Met wie spreekt u af? ‘Uitsluiting is bijna onvermijdelijk’

Vier mensen extra aan onze ‘bubbel’ of ‘silo’ mogen toevoegen, die toelating komt geen dag te vroeg, stelt Maarten Vansteenkiste, professor ontwikkelings- en motivatiepsychologie aan de Universiteit Gent. “De laatste weken was ons gevoel van sociale verbondenheid flink gaan zakken”, zegt hij. “We tolereren het een tijdje om geen fysieke sociale contacten te hebben, maar we botsen meer en meer op de limieten van onze digitale verbondenheid. Het is zeer goed dat de Nationale Veiligheidsraad dit heeft opgepikt.”

Sociale contacten waren tot nu nochtans niet de prioriteit van de Nationale Veiligheidsraad?

Vansteenkiste: “Nee, en dat merken wij in ons onderzoek. Na de vorige persconferentie, die nochtans allerhande versoepelingen bracht, zakte de motivatie van de Belgen om de maatregelen na te leven. Ik zie een duidelijk verband met het feit dat er geen aandacht was voor de sociale contacten. Een goed gesprek, samen met je naasten kunnen gaan wandelen, dat geeft energie en bevordert ons levensgeluk. Warme, hechte relaties zijn even essentieel voor ons als eten en drinken. De boodschap was toen dat er andere prioriteiten waren. Het is erg goed dat dat nu gekeerd is. 

“Aanvankelijk hield iedereen het goed uit, maar uit onze studie blijkt dat we het in toenemende mate lastig hebben met het fysieke isolement. De digitale contacten lossen die behoefte duidelijk maar deels in. Deze versoepeling kentert hopelijk de toegenomen angst en depressieve gevoelens. Bovendien is het ook zo dat net sociale verbondenheid voor motivationele zuurstof kan zorgen. We zullen de maatregelen nog enige tijd moeten volhouden.”

Het wordt wel weer ingewikkeld. Mag je nu als koppel wel of niet elk apart je ouders zien?

“Ja, ik kan er zelf ook nog niet helemaal aan uit. De keuze is helder, maar de praktische uitvoering roept vragen op. Mag je op moederdag met drie kinderen die elk eigen gezinnen hebben, je moeder zien of niet? Maar goed, het is nu pas woensdag. Het was goed geweest om al meteen nog wat meer praktische uitleg te geven, maar dat kan ook nog vrijdag, net voor het weekend. Die communicatie is best zo helder mogelijk, anders gaan mensen minder gemotiveerd zijn de spelregels te volgen.”

De communicatie kan dus beter?

“We kunnen altijd kritisch zijn, maar ze was nu al stukken beter en authentieker dan op de vorige persconferentie. Het was ook een goeie keuze om met het sociale aspect te starten. Op dat vlak zijn lessen geleerd. Een goeie zet is ook om de maatregelen al op Moederdag in te voeren. Dat toont empathie. Moederdag is de dag bij uitstek om je ouders bezoeken. Iedereen weet dat ouderen tot de risicogroep behoren. Een Moederdagbezoek is echt een familiale opsteker, maar tegelijk spreek je ook de burgerzin aan. Want er wordt niet gedreigd met boetes en controles, men rekent hier echt op de vrijwillige verantwoordelijkheid van ons allemaal. Het is slim dat aan het feest van een van de ouders te koppelen.”

Wat is minder geslaagd in deze aankondiging?

“Er kon meer uitleg komen over de criteria. Waarom vier extra mensen en geen vijf? Als het statistisch zo is dat eigenlijk zelfs al één extra mens in je bubbel een opflakkering van het virus geeft, dan is vier een erg mooie geste. Zeg dat dan ook gewoon zo. Nu doen ze dat niet en dan zie je dat mensen meteen beginnen met ‘ja maar, waarom geen vijf?’ Ook meer duiding over de drempels in de cijfers die men vooropstelt om te versoepelen, zou geen kwaad kunnen. En iedereen wil ook weleens horen waarom mensen bezoeken eigenlijk niet tout court kan, als je elkaar gemaskerd en op afstand ziet en de handen ontsmet. Je voelt dat de logica van deze principes voor de bevolking nog niet geheel helder is en dat is demotiverend. Natuurlijk zal niet iedere beslissing hier volledig sluitend te verklaren zijn. Maar geef dan uitleg, benadruk de filosofie erachter.”

Wat met de mensen die, zoals vroeger in de turnles, niet uitgekozen worden voor een groep van vier?

“Uitsluiting is bijna onvermijdelijk. De meest vlotte en sociale mensen zullen gekozen worden, de timide mensen minder terwijl zij misschien net meer behoefte hebben aan contact. Maar er is geen alternatief, tenzij geen bezoek toestaan. Je zou dat tot op kinderniveau, tot op Ketnet, uitgelegd moeten krijgen, want ook kleinkinderen zullen niet gekozen worden. Ik weet zeker dat mensen dat aanvaarden als je het uiteenzet. En de overheid kan ook benadrukken dat je altijd iemand kan laten inbellen, ze kan bedankkaarten stoppen bij de maskers die ze uitdeelt, campagnes starten om met de buurt elke woensdag of zo pannenkoeken voor elkaar te bakken. Dat klinkt soft, maar zulke verbindende acties kunnen de sociale cohesie wel mee versterken zonder medische risico’s.”

Zullen velen niet vooral onthouden: ‘Bezoek mag weer! Hoera, het is voorbij’?

“Ja. De vrees dat deze aankondiging niet alleen enorm oplucht maar ook bij sommigen de remmingen zal wegnemen om de basisprincipes helemaal te laten varen, is legitiem. Er kan een reboundeffect optreden omdat we ons al zolang in toom moeten houden. Daarom is het goed dat de overheid de truc van de haperende plaat toepast door te herhalen: als we dit streefcijfer niet kunnen handhaven, dan moeten de maatregelen opnieuw teruggeschroefd worden.”

Hoe stelt u het in uw kot? Doe mee met het onderzoek van de UGent.