51 Congolezen naar rechter tegen Belgisch bedrijf voor zwendel in paspoorten

In juni 2015 sloot toenmalig president Joseph Kabila een vijfjarig contract af met Semlex, een Belgisch bedrijf, voor het afleveren van biometrische paspoorten. Enkele jaren terug brachten persbureau Reuters en onderzoeksblad Médor aan het licht waarom de Congolese paspoorten bij de duurste ter wereld zijn. 170 euro, meer dan het dubbele van een Belgisch paspoort. Er kwam aan het licht dat maar een deel van dat geld naar de Congolese overheid gaat, de rest naar Semlex en een stromanbedrijfje van een familielid van Kabila. Enkele weken na de deal ging 700.000 dollar naar de privérekeningen van een adviseur van Kabila.

Aantijgingen van corruptie dus, die het Belgische gerecht sindsdien ook onderzoekt. In juni loopt het contract met Semlex af. In zijn verkiezingscampagne verwees Kabila’s opvolger Felix Tshisekedi vaak naar ‘paspoortgate’. Hij beloofde goedkopere paspoorten. 

Maar de laatste weken gonst het van de geruchten dat Tshisekedi nauwe banden heeft met Semlex-oprichter Karaziwan en opnieuw gesprekken met hem voert om het contract te hernieuwen. Karaziwan is een Belg van Syrische oorsprong. Hij zou ook in andere Afrikaanse landen bedenkelijke deals voor paspoorten hebben gesloten. Karaziwan mag zich ere-ambassadeur noemen van de Comoren en bezit drie diplomatieke paspoorten voor de kleine eilandengroep.

Vrijdag stelden 51 Congolezen zich burgerlijke partij in het Belgisch gerechtelijk onderzoek naar Semlex. Dat kondigen ze woensdag aan op een persconferentie in hoofdstad Kinshasa, met de steun van het anticorruptie-initiatief ‘Congo is niet te koop’. 

“Wij, Congolese burgers, zijn degenen die de prijs betalen voor deze geheime onderhandelingen aan de top”, zegt Fred Bauma, een van hen. “We willen dat het Belgisch gerecht de zaak opheldert en elk individu of bedrijf bestraft dat schuldig wordt bevonden aan corruptie.” Er is een aparte klacht neergelegd door enkele ngo’s, waaronder de Franstalige Liga voor Mensenrechten in ons land. 

Semlex, sed lex

Enkele weken voor het Semlex-contract afloopt, zetten ze met deze klachten druk op ­Tshisekedi en de Belgische onderzoekers. De Congolezen zijn bang dat het onderzoek op niets uitdraait. “Het onderzoek is wel degelijk nog geopend”, zegt een woordvoerder van het federaal parket. 

Maar volgens informatie van De Morgen zou het onderzoek rusten op de schouders van één Belgische politieagent. Een bron bij het onderzoek stelt dat het nochtans gaat om een complex dossier met onderzoeksdaden in een land waarin gerechtelijk onderzoek niet evident is, en tegen een speler die niet aarzelt zelf naar de rechter te stappen om tijd te rekken. Na een huiszoeking in de kantoren van Semlex in Ukkel begin 2018, is inderdaad een klacht ingediend tegen het openbaar ministerie, omdat die gecommuniceerd had over de zaak. 

Dat er mogelijke slachtoffers zich aandienen als burgerlijke partij kan de strafklacht sterker maken en meer mankracht mogelijk maken. Semlex wil enkel reageren op onze vragen via een van hun advocaten. Volgens meester Luc Stalars zijn alle aantijgingen over corruptie vals: “Maar het verbaast me niet dat dit nu weer boven komt: het contract loopt op zijn einde en de andere spelers willen zich in de markt zetten.”  

De campagne ‘Congo is niet te koop’ vraagt de Congolese regering het contract niet te verlengen alsook een transparante aanbesteding. Net als toen lijkt er ook deze keer geen sprake van een aanbesteding. Sinds het Semlex-contract in werking trad, zouden in Congo al meer dan 600.000 paspoorten verkocht zijn, goed voor mogelijk meer dan 36 miljoen dollar voor het verdachte stromanbedrijfje van de Kabila-clan.