Ze waren in zowat elk opzicht elkaars absolute tegenpolen. Aan de ene kant Julie Van Espen (23): volgens iedereen die haar kende de zachtheid zelve, een altruïstische spring-in-’t-veld. Studente Internationale Betrekkingen en Diplomatie aan de UAntwerpen. Iemand die van de natuur hield, en het liefst van al rondliep op blote voeten. Iemand die al een stukje van de wereld had gezien, die een jaar in Australië had rondgereisd en een hang loose-mentaliteit van daar had meegebracht naar België. Iemand over wie niemand een slecht woord kon zeggen.

Aan de andere kant Steve B. (40): dakloos en al twee keer veroordeeld voor een gewelddadige verkrachting. Naar eigen zeggen zelf misbruikt door zijn grootvader, en al op jonge leeftijd in de psychiatrie beland. Zijn criminele carrière begon met inbraken en diefstallen, om in 2004 voor het eerst voor de rechtbank te belanden voor de verkrachting van een 58-jarige vrouw. Een vrouw die nota bene in haar keuken een boterham voor hem stond te smeren, nadat ze hem in huis had genomen omdat ze hem op de De Keyserlei had zien zitten met een bekertje. Hij kreeg er dertig maanden voor.

Impulsdoorbraak

Het is zaterdag 4 mei 2019 als die twee tegenpolen, die van elkaars bestaan zelfs niet afweten, elkaars pad kruisen op het fietspad langs het Albertkanaal aan de Burgemeester Gabriël Theunisbrug, ofwel de ‘brug van het Sportpaleis’. De dakloze B. heeft op dat moment van die locatie al een tijdje zijn slaapplaats gemaakt. Een psychiater had hem in 2016, toen hij was opgepakt voor zijn tweede verkrachting – die van zijn ex-vriendin – omschreven als een antisociaal en narcistisch persoon met een hoog zelfbeeld en een ‘niet-optimale frustratiedrempel’. Dat laatste maakte volgens de psychiater dat de kans op een zogenaamde ‘agressieve impulsdoorbraak’ toenam.

(Lees verder onder de video)

Julie is die zaterdag met de fiets op weg van haar huis in Schilde naar een vriendin op het Antwerpse Zuid. Daar, langs het Albertkanaal, wordt ze het slachtoffer van de impulsdoorbraak waar de psychiater jaren eerder voor had gewaarschuwd. B. sleurt haar van haar fiets, zo zou hij twee dagen later bekennen, en probeert haar te verkrachten. De dappere Julie verzet zich, dus wurgt B. haar. Haar lichaam gooit hij in het kanaal. Daarna slaat hij op de vlucht. Familie en vrienden van Julie beginnen een zoekactie die zondag niets oplevert.

Fietsmandje

Maandag verspreidt de politie een opsporingsbericht met beelden van een bewakingscamera voor een ‘belangrijke getuige’, die vrij snel door een andere dakloze herkend wordt als Steve B.. In werkelijkheid weet de politie op dat moment al vrij zeker dat hij iets met Julies verdwijning te maken heeft, en dat hij dus niet zomaar een getuige is, want hij liep rond met haar fietsmandje. Dat mandje wordt echter met Photoshop weggewerkt in het opsporingsbericht om geen argwaan te wekken bij B.. Diezelfde dag wordt hij in Leuven van de trein geplukt. Enkele uren later halen duikers het lichaam van Julie boven. Pas dan gaat B. over tot een bekentenis. Vlaanderen gaat in rouw. Er worden wakes georganiseerd, en een grote mars tegen geweld op vrouwen. Julie wordt een symbool.

De rouw maakt in de dagen daarna plaats voor woede en frustratie, wanneer blijkt dat B. in de eerste plaats niet aan dat fietspad had mogen rondhangen. Hij was veroordeeld tot vier jaar cel voor de verkrachting van zijn ex-vriendin, maar ging in beroep tegen die beslissing en bleef dus uit de gevangenis. De rechter in eerste aanleg had de onmiddellijke aanhouding niet bevolen, ook al had B. zich in het verleden al drie keer aan een gevangenisstraf onttrokken. In beroep was de zaak dan weer verscheidene keren uitgesteld wegens overbezetting, waardoor het veel te lang duurde vooraleer hij definitief veroordeeld werd. Dat zou pas gebeuren in juni 2019: B. kreeg vijf jaar.

Advies

Intussen heeft de Hoge Raad voor Justitie een doorlichting uitgevoerd en enkele adviezen geformuleerd. Zo moet een rechter over meer informatie uit het strafdossier kunnen beschikken om de risico’s bij een voorlopige vrijlating te kunnen inschatten. In het geval van B. wist de rechter bijvoorbeeld niet dat hij zich in het verleden al aan zijn straf had onttrokken, omdat de zogenaamde opsluitingsfiche van de gevangenis niet in het dossier zat.

Ook is ondertussen de wet aangepast zodat een rechter de onmiddellijke aanhouding kan uitspreken wanneer de kans bestaat dat de veroordeelde gelijkaardige feiten zou plegen, en dus niet alleen wanneer er onttrekkingsgevaar is. En het hof van beroep in Antwerpen heeft zijn werking aangepast. Voor de familie van Julie zijn het vijgen na pasen. ‘Julie zou nog leven als justitie normaal had gewerkt’, schreven zij in februari in een snoeiharde open brief.

Instagram

Op 27 februari zou Julie 24 zijn geworden. Die dag richtten haar ouders een Instagrampagina op die is gewijd aan haar en hoe ze in het leven stond. ‘We willen de geweldige energie waarmee Julie door het leven huppelde, haar intense liefde voor de natuur en haar verhaal delen met de buitenwereld. Haar positivisme heeft een blijvend effect op iedereen die het geluk heeft gehad haar te mogen ontmoeten, en die boodschap willen we graag blijven delen’, schrijft de familie.

In één filmpje fietst Julie op blote voeten door Schilde en roept ze: ‘Ik ben zo gelukkig.’ In een ander kijkt ze vol verwondering naar een groep vogels die boven een schapenweide vliegt. Of rolt ze in een zomers kleedje door het gras. Het zijn beelden die naar de keel grijpen. ‘Julie had niks nodig om zich thuis te voelen’, luidt het. ‘Eender welk plekje op de wereld, ze zou vanaf moment één de buurt exploreren, de locals amuseren en de natuur absorberen.’

Op een van de foto’s poseert een vrolijke Julie met een doos paaseieren. ‘Pasen was een van haar favoriete feestdagen’, schrijft de familie. ‘Op een zonnige lentedag naar oma en opa fietsen om er met de hele familie te gaan brunchen. En niet te vergeten: paaseieren zoeken. Die zoektocht vond ze geweldig, het haalde bij haar het kleine kind naar boven, ze kon daar zo in opgaan.’

De familie put ook tijdens de coronacrisis kracht uit Julies liefde voor de natuur. ‘Dat we in ons kot moeten blijven, heeft ook een positieve kant. Zo heeft iedereen weer aandacht voor de kleine, waardevolle dingen in het leven, die we in onze drukke levensstijl soms vergeten’, klinkt het. ‘Daar moeten we dankbaar voor zijn en volop van genieten. Julie had dat niet nodig. Ze leefde de hele tijd buiten en had sowieso oog voor kleine dingen.’

Onderzoek bijna rond

Steve B. wacht in de gevangenis van Antwerpen zijn assisenproces af. Het onderzoek naar de moord is bijna afgerond. Aan het moraliteitsverslag, dat een beeld moet schetsen van zijn persoonlijkheid, wordt de laatste hand gelegd. Voor het eerst zal een rechter – in dit geval de volksjury – over alle details van zijn criminele leven beschikken wanneer moet beslist worden of, en hoe lang, hij naar de gevangenis moet. Het wordt ongetwijfeld een beladen proces, waarin de levensgrote tegenstellingen tussen dader en slachtoffer pijnlijk naar boven zullen komen. Ook justitie zal tijdens het assisenproces enkele netelige vragen mogen verwachten.

4 mei, precies één jaar geleden is het. Julie Van Espen, een 23-jarige universiteitsstudente uit Schilde, werd langs het Albertkanaal in Antwerpen door een man van haar fiets gesleurd en vermoord. ‘Jouw uniek leventje werd abrupt tot een einde gebracht’, schrijven hartsvriendinnen Monique Theunissen (24) en Claire Van Roey (23) in een open brief aan Julie. ‘Drie dagen lang stonden we in een schijnbaar tijdloos interval van onwetendheid, om vervolgens geconfronteerd te worden met het scenario dat al in ons hoofd spookte maar waar we ons nooit op hadden kunnen voorbereiden.’

De brief, die maandag gedeeld wordt op Julies Instagramaccount @julie.vanespenslife, is voor de vriendinnen hun manier om Julie een jaar na haar dood te eren. Over Steve B. (40), haar moordenaar, bewust geen woord. Want de boodschap moest positief zijn, net zoals Julie altijd in het leven stond. ‘Onze realiteit wortelt zich sinds die dag in een tijdsbesef dat maar kan omschreven worden als een wereld ‘voor Julie’ en een wereld ‘na Julie’. Dat manifesteert zich nog elke dag. Toch was er iets heel bijzonders aan jouw verlies. Het verdriet dat wij dragen van je mooie gezichtje niet meer te kunnen zien verschijnen voor onze deur, dat is de keerzijde van al die momenten dat je op die manier extra fleur bracht aan onze dag.’

'Je staat er nog steeds'

De vriendinnen schrijven dat er geen dag passeert zonder dat ze aan Julie denken. ‘Je bent altijd bij ons, en je staat er nog steeds op dat we het meeste uit onze dag halen. Want als er iemand was die ons absoluut gelukkig wou zien, dan was jij het wel. Je hebt ons leren intens genieten. Van de natuur, van elkaar. Je hebt ons geleerd dat niks ons tegenhoudt om te doen waar we zin in hebben. Maar bovenal heb je ons geleerd om altijd te handelen vanuit het hart.’

Volgens Monique en Claire heeft Julie Van Espen héél veel mensen geïnspireerd. Haar overlijden schokte heel het land. Een jonge studente, in de fleur van haar leven, fietsend door de grote stad, op weg naar haar vriendinnen. Op de verkeerde plek, op het verkeerde moment, toen ze ten prooi viel aan een dakloze, recidiverende zedendelinquent.

De ouders

Julie Van Espen werd het spijtige symbool van seksueel geweld op vrouwen. Volgende week lanceren diverse organisaties zoals Sensoa, Child Focus, het CAW en Amnesty International de campagne Bloom for Change. ‘Die campagne is er zowel op gericht om Julie te herdenken als om hoop te bieden’, zegt initiatiefneemster Ayke Gubbels. De ouders van Julie Van Espen verkiezen het verdriet in de luwte een plaats te geven, maar volgens hun raadsman John Maes zijn ze zeer blij dat hun dochter een jaar later vooral een positieve nagedachtenis achterlaat.