Sociaal werkers op school zijn noodzakelijk om kwetsbare kinderen zoals Dylan gelijke kansen te geven 

“Als ik één ding mocht wensen voor mijn gezin”, zegt de 13-jarige Dylan “dan is het iets meer geld voor eten". Omdat zijn vader onlangs tijdelijk werkloos werd door de coronacrisis, was er onvoldoende geld om eten te kopen en de huur te betalen. De getuigenis van Dylan in het jeugdjournaal Karrewiet snijdt door merg en been en laat niemand onberoerd. Dylan is het gezicht van de vele duizenden jongeren in Vlaanderen die in armoede en uitsluiting opgroeien.

Recent grootschalig onderzoek van jeugdwelzijnsorganisatie ‘Uit De Marge’ toont aan dat de situatie van jongeren zoals Dylan schrijnend is. De coronacrisis heeft hen nog meer in armoede en uitsluiting geduwd. De cijfers uit het onderzoek spreken voor zich: 55% van de jongeren zegt zich niet goed in zijn vel te voelen; 66% heeft geen laptop of computer; 76% heeft te weinig ruimte thuis en maar liefst 81% heeft problemen met preteaching en huiswerk. “Deze crisis heeft de grote bestaande ongelijkheid in de samenleving blootgelegd.”, zegt Ikrame Kastit, coördinator van Uit De Marge. “Het mag duidelijk zijn dat het geen zin heeft om vanuit het onderwijs massaal in te zetten op kennisverwerving als er niet eerst gezorgd wordt voor basiswelzijn” (Kastit in De Morgen, 18/05).

Het besluit van Kastit komt overeen met de resultaten van ons eigen onderzoek naar de invloed van dakloosheid en armoede op de onderwijskansen van middelbare scholieren. Hieruit blijkt dat de ongelijkheid in het onderwijs op een structurele manier verwikkeld zit in het huidige onderwijssysteem.

Wanneer een kind uit armoede wil raken is de sleutel hiervoor vaak een diploma. Er zijn echter heel wat obstakels in de schoolloopbaan van een kind in armoede.  Wanneer we kijken naar de niet bindende adviezen, die gegeven worden in het 6de leerjaar in verband met een verdere studiekeuze, blijkt dat deze adviezen jongeren in armoede snel in lagere studierichtingen duwen. Bovendien worden deze kinderen tot acht keer vaker naar het buitengewoon onderwijs doorverwezen dan kinderen met een betere socio-economische achtergrond (Unicef, 2014).

Ben Weyts, Vlaams minister van Onderwijs, kondigde in zijn beleidsnota 2019-2024 aan dat hij het onderwijs aan de hand van vijf verschillende krachtlijnen zal benaderen. Het doel van deze krachtlijnen is om een onderwijs van topkwaliteit te realiseren met een maximale leerwinst voor elke lerende (Weyts, 2019). Uit ons onderzoek blijkt dat het Belgisch onderwijssysteem kinderen in armoede kansen ontneemt door de manier waarop het systeem werkt. Laten we een actueel voorbeeld nemen om dit aan te tonen.

Midden de coronacrisis liet Ben Weyts weten dat hij op zoek was naar maar liefst 10.000 laptops voor minstens evenveel leerlingen die er thuis geen hebben en dus niet mee zijn met preteaching. Vele Vlamingen schoten in actie en binnen de kortste tijd kreeg Weyts die 10.000 laptops. Het is bijzonder pijnlijk om vast te stellen wat de minister met die solidariteit doet. Veel leerlingen hebben tot vandaag geen laptop gezien. Bovendien zijn er scholen die tot 300 euro waarborg vragen voor zo’n laptop aan…kinderen in armoede (De Morgen, 11/05).

Is dit wat onze overheid verstaat onder kinderen in armoede uit de nood helpen? Is dit hoe Weyts een onderwijs wil creëren dat een maximale leerwinst voor elke lerende realiseert? Wanneer je kinderen bij de start van het onderwijs al in een ongelijke positie laat vertrekken, zoals het wel of niet hebben van een laptop, zijn deze krachtlijnen al gedoemd om te mislukken vanaf dag één.

We verwelkomen elke vorm van solidariteit, maar zijn -net zoals Uit De Marge- van mening dat structurele problemen vragen om structurele oplossingen. Concreet gesteld: alle leerlingen moeten toegang krijgen tot internet en een computer hebben. In tijden van corona en digitalisering is dat een absoluut minimum. De Vlaamse overheid dient eindelijk haar verantwoordelijkheid te nemen door armoede structureel aan te pakken. We hebben alvast een tip voor onze politici: pak de huisvestingsproblematiek aan want hiermee zal je tegelijk armoede bestrijden. 

We willen als toekomstige sociaal werkers meer doen dan tips geven aan politici. We zijn ervan overtuigd dat sociaal werkers structureel ingebed moeten worden binnen het onderwijssysteem. We kunnen een brugfiguur zijn tussen de ouders en de school.

Wanneer er financiële problemen zijn bij ouders staan ze er vanzelfsprekend niet voor te springen om zoiets te gaan bespreken op de school van hun kind. Wanneer er een sociaal werker in de school aanwezig is, kan deze leerkrachten bijbrengen hoe ze de mogelijke signalen van de problematiek kunnen opvangen. Wanneer een leerkracht een vermoeden van armoede heeft, kan de sociaal werker daarop inspelen. 

We kunnen huisbezoeken doen en samen met de ouders oplossingen zoeken. Daarnaast kunnen we ook een brugfiguur zijn tussen de school en het beleid. Een schakel die het onderwijs volgens ons niet langer kan missen in deze tijden. We kunnen jongeren die de dupe zijn van de ongelijkheid in het onderwijs ondersteunen en versterken, hen motiveren om een stem te krijgen, om hun benadeelde positie niet langer te verzwijgen en samen met deze leerlingen, ouders en scholen oproepen tot actie.

We leren in onze opleiding dat we iets moeten doen als we praktijken zien die ons verontwaardigen. Wanneer sociaal werkers ingebed worden in het onderwijs kunnen we generatie na generatie waken over de gelijke kansen. Dat is niet enkel een stap naar een onderwijs met meer gelijke kansen, dat zal ook een stap zijn naar armoedebestrijding. Wanneer jongeren in armoede meer kansen krijgen, zullen ze ook vaker een diploma behalen en de cirkel van armoede die een familie vaak al generaties gevangen houdt, verbreken. De aanwezigheid van sociaal werkers binnen scholen had voor deze pandemie al veel kunnen betekenen, maar na de ongelijkheid die is blootgelegd tijdens deze crisis is onze aanwezigheid gewoonweg noodzakelijk.