Coronacrisis redt (indirect) ook levens: ruim 30 procent minder stikstofdioxide en 10 procent minder fijnstof in lucht

Het CREA (onderzoekscentrum voor energie en propere lucht) is een nieuwe, onafhankelijke instelling die in december opgericht werd in Helsinki. Ze heeft medewerkers in verschillende Europese landen en in Azië en focust op luchtkwaliteit: wat zijn de trends, de oorzaken daarvan, wat betekent dit voor onze gezondheid en welke oplossingen bestaan er? 

Het is niet makkelijk om exact te meten hoeveel de luchtkwaliteit er precies op vooruit is gegaan, omdat die nu eenmaal bepaald wordt door veel meer factoren dan verkeer alleen: er is ook de verwarming van onze gebouwen, de industrie, de landbouw, de energiesector en vooral ook het weer. Omdat het weer constant verandert, is het moeilijk om bepaalde periodes te vergelijken op dezelfde basis. Maar voor dit rapport heeft CREA een solide methode gebruikt om bepaalde factoren weg te filteren, en het brede beeld voor heel Europa versterkt ook het algemene plaatje. 

Frans Fierens  van de Intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu (IRCEL) noemt de methodes die ze hebben toegepast zeer degelijk en vindt de bevindingen ook plausibel. Het rapport verscheen begin mei en handelt over bijna de hele maand april. Voor de resultaten zijn de data van 1.285 meetstations voor fijnstof (waarde PM10) en 1.953 voor stikstofdioxide (NO₂₎ verwerkt.  

Voor heel Europa komt het CREA uit op gemiddeld 37 procent minder NO₂ en 12 procent minder fijnstof. Portugal bijt de spits af met maar liefst 58 procent en 55 procent vermindering, respectievelijk. Alle landen gaan erop vooruit qua NO_2-reductie met veel winst ook voor Spanje, Noorwegen en Kroatië. 

Voor fijnstof is het beeld wat meer verdeeld, maar fijnstof kan makkelijker door de wind worden meegevoerd uit andere regio's en moet dus niet altijd lokaal bekeken worden. Zwitserland komt voor april zelfs uit op 4 procent extra fijnstof, maar de meeste landen gaan er flink op vooruit, met waarden boven of onder de 10 procent. 

Voor België houden de onderzoekers het op een vermindering van stikstofdioxide met 35 procent, en een daling van fijnstof (PM10-waarde) met 11 procent. Dat ligt heel dicht bij het Europese gemiddelde van 37 procent reductie voor stikstofdioxide en 12 procent voor fijnstof. Fierens noemt hun fijnstofconclusie voor België voorlopig wel nog "optimistisch". Het is effectief zo dat specifiek voor België de luchtkwaliteit in zijn totaliteit vaak net slechter was nadat alles op slot was gegaan, omdat we slechter scoorden qua fijnstof. In april hadden we vaak te maken met oostenwind die minder goede lucht aanvoerde, terwijl we in de periode voor corona vaak zuivere zeelucht kregen. 

(lees door onder de tweet)

Die verbetering is vooral te danken aan het feit dat we veel minder energie uit steenkool halen (-37 procent) en naar schatting een derde minder uit olie, zegt het CREA. Tegelijk was april een goede maand voor groene energie, maar in totaal werd er in Europa door de crisis 13 procent minder energie aangemaakt. "Deze coronatijden spiegelen ons voor wat in de toekomst zal gebeuren: niet-flexibele steenkoolcentrales zullen uit de markt worden geduwd", concluderen onderzoekers. 

De onderzoekers besluiten dat daarmee 11.000 vroegtijdige overlijdens door luchtvervuiling vermeden zijn op 30 dagen tijd (waarvan 248 in België). Dat lijkt veel, maar afgezet tegen het totale aantal vroegtijdige overlijdens door luchtvervuiling, is dit relatief weinig, zeker als je er rekening mee houdt dat dit effect er kwam ten koste van een gigantische economische recessie. Elk jaar zouden er in Europa 400.000 vroegtijdige overlijdens zijn wegens vervuilde lucht, wereldwijd zelfs 8,8 miljoen.

Vooral in China en India zou er in de voorbije aprilmaand veel winst geboekt zijn (in China zou het effect volgens sommigen zelfs het aantal Covid-doden overtreffen), maar in Europa is het effect toch wat minder sterk. Maar het gaat om meer dan overlijdens: het CREA heeft ook een projectie gemaakt over wat dit (op termijn) zal betekenen voor minder astma bij kinderen (bijna 6.000 gevallen minder), minder werkverzuim (1,3 miljoen gewonnen dagen) en minder vroeggeboortes (575). 

Uiteraard is dit effect slechts tijdelijk, en is dit een toevallig neveneffect van een lockdown die voor de rest een heel zware impact had. Of we een  structurele verbetering van de luchtkwaliteit zullen krijgen, hangt af van de manier waarop onze economie zal worden heropgestart. In dat verband gaf de situatie in China al een heel duidelijke waarschuwing, met dus hogere waarden dan voorheen.

Klik hier om het volledige rapport van het CREA te raadplegen. 

Lees hier meer over gezondheidsrisico's als gevolg van fijnstof op de website van de VMM en in eerder artikel van VRT NWS.