7 mei 1945: Duitsland capituleert

Het is zover: Duitsland stemt in met een onvoorwaardelijke capitulatie op alle fronten. Alleen duurt het nog even alvorens die ingaat.

De kogel was door de kerk toen admiraal Dönitz kort na middernacht een radiobericht naar generaal Jodl  in Reims stuurde. Daarin gaf hij als Duits staatshoofd en opperbevelhebber toestemming om de capitulatie te ondertekenen.

Meteen daarop begonnen in het geallieerde hoofdkwartier in Reims de voorbereidingen voor de plechtige ondertekening.

In de kaartenkamer (eigenlijk de sportzaal van de school waarin het hoofdkwartier was gevestigd) werden camera’s en microfoons opgesteld. Volgens een aanwezige leek het op een filmstudio in Hollywood.

De zaal vulde zich met de aanwezige generaals en admiraals. Alleen opperbevelhebber Eisenhower liet zich niet zien. 

Om 2.41 uur in de morgen plaatste kolonel-generaal Alfred Jodl voor de Duitse Wehrmacht zijn handtekening onder de capitulatieoorkonde. Het document werd vervolgens getekend door luitenant-generaal Walter Bedell Smith namens de geallieerde opperbevelhebber en generaal-majoor Ivan Aleksejevitsj Soesloparov voor het Sovjet-opperbevel. De Franse generaal Georges Sevez tekende als getuige.

Meteen na de ondertekening vroeg Jodl het woord. Door de capitulatie, zei hij, zijn het Duitse volk en de Wehrmacht “aan de genade en de ongenade van de overwinnaars” uitgeleverd. Hij verzocht de overwinnaars genadig te zijn. Niemand zei daarop iets.

Pas daarna ontmoette Jodl voor het eerst generaal Eisenhower . Die  vroeg hem uitdrukkelijk of hij alle punten van de capitulatie begrepen had en stelde hem persoonlijk verantwoordelijk voor het naleven ervan.

Daarmee konden de Duitse gedelegeerden vertrekken. Er werden geen handen geschud. Alles verliep wel in een goede sfeer.

Voor de ondertekening zijn twee gouden vulpennen gebruikt die Eisenhower voor de gelegenheid bewaard heeft en die hij ooit van een bewonderaar kreeg. De ene pen wil hij cadeau geven aan de Amerikaanse president Truman, de andere aan de Britse premier Churchill.

Een uur na de plechtigheid stuurde Eisenhower een kort laconiek telegram naar de Amerikaanse en Britse generale staven. “De opdracht van deze geallieerde expeditiestrijdmacht is vervuld op 7 mei 1945 om 2.41 uur plaatselijke tijd. Eisenhower.” 

De capitulatieoorkonde is kort en bevat maar vijf punten. Essentieel is dat alle Duitse strijdkrachten te land, ter zee en in de lucht zich tegelijk moeten overgeven aan het geallieerde opperbevel en het Sovjet-opperbevel.

De capitulatie gaat in op 8 mei om 23.01 uur Midden-Europese Tijd. (Met het zomeruur wordt dat in Duitsland en de meeste landen van West-Europa 00.01 uur op 9 mei). Vanaf dan moeten de Duitse strijdkrachten alle operaties stoppen en ter plaatse blijven. Ze mogen hun schepen of vliegtuigen niet vernietigen of beschadigen.

Anders gezegd: de Duitsers hebben nog bijna twee dagen om zich - al dan niet al vechtend – verder terug te trekken. 

De Duitsers zijn amper vertrokken uit Reims of er blijken moeilijkheden met de capitulatie te zijn.

Het opperbevel van het Rode Leger liet per telegram weten dat het de tekst van de overgave verwerpt. Generaal Soesloparov, die namens de Sovjet-Unie de capitulatieoorkonde ondertekende, had daarvoor toestemming gevraagd aan Moskou, maar nog geen antwoord gekregen toen de plechtigheid plaatsvond.

Op vraag van Soesloparov - de vertegenwoordiger van het Rode Leger bij Eisenhower - voorziet de oorkonde wel dat de geallieerden een tweede ondertekening kunnen vragen. En dat zullen ze dus doen.  

De Sovjets merken op dat het document afwijkt van een ontwerptekst die al veel eerder was afgesproken. Blijkbaar heeft men in Reims gewoon vergeten daarmee rekening te houden. Ze eisen vooral dat de ondertekening in de door hen veroverde hoofdstad Berlijn plaatsvindt. 

Achter deze formele bezwaren steekt een diep wantrouwen. De gedeeltelijke capitulaties van de voorbije dagen en de hardnekkige gevechten die sommige Duitse legers blijven voeren, geven de indruk dat de Duitsers de strijd aan het Oostfront niet willen stopzetten. Dat geldt zeker voor Tsjechoslowakije en Joegoslavië. Een ondertekening in Berlijn ten overstaan van het Rode Leger moet duidelijk aantonen dat ze zich ook daar overgeven. 

Generaal Eisenhower wil niet de minste twijfel laten over zijn bedoelingen. Hij aanvaardt meteen om alles in Berlijn over te doen en is bereid om daar zelf aanwezig bij te zijn. Dat moet morgen gebeuren, nog voor de capitulatie ingaat.

Het nieuws van de Duitse overgave is sneller wereldkundig dan het geallieerde opperbevel had gewild.

De pers was aanwezig op de ceremonie in Reims. Eisenhower had echter een nieuwsembargo opgelegd: het grote nieuws mocht niet worden bekendgemaakt voor  morgen  – 8 mei – om 15 uur. Dan zouden de geallieerde hoofdsteden tegelijk een aankondiging doen. 

Maar intussen heeft de Duitse radiozender in Flensburg zelf al over de capitulatie gesproken. Edward Kennedy, een oorlogscorrespondent van het Amerikaanse persagentschap Associated Press, zag daarom geen reden om het embargo nog te respecteren en zond het langverwachte nieuws zonder meer door. De radiostations hebben het overgenomen en ook de avondkranten brengen het.

De afgesproken capitulatie lijkt geen invloed te hebben op de gevechten die de Duitse Legergroep Midden voert tegen het Rode Leger en de Tsjechische opstandelingen in Praag.

De bevelhebber van de legergroep, veldmaarschalk Schörner, heeft vandaag een duidelijk legerorder uitgevaardigd: “De vijandelijke propaganda verspreidt het gerucht dat de Duitse legers voor de geallieerden gecapituleerd hebben.  Ik waarschuw mijn troepen dat de oorlog tegen de Sovjet-Unie zal doorgaan.”

Schörner is nochtans door het Duitse opperbevel op de hoogte gesteld. Maar de capitulatie dwarsboomt zijn plannen om naar het westen uit te wijken. 

Intussen hebben de Sovjetlegers de troepen van Schörner helemaal ingesloten. Ze willen voorkomen dat de Duitsers zich naar het westen terugtrekken of Praag verwoesten. 

Ook in Praag zelf wordt nog altijd gevochten.  De gevechten hebben intussen zware schade veroorzaakt aan de historische gebouwen, zoals het oude stadhuis.

De Duitse autoriteiten in Praag worden stilaan wanhopig. Ze proberen zelf contact op te nemen met de Amerikanen, want ze durven zich niet over te geven aan de woedende Tsjechen. 

Bovendien wordt het steeds meer duidelijk dat de Duitssprekende burgers in Praag door het Tsjechische verzet geviseerd worden.  Die "Volksduitse" minderheid heeft sterk geprofiteerd van het nazibewind en voelt zich nu bedreigd. 

Ook de anticommunistische Russen van het Vlasovleger zitten in een moeilijke positie, zelfs al steunen ze de opstandelingen. De Tsjechische Nationale Raad, die het verzet coördineert, heeft afstand genomen van het Vlasovleger, vooral onder druk van de communistische verzetsgroepen. Ook de Tsjechoslowaakse regering in Londen heeft opgeroepen geen steun te aanvaarden van “Russische afvalligen”. 

Vlasov deed nog tevergeefs een beroep op de broederbanden van de Slavische volkeren.  Hij heeft nu zijn troepen bevolen Praag te verlaten en naar het westen op te rukken. Uiteraard wil hij absoluut voorkomen dat ze in handen van het Rode Leger vallen. 

De geallieerde troepen hebben zich nog niet in Amsterdam laten zien, maar er heerst al volop vreugde.

Voorbarige vreugde misschien: op de Dam waren duizenden juichende mensen samengekomen, toen enkele Duitse scherpschutters het vuur openden. Er brak paniek uit. In totaal vielen er bij die schietpartij 22 doden.

De plotse capitulatie op 5 mei heeft voor chaos gezorgd. Er is niet overal een duidelijk gezag. Hier en daar rekenen verzetslui met Duitsers en collaborateurs af.

Pas gisteren was het helemaal duidelijk dat de Duitse troepen in Nederland zich zouden overgeven. 

Amerikaanse troepen hebben in Oostenrijk de Belgische koning Leopold III en zijn gezin bevrijd. Het ging om een onderdeel van het Zevende Leger van generaal Patch.

De koning en zijn gezin zitten al twee maanden in een villa in Strobl aan de Wolfgangszee in de toeristische streek Salzkammergut. Ze werden door de SS bewaakt maar de bevrijding gebeurde zonder geweld. 

Koning Leopold verbleef in Strobl met zijn tweede vrouw prinses Lilian en zijn vier kinderen Josephine-Charlotte, Boudewijn, Albert en Alexander. Verder hadden een aantal hovelingen en bedienden uit zijn paleis hem vergezeld.

De koning had een hartelijk gesprek met generaal Patch. Hij wil uiteraard naar België terugkeren maar dat zal niet meteen gebeuren. De Amerikanen raden hem voorlopig af te vertrekken en geven hem geen vervoer. Dat heeft Eisenhower zelf bevolen.

Leopold heeft meteen telegrammen gestuurd naar de Britse koning en de geallieerde leiders. Vooral tegenover Chuchill deed hij zeer vriendelijk, zelfs vleiend. De Britse premier is zeer ontstemd geweest over de wijze waarop de koning in 1940 voor de Duitsers capituleerde.  

In België is het nieuws nog niet doorgedrongen, maar iedereen verwachtte al weken een komende bevrijding van de koning.

De politieke wereld is zeer zenuwachtig over zijn terugkeer, die tot grote moeilijkheden kan leiden.  

Vlak na de bevrijding leek het of iedereen eensgezind hoopte dat de vorst zo snel mogelijk weer zijn functie zou opnemen.  Achter de schermen waren er echter grote bezwaren wegens zijn houding tijdens de bezetting.

Enkele dagen geleden liet de socialistische partij weten dat ze het aftreden van Leopold vraagt. Ook de liberalen zien hem liever niet terug op de troon.