt: “Historisch gezien waren alle bewegingen die zeggen dat ze niet rechts en niet links zijn, altijd bijzonder rechts.” Daar moet Michaela (51) – “ik ben tegen elke vorm van inentingsdwang” – om lachen. Maar Verena (een andere) sneert: “De publieke omroep zet je hier meteen weg als nazi als je het waagt vraagtekens te zetten bij het beleid van de regering.” En dan foeteren ze eensgezind verder over de “gelijkgeschakelde media”. 

Opvallend is dat veel demonstranten hun nieuws over het coronavirus vooral van YouTube halen. Allemaal kijken ze naar de video’s van de gepensioneerde medicus Sucharit Bakhdi, die bezweert dat het virus niet zo gevaarlijk is. Ook noemen veel mensen de tien jaar oude documentaire Profiteurs van de angst, van Arte, waaruit zou blijken dat de viroloog die Merkel adviseert, Christian Drosten, zou zijn gekocht door het farmaceutische bedrijf Gavi, dat wordt gefinancierd door Bill Gates. Drosten komt inderdaad aan het woord in de documentaire. Hij legt uit waarom wetenschappers in eerste instantie ervan uitgingen dat het griepvirus gevaarlijker was dan het later bleek te zijn.

Verena, de andere, zegt dat ze de hoeveelheid tegenstrijdige informatie over het coronavirus verwarrend vindt. “Ik sta hier ook omdat ik weer normaal wil kunnen leven.” De anderen knikken. Op de vraag of ze iemand kennen die ziek is geworden van Covid-19, schudden ze alle vier nee.