De Taiwanese aanpak wérkt (en zonder lockdown)

“Er moet zeker een doorlichting komen over hoe het is kunnen gebeuren dat wij niets wisten over Taiwan”, zei microbioloog Herman Goossens (UAntwerpen) dit weekend in De Morgen. 

Taiwan, een eiland op 150 kilometer van het Chinese vasteland, is net iets groter dan België en heeft dubbel zoveel inwoners. Terwijl België intussen meer dan 9.000 coronadoden telt, zijn het er in Taiwan 7. Bij ons zijn meer dan 54.000 besmettingen vastgesteld, ginder 440. Vijf maanden na de eerste berichten over een mysterieuze longaandoening in de Chinese stad Wuhan kijkt de wereld met verbazing naar Taiwan. De laatste coronabesmetting is er meer dan een week geleden. 

Redenen genoeg om lessen te trekken vanaf maandag, op de jaarlijkse World Health Assembly (WHA), het beslissingsorgaan van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Maar zoals Herman Goossens al aangaf, is Taiwan door China uit de Wereldgezondheidsorganisatie geweerd. “Resultaat: de wereld kreeg van de WHO de Chinese aanpak in Wuhan voorgeschoteld als exemplarisch. Een extreme lockdown. We hadden die informatie uit Taiwan moeten hebben.”

Terwijl bij ons alles op slot ging, bleven in Taiwan bedrijven en horeca open. De schoolvakantie is in februari met amper twee weken verlengd. De baseball-competitie liep verder, zij het in lege stadions. “Sinds vorige week laten we weer duizend toeschouwers binnen in de stadions en vanaf volgende week tweeduizend per wedstrijd”, zegt Harry Ho-Jen Tseng, vertegenwoordiger van Taiwan in België en bij de EU, zeg maar de Taiwanese ambassadeur.  

Al enkele weken voert Taiwan, met steun van de VS, een campagne om als observator toegang te krijgen tot de WHA-vergadering. In het verleden had Taiwan die observator-status, tot 2016, het jaar waarin presidente Tsai Ing-wen werd verkozen. Volgens het één-China-principe is Taiwan voor Peking een onderdeel van de Volksrepubliek China en de nieuwe president, herverkozen in januari, niet minder dan een separatist. China zegt dat de WHO-regels niet toelaten dat “een regio van een soevereine staat de vergadering kan bijwonen als een observator”, maar of Taiwan een Chinese regio is, is dus voorwerp van discussie.

Steun van België

In een persmededeling begin mei vroeg Amerikaans buitenlandminister Mike Pompeo de leden van de WHO, en expliciet de Europese leden, om Taiwan deze keer weer toe te laten als observator. België blijkt die oproep nu te steunen.

“De Belgische positie is dat Taiwan aan vergaderingen moet kunnen deelnemen als dat nuttig is en het mondiale belang ten goede komt”, zegt Karl Lagatie, woordvoerder van de FOD Buitenlandse Zaken. “Dat is hier zeker het geval. Taiwan heeft deze crisis op een ongelofelijk goede manier bestreden en zijn bijdrage wordt voor iedereen interessant om te horen.”

Een hoop andere landen, waaronder Frankrijk en Duitsland, hadden de oproep al gesteund. In principe komt het maandag tot een stemming. De steun aan Taiwan valt in Peking alvast niet in goede aarde. 

“De naleving van het één-China-principe vormt de basis van de betrekkingen tussen China en België”, zegt de Chinese ambassadeur in België in een reactie. “Het is ook een politieke verbintenis die België is aangegaan. Het valt te hopen dat van Belgische zijde concrete acties volgen die blijk geven van respect voor het één-China-principe.”

De Belgische dienst Buitenlandse Zaken benadrukt expliciet dat “België het één-China-beleid niet wil schenden”. “We maken geen keuze tegen China of voor de VS, wel voor een inclusieve, multilaterale aanpak. We hebben van in het begin gezegd dat de crisis wereldwijd moet worden aangepakt en niemand wordt achtergelaten.” 

Snelle respons

Ho-Jen Tseng, de vertegenwoordiger van Taiwan in België en bij de EU, is ervan overtuigd dat Taiwan veel te delen heeft. De eerste sleutel tot het succes in Taiwan is direct gelieerd met China en de WHO: de snelle respons. 

“We reageerden al toen er nog geen bewijzen waren, enkel wat geruchten uit China. Toen we geen duidelijke informatie uit China kregen, gingen we uit van het ergste scenario. Gezien we hoorden dat patiënten afgezonderd verzorging kregen, vermoedden we meteen dat het van mens op mens besmettelijk was, iets wat China pas op 20 januari bevestigde.”

Op 31 december uitte Taiwan in een e-mail zijn bezorgdheden aan de WHO. Diezelfde dag begonnen ze met de screening op koorts en andere symptomen van alle binnenkomende reizigers op de vele frequente vluchten uit de provincie Hubei. Op 2 januari activeerde Taiwan zijn Noodresponscentrum.

“Dat hebben we in het leven geroepen nadat Taiwan in 2003 een van de landen was die het zwaarst getroffen was door SARS. Ook bij SARS was er een onderrapportering in China en werd Taiwan niet eens op de hoogte gebracht. De Communistische Partij is ontransparant, terwijl betrouwbare informatie cruciaal is bij een epidemie.” 

Mondmaskers

Net als in België is er in Taiwan een dagelijkse briefing aan de bevolking, waarbij geregeld het woord gaat naar de vicepresident, een bekend epidemioloog. Een tweede punt waar Taiwan snel werk van maakte, zijn beschermingsmiddelen, in de eerste plaats voor de zorgverleners, maar ook voor de brede bevolking. Dat gaat iets vlotter in een land dat niet enkel chirurgische maskers produceert, maar ook de niet-geweven stof die ervoor nodig is. Toen bij ons half maart minister Philippe De Backer (Open Vld) een taskforce voor beschermingsmateriaal oprichtte, had Taiwan de productie van maskers al opgedreven van 1,7 miljoen naar meer dan 10 miljoen per dag. Op dit moment zijn het er bijna 20 miljoen per dag. 

De overheid beheert de distributie ervan. Er loopt een exportverbod voor bedrijven: de enige mondmaskers die het land verlaten, zijn schenkingen, waarbij Taiwan en China elkaar beconcurreren. Om hamstergedrag tegen te gaan, is er een quotasysteem. “Elke volwassene heeft recht op 9 maskers per 14 dagen en dat houden we bij via de elektronische gezondheidskaart”, zegt Tseng. Via een app op de smartphone kunnen consumenten de mondmaskervoorraad van winkels in de buurt volgen. 

Ziektepreventie

Maskers zijn verplicht op het openbaar vervoer. “Wie geen masker draagt in de metro in Taipei, is een paria. Ze moeten je er niet uit zetten, je zal uit jezelf snel de metro verlaten.”

De Taiwanese vertegenwoordiger spreekt van een cultuur van ziektepreventie. “Je bent je eigen beste dokter.” Behalve de maatregelen rond afstand houden en handen wassen, die intussen bij ons ook ingeburgerd zijn, nemen hij en zijn collega’s in Brussel de eigen lichaamstemperatuur bij het binnenkomen ’s ochtends en voor het huiswaarts keren  ’s avonds. In Taiwan zijn temperatuurcontroles bij het binnengaan van gebouwen een vertrouwd beeld. “Op zich zijn temperatuurchecks onvoldoende, want iemand kan asymptomatisch zijn, maar ze zijn wel eenvoudig te doen. Ze maken deel uit van het pakket aan hygiënemaatregelen.”

Geo-fencing

Vanaf het begin is Taiwan bezig met ‘contact tracing’ of contactonderzoek, waarbij het geen gebruikmaakt van een app zoals in Singapore, maar wel van methodes die bij ons controversieel zouden zijn. Iedereen die Taiwan binnenkomt, gaat veertien dagen in quarantaine. De databank van de grenscontrole werd uitzonderlijk gelinkt met die van de gezondheidsdienst, waardoor zorgverleners bij een binnenkomende patiënt zien of die uit besmettingsgebied afkomstig is. 

Wie positief test, moet in thuisquarantaine, of indien nodig naar een ziekenhuis, maar ook doorgeven met wie hij de afgelopen 14 dagen contact had. “Dat is in de eerste plaats een menselijk werk, door een contactonderzoeker.” Indien nodig kan die contactonderzoeker bij de politie een kaart opvragen van de bewegingen van die patiënt tijdens die periode, gebaseerd op de data van gsm-masten. Als er dan nog onduidelijkheden zijn, kunnen zelfs data van bewakingscamera’s worden opgevraagd.

Wie in quarantaine moet, wegens net aangekomen in Taiwan of een positieve test, moet zich daar strikt aan houden, of riskeert een boete van 30.000 euro. Om dat na te gaan, gebruikt de overheid ‘geofencing’. Via het gsm-signaal wordt de locatie van de patiënt opgevolgd en tweemaal daags moet die de telefoon beantwoorden om zeker te zijn dat hij de telefoon bij zich heeft. Na de quarantaine worden alle persoonlijke data verwijderd en het volledige systeem wordt na de epidemie gewist.  

“Alles gebeurt met toestemming van de patiënt”, zegt de ambassadeur, “maar volgens mijn informatie stemt iedereen toe, want wie ziek is, luistert naar wat dokters zeggen. Opnieuw, er is consensus in Taiwan over het belang van ziektepreventie.”

Puzzelstukje

Het wettelijke en technische kader had Taiwan grotendeels eerder klaar, na de ervaring met SARS. Alleen al om die reden kan Taiwan volgens Ho-Jen Tseng een meerwaarde betekenen voor de WHO. 

“Dit is niet de eerste epidemie die uit China overwaait. Waarom zou je ons niet erbij nemen zodat je van dichterbij kan volgen wat er in China gebeurt? Deze keer hebben we het bovendien goed gedaan, maar gaat dat elke keer zo zijn? We kunnen het ons niet permitteren dat er een puzzelstukje ontbreekt in de wereldwijde aanpak van gezondheid.”

De Chinese ambassade in Brussel weerlegt dat het informatie heeft achtergehouden voor de WHO, of voor Taiwan, en draait de zaken om. “Het relatief lage aantal gevallen van Covid-19 in de regio (China beschouwt Taiwan als een Chinese regio, BST) Taiwan toont aan dat de regio op basis van het één-China-beginsel voldoende technische steun heeft gekregen van de Chinese centrale regering en de WHO, waardoor zij effectief kan reageren op een epidemie-uitbraak.”

De Chinese ambassadeur verwijst daarbij naar bezoeken van Taiwanese onderzoekers aan Wuhan rond 13 januari en hun deelname aan technische vergaderingen van de WHO. Hij beschuldigt Taiwan ervan deze crisis te politiseren. Draait de deelname aan de WHA voor Taiwan niet vooral om erkenning voor zijn autonomie? En is die profilering niet wat cynisch nu? 

“Ik denk dat onze aanpak van de epidemie onze autonomie afdoende aantoont, maar het probleem is de erkenning daarvoor”, zegt de vertegenwoordiger van Taiwan. “Als dat het effect is, dan was dat alvast niet de bedoeling.”