Parlementsvoorzitter David Sassoli: ‘Ik hoop dat corona ons niet naar autoritaire regimes leidt’

Sinds juli 2019 is David Sassoli voorzitter van het Europees Parlement. De Italiaan droomde er bij zijn aanstelling nog van om de jeugdwerkloosheid in Europa aan te pakken. Vandaag moet hij een plan zien te verzinnen voor miljoenen ‘coronawerklozen’.

Het Europees Parlement ligt er verlaten bij. Maar de kilte van het grote, lege gebouw vervliegt wanneer ik in het kantoor van de Parlementsvoorzitter word binnengeleid. ‘Benvenuto!’ David Sassoli spreekt vol vuur over het Europese project. ‘We beseffen allemaal te weinig wat democratie voor ons betekent. Ik hoop dat de coronacrisis ons niet naar autoritaire regimes leidt.’

Heeft de EU volgens u goed gereageerd op de coronacrisis?

David Sassoli: De toestand heeft ons allemaal een beetje overvallen. Zowel de instellingen als de lidstaten tastten in het duister. Maar toen hebben we ingegrepen. De eerste beslissing was de tijdelijke opheffing van het Stabiliteits- en Groeipact. Daarnaast kwamen er ook maatregelen waardoor er hulp aan lidstaten kon worden geboden, en het vrije vervoer en de export van medisch en beschermingsmateriaal werd geregeld. Binnen de tien dagen werd de belangrijke beslissing genomen dat de lidstaten meer mogen uitgeven dan begroot was. Duitsland investeerde 500 miljard euro, Italië 400 miljard. We moeten nu onze economieën heropbouwen, want we zijn in een catastrofale spiraal terechtgekomen. Neem nu Spanje. Het besteedt een deel van de economische hulp aan de bestrijding van covid-19, maar ook een deel als hulp aan mensen die door het virus hun baan zijn kwijtgeraakt.

De Spaanse president Pedro Sanchez wil een nieuw marshallplan. Is dat de oplossing voor de EU om uit de crisis te raken?

Sassoli: Pedro Sanchez heeft gelijk: de Unie heeft een marshallplan nodig. De Europese Raad heeft zich daar vorige week duidelijk over uitgesproken. Er moet een gezamenlijk antwoord komen, waarbij geen enkele lidstaat wordt achtergelaten. Alleen als alle lidstaten weer beter worden, zal ook de EU erop vooruitgaan. Onze economieën zijn afhankelijk van elkaar. Kijk naar de Duitse auto-industrie: verschillende onderdelen van Duitse auto’s worden in andere lidstaten geproduceerd. Zo creëer je jobs verspreid over de Unie. Kortom: we hebben gezamenlijke oplossingen nodig.

Het Europese project beleeft mogelijk zijn tweede grote historische moment, na de val van de Muur in 1989. Hoe beleeft u dat als voorzitter van het Europees Parlement?

Sassoli: De pandemie is nog erger dan een oorlog: het virus heeft de hele planeet lamgelegd. Tijdens een oorlog bestaan er tenminste nog afspraken dat op sommige plaatsen, zoals in een kerk of een ziekenhuis, niet gevochten mag worden. Covid-19 komt daar nu nog harder binnen dan om het even welk bombardement. Het virus valt alle continenten aan, er is geen plaats ter wereld waar er niet over het coronavirus wordt gesproken en waar geen slachtoffers zijn gevallen.

Maar de coronacrisis biedt ons ook een kans: de kans om de Europese Unie te versterken. We kunnen onze Europese markt weer centraal stellen. Ook wat betreft ons sociaal model kan de coronacrisis ons veel lessen leren. Heel belangrijk is dat we onze democratie blijven versterken. In sommige landen zie je de trend naar autoritaire regimes, ‘want die zouden efficiënter zijn’. Dat kunnen we niet toelaten. De democratie is geen perfect systeem, maar ze verankert onze vrijheden in grondwetten en garandeert de rechtsstaat.

Bij uw aanstelling zei u dat u zich wilde toeleggen op jeugdwerkloosheid, veiligheid, de opwarming van de aarde en de digitalisering. Toen kwam corona. Bent u ook maar enigszins aan die eerste plannen toegekomen?

Sassoli: U kent de uitdrukking: Rome werd niet in één dag gebouwd. Die problemen zijn er nog altijd, en we zullen ze stap voor stap aanpakken. Corona zal een mijlpaal worden in onze geschiedenis. Er is een tijdperk vóór en ná. Het is nu al duidelijk dat er na de coronacrisis nieuwe modellen zullen ontstaan. Wij hebben nu een unieke kans om de Europese Green Deal nog meer kracht te geven. We moeten resoluut kiezen voor hernieuwbare energie, en meer investeren in onderzoek. We moeten de digitalisering verder uitbreiden – en tegelijk waken over onze gegevensbescherming. Maar in de eerste plaats moeten we nu alle energie bundelen om de economie weer op te starten.

In het heetst van de strijd liepen er Russische soldaten in de Italiaanse straten om hulp te bieden. We zijn het niet meer gewoon om in Europa het Russische leger te zien.

Sassoli:(ontwijkend) De EU heeft ook al veel landen geholpen, denk maar aan regio’s in de hele wereld die getroffen waren door natuurrampen. De Unie heeft altijd haar solidariteit getoond. In het begin van het jaar 2020 had China het erg moeilijk toen corona er uitbarstte. De Unie heeft toen op verschillende manieren hulp aangeboden. Ik ben blij te zien dat landen van buiten de EU hun solidariteit tonen wanneer een van onze lidstaten in nood is. Zolang we de noodzakelijke solidariteit maar niet verwarren met een mogelijke verandering van ons politieke model. Daar ben ik categorisch in: we zullen alleen uit deze crisis raken als we ons democratische model versterken, onze instellingen sterker maken en onze communicatie duidelijker maken. Niet door van politiek model te veranderen.

Nog voor er sprake was van het coronavirus, sprak u zich al uit tegen ‘een ander virus dat Europa teisterde’.

Sassoli: Het virus van het nationalisme, ja. En dan meer bepaald het valse nationalisme dat miljoenen slachtoffers heeft gemaakt in Europa en de rest van de wereld. Ik citeer graag Charles de Gaulle: ‘Patriottisme is van je land houden. Nationalisme is dat van anderen haten.’ Kort gezegd: patriottisme is liefde en nationalisme is haat. Nationalisme verdeelt. Daar moeten we zeer waakzaam voor zijn. Ik ben ervan overtuigd dat nationalisme ons nooit zal helpen om covid-19 te overwinnen. De Europese Unie is de levensverzekering voor haar inwoners.

De coronacrisis verlamt de wereld, maar deze crisis verbleekt in vergelijking met de gevolgen van de opwarming van de aarde.

Sassoli: De enige manier waarop we de opwarming van de aarde een halt kunnen toeroepen, is door de Europese Green Deal te steunen. Ik had het erover met professor Jeremy Rifkin (Amerikaanse econoom die het idee van de Derde Industriële Revolutie lanceerde, nvdr). Hij zegt dat de EU vandaag de enige regio in de wereld is die een antwoord kan aanreiken om de opwarming van de aarde tegen te gaan. Wel, dan moeten we ons economische model op de Green Deal afstemmen. De instellingen, de lidstaten, de regio’s, de burgers: iedereen. We moeten ons enige huis redden.

Enkele maanden geleden moest u afscheid nemen van de Britse Europarlementsleden. Hoe hebt u dat beleefd?

Sassoli: Elk afscheid is pijnlijk. In de geschiedenis van de Europese Unie zijn er tal van landen geweest die kwamen aankloppen om lid te mogen worden. Voor de eerste keer is een land vertrokken. We hebben nog tot het einde van het jaar om hun definitieve vertrek te regelen, maar ik ben ervan overtuigd dat we meer tijd nodig hebben om tot een beter akkoord te komen. Een akkoord waarbij we de belangen van de Europese Unie en die van het Verenigd Koninkrijk kunnen optimaliseren. Dus ja, ik hoop dat we over het jaareinde kunnen springen. Het is belangrijk dat er een akkoord komt waar de bevolking zich in kan vinden. Dan heb je tenminste een breder draagvlak. De mensen zullen het nodig hebben om met de consequenties van de brexit te leren leven.

Aan de andere kant van de oceaan kijken de Verenigde Staten steeds meer naar hun eigen belangen. Ook andere regio’s, zoals China, doen dat. Kan de EU nog interregionale akkoorden afsluiten?

Sassoli: Voor de Europese Unie zijn internationale akkoorden belangrijk. Als de coronacrisis ons al iets heeft geleerd, is het wel dat samenwerken noodzakelijk is. We moeten samen op zoek naar de recentste informatie, we moeten samen de beste onderzoeken uitvoeren. En bij de handelsakkoorden moet je tot een overeenkomst zien te komen waarbij niet alleen de sterke schouders er voordeel uit halen, maar ook de minder sterke schouders.

Over naar België. U beloofde in het Europees Parlement iets te zullen doen voor de daklozen in Brussel. In de koude wintermaanden zou u bijvoorbeeld de deuren van het Parlement voor hen openzetten. Hoever staat het met die hulp?

Sassoli: Als we zien hoe verschillende vrijwilligersorganisaties op dit moment zieke mensen helpen, dan moeten ook grote instellingen het verschil kunnen maken. Ik heb besloten om in het Helmut Kohlgebouw van de Europese Unie 100 plaatsen vrij te maken waar vrouwen die slachtoffer zijn van misbruik opgevangen kunnen worden. Zij kunnen daar slapen in een goed bed, een douche nemen, en krijgen er medische en psychologische begeleiding. In maart had ik ook al besloten om het restaurant van het Europees Parlement dagelijks 1000 maaltijden te laten klaarmaken. Die worden aan organisaties in Brussel geleverd, die het voedsel uitdelen aan mensen die honger lijden. Maar dat is niet genoeg. In Straatsburg heb ik ook al verschillende locaties ter beschikking gesteld waar zieke mensen op medische consultatie kunnen. In Luxemburg worden verschillende gebouwen van het Europees Parlement aangeboden aan vrijwilligersorganisaties die mensen in nood helpen. De Europese Unie moet een Unie van iedereen zijn.

Het zijn voor iedereen emotionele weken geweest, van angst en onmacht tot verdriet en pijn. En toen kwam uw landgenoot, Andrea Bocelli, die in een lege dom van Milaan zong. Heeft het u ook getroffen?

Sassoli: Liefde en kunst kennen geen grenzen. Wat Andrea Bocelli ons heeft laten zien en horen is de diepe ziel van de mens. Ik was op dat moment in Brussel, ver weg van mijn thuis in Rome, waar mijn familie woont. Maar ik heb zijn stem in Brussel gehoord. (stilte) Twee dagen geleden ben ik voor de eerste keer sinds de coronacrisis naar mijn familie in Rome gegaan. Ik ben terug naar Brussel gekomen om dag en nacht verder te werken.

Ik zie op uw bureau een foto van u als jongeman: met hamer en houweel aan de Berlijnse Muur. U was er toen kennelijk al op gebrand om het Europese project uit te breiden.

Sassoli:(lacht) Mijn generatie en die na de mijne heeft een enorme rijkdom gekregen van de mensen die keihard gevochten hebben om Europa vrij te maken. We hebben het voorrecht gehad om in een Europa op te groeien waarbij er samengewerkt wordt tussen verschillende landen, terwijl dat enkele decennia eerder nog zo goed als onmogelijk leek. Ik denk dan aan samenwerkingen zoals tussen Italië en Duitsland, Duitsland en Frankrijk, Frankrijk en Spanje. En nu staan we dus weer op een historisch punt. Door de coronacrisis hebben we tijd gekregen om na te denken over wat echt belangrijk is in ons leven. We vallen dan terug op familie, solidariteit en democratie. Europa is niet alleen groot en sterk vanwege zijn rijkdom, maar vooral vanwege zijn waarden. Ik hoop dat in moeilijke tijden zoals deze de Europese Unie een baken kan zijn.