Oxfords ‘apenvaccin’ stelt teleur, spotlight zwaait naar Amerikaans bedrijf Moderna

Het persbericht stelde de zaak nog zo mooi voor. Nu puntje bij paaltje komt, blijkt een bejubeld kandidaat-vaccin uit Oxford niet zozeer een ‘sprong vooruit’, maar een middel dat niet doet waarvoor het is gemaakt – het virus tegenhouden.

Eind vorige maand maakte de Britse universiteit nog trots bekend dat hun kandidaat-vaccin met de roepnaam ‘ChAdOx1 nCoV-19’ glansrijk een test in zes resusaapjes had doorstaan. Maar uit de net gepubliceerde technische details blijkt dat dat toch wat tegenvalt. Alle ingeënte aapjes maakten na besmetting virusdeeltjes aan, en waren dus nog steeds bevattelijk voor het virus. Bovendien werden er drie kortademig.

“Het is glashelder dat dit vaccin geen steriele immuniteit geeft, de gouden standaard voor welk vaccin dan ook”, aldus de eminente immunoloog William Haseltine in een vernietigende kritiek. “De viruslading in de neuzen van de gevaccineerde en de niet-gevaccineerde dieren is identiek”, signaleert in een ander commentaar ook de Britse hoogleraar moleculaire virologie Jonathan Ball. “Dat is van belang. Als dit bij mensen gebeurt, zou het vaccin de verspreiding van het virus niet tegengaan.”

Wel lijkt het Oxford-vaccin de ziekte enigszins in te dammen. Zo kregen de ingeënte apen geen longontsteking, al maakten hun longen wel virusdeeltjes aan. Aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) reageert Marjolein Kikkert, betrokken bij de ontwikkeling van een enigszins vergelijkbaar vaccin als dat uit Oxford, dan ook voorzichtig. “Dit zijn maar weinig apen. En met zulke gemengde uitkomsten heb je er dan eigenlijk niet zoveel aan”, merkt ze op. “Het kan best dat het alsnog prima uitpakt in de menselijke trials.”

In de Britse krant The Telegraph roept hoogleraar Ball op tot “dringende heroverweging van de lopende proeven met ChAdOx1 bij de mens”. Sinds deze maand is men het vaccin immers op werkzaamheid en veiligheid aan het testen bij een groep van enkele duizenden mensen. De Britse overheid heeft intussen plek gereserveerd bij farmacieconcern AstraZeneca, om bij succes 30 miljoen doses van het vaccin te produceren.

“Dit soort dingen gebeurt bij medisch onderzoek veel”, duidt Kikkert. “In eerste instantie zien je resultaten er prachtig uit, maar een paar stappen verder blijken er ineens allerlei nuances in te zitten.” Geen reden om de mensproeven af te blazen, vindt ze. “De resultaten in apen zijn op zich bemoedigend genoeg. En zolang je niet in het echte testsysteem zit – de mens – weet je niet welke kant het kwartje op valt.”