Voor de Democraten is het heroveren van het Witte Huis dit jaar het belangrijkste doel. Maar in aanloop naar de verkiezingen van november lonkt nog een aantrekkelijke prijs: een meerderheid in de Senaat. Lukt dat niet, dan zou een eventuele president Biden vleugellam zijn.
Door het coronavirus gaan de Verenigde Staten een verkiezingsseizoen als nooit tevoren tegemoet. Dat geldt voor de presidentskandidaten, die normaal eindeloos door het land reizen om met slimme soundbites en vlammende retoriek kiezers en media-aandacht naar zich toe te trekken, maar ook voor campagnes op lokaal en staatsniveau.
Hoewel de strijd om het Witte Huis om begrijpelijke redenen het meest in de aandacht zal staan, zullen ook verschillende senaatsverkiezingen op de voet worden gevolgd door de strategen van de Democratische en Republikeinse partijen. Want volgens analisten en opiniepeilers is één ding inmiddels duidelijk: de senaatsmeerderheid van de Republikeinen zou dit jaar wel eens in gevaar kunnen komen.
‘Met de economie in vrije val, hebben Republikeinen te maken met knap lastige omstandigheden. Het is een totale verschuiving ten opzichte van waar we een paar maanden geleden stonden’, zei Republikeins strateeg Glen Bolger onlangs tegen de New York Times. ‘Democraten zijn boos, en nu is de basis van onze campagne (de groeiende economie, nvdr.) onder ons vandaan getrokken.’
President is machteloos zonder senaatsmeerderheid
Democratisch presidentskandidaat Joe Biden zal de senaatskandidaten uit zijn eigen partij zo veel mogelijk willen helpen, want als hij in november wint van Donald Trump zal hij een meerderheid in het Huis van Afgevaardigden én de Senaat nodig hebben om zijn beleidsvoorstellen werkelijkheid te maken. De Democraten hebben al een meerderheid in het Huis, die volgens opiniepeilingen waarschijnlijk niet in gevaar komt.
In het sterk verdeelde Amerika is het haast onmogelijk geworden om wetten te maken met een verdeeld Congres. President Barack Obama wist in 2010 zijn zorgwet door het parlement te loodsen, toen Democraten in beide kamers een meerderheid hadden. Hetzelfde geldt voor de grote belastingverlagingen van Trump en de Republikeinen in 2017.
In de laatste zes jaar van Obama’s twee ambtstermijnen hadden de Republikeinen altijd een meerderheid in het Huis. Tot grote wetswijzigingen kwam het toen niet meer. Hetzelfde geldt sinds vorig jaar voor Trump, die te maken heeft met een Democratische meerderheid in het Huis. De schok van de coronacrisis zorgde er weliswaar nog voor dat unaniem een groot pakket noodmaatregelen kon worden aangenomen, maar onderhandelingen over een tweede ronde noodsteun lijken inmiddels alweer te zijn vastgelopen. Samenwerking tussen de twee partijen is zelfs in crisistijden haast ondenkbaar.
In 2016 presteerde een aantal senatoren nog een stuk beter dan president Trump. In 2020 zal dat een stuk lastiger worden.
Republikeinen vallen of staan bij succes van Trump
Momenteel zijn 53 van de 100 senaatszetels in Republikeinse handen; de partij is sinds de verkiezingen van 2014 in de meerderheid. Alle senatoren – twee per deelstaat – worden verkozen voor een termijn van zes jaar. Elke twee jaar worden verkiezingen georganiseerd voor één derde van alle zetels. Dat levert in sommige verkiezingsjaren een gunstigere situatie op voor één van de twee grote partijen.
2020 is voor de Democraten zo’n gunstig jaar. Volgens Cook Political Report, een onafhankelijke organisatie die de Amerikaanse verkiezingen analyseert en voorspelt, moeten de Democraten één zetel verdedigen in een staat die waarschijnlijk Republikeins rood kleurt. Maar verreweg de meeste Democratische zetels zijn ‘veilig’, terwijl Republikeinen vier zetels verdedigen in staten die worden beoordeeld als een toss-up (beide partijen maken een even goede kans) en nog eens vier in staten waar zij slechts een kleine voorsprong hebben.
Voor de Republikeinse senatoren met kwetsbare zetels zal vermoedelijk veel afhangen van president Trump. ‘In 2016 presteerde een aantal senatoren nog een stuk beter dan president Trump’, zegt de Republikeinse opiniepeiler Whit Ayres. In staten als Florida en Ohio koos een flink aantal stembusgangers niet voor kandidaten van één partij, maar voor een Republikeinse senator en de Democratische presidentskandidaat.
De vraag is in hoeverre Republikeinse senatoren dit jaar nog kiezers kunnen vinden die dat willen doen. ‘In 2020 zal dat een stuk lastiger worden, want een groot deel van de Republikeinse Partij is nauw verbonden met de president’, denkt Ayres. ‘Hoe meer een senator een onafhankelijke reputatie heeft opgebouwd, hoe waarschijnlijker het is dat ze de verkiezingsstrijd kunnen voeren op een manier die voor henzelf gunstig is.’
Het probleem: haast geen enkele Republikein durft zich uit te spreken tegen Trump. Als hij weer eens iets controversieels zegt, doen veel senatoren uit zijn eigen partij alsof hun neus bloedt en wachten ze tot de storm weer gaat liggen. Tijdens het impeachment-proces stemde uiteindelijk maar één Republikeinse senator voor het afzetten van Trump: Mitt Romney (pas herkiesbaar in 2024).
Een senator als Susan Collins, die de staat Maine vertegenwoordigt, heeft te maken met een duivels dilemma. Zij houdt al sinds 1997 stand in een staat die steeds ‘blauwer’ wordt, door zich gematigd en onafhankelijk op te stellen. Maar in de afgelopen jaren koos Collins meermaals de zijde van Trump in controversiële dossiers waar ze het zichtbaar moeilijk mee had, zoals de aanstelling van de conservatieve opperrechter Brett Kavanaugh en impeachment van de president zelf.
Dat zal veelvuldig tegen haar worden gebruikt door Sara Gideon, haar Democratische rivaal in Maine. Hoewel de verkiezingen nog ver weg zijn, heeft Gideon in de eerste peilingen al een kleine voorsprong op Collins. En in het eerste kwartaal van het jaar haalde de Democrate 7,1 miljoen dollar aan campagnecontributies binnen, terwijl Collins ‘slechts’ 2,4 miljoen ontving van donateurs.
Er zijn voldoende voorbeelden van rijkere kandidaten die niet winnen, maar uiteindelijk heb je liever meer geld dan minder.
Ook in andere delen van het land blijken Democraten dit jaar formidabele fondsenwervers te zijn. In swing states als Arizona, Colorado en North Carolina wisten Democraten eveneens meer geld binnen te slepen dan hun Republikeinse concurrenten. En zelfs in het felrode Kentucky van senaatsleider Mitch McConnell legde een Democraat een financiële voorsprong aan.
‘Geld is niet alles’, benadrukt opiniepeiler Ayres, ‘maar het helpt kandidaten natuurlijk wel om voldoende middelen te hebben. Er zijn voldoende voorbeelden van rijkere kandidaten die niet winnen, maar uiteindelijk heb je liever meer geld dan minder.’
Wordt stemmen per post gangbaarder?
3 november 2020, de verkiezingsdag waar het allemaal om draait, is nog ver weg. In een normaal verkiezingsjaar is het al de vraag hoeveel valt af te leiden uit peilingen die een half jaar voor de verkiezingen worden afgenomen, maar tijdens een wereldwijde pandemie is het helemaal onvoorspelbaar hoe de campagne zich zal voltrekken.
In veel staten is bovendien onduidelijk hoe men in november zal stemmen. In sommige staten is het al voor iedereen mogelijk om per post te stemmen, maar in andere staten kan dat normaal gesproken niet zomaar. De vraag is of Republikeinse staten het poststemrecht tijdens de coronacrisis zullen uitbreiden, terwijl president Trump zonder bewijs beweert dat dit ‘criminaliteit en stemfraude’ in de hand werkt – in het voordeel van de Democraten, uiteraard. (‘Het meeste bewijs suggereert dat stemmen per post geen van de twee partijen een duidelijk voordeel oplevert’, zegt Ayres.)
Op de korte termijn lijkt Trump vooral de aandacht af te willen leiden van de coronacrisis en de snel stijgende dodentol in de VS. In de afgelopen week wakkerde hij weer eens de discussie aan over het Rusland-onderzoek en vermeende misstanden van Obama en Biden. In de conservatieve media wordt gretig gediscussieerd over ‘Obamagate’, maar in werkelijkheid hebben de beschuldigingen niet veel om het lijf. Er is nauwelijks rook, laat staan vuur, rond de complottheorie dat Obama en Biden zich crimineel hebben gedragen in het dossier rond nationaal veiligheidsadviseur Michael Flynn.
Ondertussen zijn meer dan 85.000 Amerikanen overleden aan het coronavirus; dat aantal groeit dagelijks met duizend à tweeduizend mensen. Sinds de start van de crisis zijn 36,5 miljoen Amerikanen hun baan kwijtgeraakt. Dat zal vermoedelijk het échte thema van de verkiezingscampagne worden.
Democratische voorverkiezingen in de VS
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
