Videospeler inladen...

Vlaamse regering legt opsporing vervuilende diesels stil: "absurde situatie" blijft, vrees voor "autokeuringstoerisme"

Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open VLD) besliste dat de autokeuring voorlopig geen nieuwe meetapparaten kan gebruiken om ernstig vervuilende diesels uit het verkeer te halen. Ze wil wachten op Europa. Deskundigen begrijpen het uitstel niet en ook Brussel en Wallonië - die wél zullen doorgaan met het plan - zijn verrast. Bovendien zien wetenschappers opvallende verbanden tussen onder meer fijnstof en coronadoden: "Er staan levens op het spel."

Het verhaal van de roetfilterfraude en de luchtvervuiling gaat al een hele tijd mee, maar nu zijn er dus belangrijke nieuwe ontwikkelingen. Alles wat u moet weten om mee te zijn, in een notendop: 

1. Wat voorafging

De voorganger van Peeters, Ben Weyts (N-VA), had begin vorig jaar al de gloednieuwe meetapparaten voorgesteld en hij beloofde ze eind 2019 of begin 2020 in te voeren. Het project was eigenlijk zo goed als klaar, op het wetgevende kader na. De autokeuring had eerder al drie proefapparaten aangeschaft,  die klaar staan om ingezet te worden. "De apparatuur staat klaar, de kennis is er", zei onderzoeker Nils Hooftman (VUB) daar toen over. 

Maarten Matienko van mobiliteitsorganisatie VAB zei daarover dit: "Het is heel belangrijk dat minister Peeters deze apparatuur nu toelaat zodat we de vervuilers uit het verkeer kunnen halen."

2. Wat heeft Peeters nu beslist en waarom?

Peeters heeft enkele weken geleden, in volle coronacrisis, beslist om het wetgevend kader voor de invoering van de nieuwe meetapparaten niet langer uit te werken, maar te wachten tot Europa met richtlijnen komt. 

Ze vond de meetapparaten niet prioritair en lichtte dat ook toe in het Vlaams parlement: "We gaan er toch in eerste instantie van uit dat mensen niet moedwillig een roetfilter zouden verwijderen of stukmaken. Dat is zeker niet goed te praten, die zijn bezig met ieders gezondheid... maar moeten we op basis daarvan een heel nieuw systeem gaan uitrollen? Ik heb daar zowat mijn twijfels bij... Ik denk dat we ons moeten aligneren (koppelen, red.) aan Europa."

Moeten we een heel nieuw systeem gaan uitrollen? Ik heb daar mijn twijfels bij. Ik denk dat we ons moeten aligneren aan Europa

Minister van Mobiliteit Lydia Peeters, Vlaams parlement, 30 april 2020

Maar die Europese richtlijnen kunnen nog jaren op zich laten wachten.  De drie aangekochte proefapparaten van de autokeuring blijven nu dus werkloos staan en nieuwe bestellingen komen er niet. Door de beslissing van Peeters zullen de zwaar vervuilende diesels dus nog jarenlang onbestraft blijven rondrijden. Het gaat dan om diesels met een defecte of frauduleus weggehaalde roetfilter.

Ook vandaag bleef Peeters nog bij haar standpunt: ze wil wachten op Europa en niet nodeloos nieuwe regels invoeren.

Bekijk hier de reactie van Peeters in het middagjournaal en lees door onder de video:

Videospeler inladen...

3. Hoe reageren de keuringen? En Brussel en Wallonië?

De Vlaamse keuringscentra lieten intussen in een reactie weten dat ze minister Peeters alle elementen hebben bezorgd om de meetapparaten snel uit te rollen. Peeters moet enkel de wetten aanpassen. De nieuwe apparaten zouden volgens de keuring bovendien de fijnstofuitstoot van de dieselvloot met meer dan 36% naar beneden kunnen brengen.

Het  Brusselse en het Waalse gewest die in samenspraak met Vlaanderen de nieuwe meetapparaten wilden invoeren reageren verrast. Ze waren niet op de hoogte van de beslissing van Peeters en willen wél doorgaan met de invoering van de nieuwe meetapparaten.

De nieuwe meetapparaten hebben geen zin in Brussel als Vlaanderen niet mee op de kar springt

kabinet Brussels minister van Mobiliteit Elke Van den Brandt (Groen)

Het kabinet van de bevoegde Brusselse minister Elke Van den Brandt (Groen) liet weten dat door de houding van Peeters het hele project in het slop dreigt te raken: 'De nieuwe meetapparaten hebben geen zin in Brussel als Vlaanderen niet mee op de kar springt. Want dan kan men onze keuringscentra vermijden." Het kabinet vreest dat er autokeuringstoerisme zou ontstaan. Als Vlaanderen geen nieuwe meetapparaten invoert, zullen veel Brusselaars geneigd zijn hun auto's door de minder strenge Vlaamse keuringscentra te laten controleren. Een vlucht uit de strengere Brusselse en Waalse keuring naar de laksere Vlaamse dreigt. Samenwerking tussen de gewesten is noodzakelijk. Brussel betreurt ook dat het geïnvesteerde geld dreigt verloren te gaan (de drie gewesten zouden samen al meer dan 300.000 euro aan het project hebben besteed).

Ook Vlaams parlementslid Johan Danen (Groen) die op 30 april de minister ondervroeg en als eerste verwees naar de impact op coronapatiënten reageert: "Voor Groen is de beslissing van de minister om voorlopig niets te doen en af te wachten, wraakroepend. Zeker op een moment dat meerdere wetenschappelijke studies uitwijzen dat vervuiling met fijn stof de gevolgen van corona-infecties verzwaart. De minister moet onmiddellijk in actie komen. Ik zal haar opnieuw interpelleren en hierop aandringen.”

4. Hoe zat dat nu weer precies met die roetfilters?

Onze redactie ontdekte een paar jaar geleden dat er een illegaal circuit bestaat waarbij mensen de roetfilter uit hun dieselwagen laten weghalen. Dat maakt de auto vinniger, doet het verbruik dalen en is veel goedkoper dan een kapotte roetfilter te vervangen.

En de pakkans is zo goed als nul: onze autokeuring is met de huidige roettest namelijk niet in staat zwaar vervuilende moderne dieselwagens op te sporen. Hoewel diesels met een defecte of verwijderde roetfilter makkelijk 1.000 keer meer fijnstof en roet uitstoten dan auto's die wel in orde zijn.

"De rookgasmetingen die we vandaag doen, zijn gedateerd en gebaseerd op technologie van 30 jaar terug", zegt Nils Hooftman daarover.

Bekijk hier onze reportage van januari vorig jaar en lees door onder de video:

Videospeler inladen...

5. Hoe groot is het gevaar voor de volksgezondheid?

Meerdere studies wijzen erop dat het probleem van de defecte of frauduleus weggehaalde roetfilters alsmaar groter wordt. Dat is ook logisch: sinds 2011 moet elke nieuwe dieselauto uitgerust worden met een roetfilter. Er komen dus alsmaar meer roetfilters bij die kunnen stuk gaan of weggehaald worden.

De mobiliteitsorganisatie VAB deed er begin dit jaar nog een onderzoek naar. Daaruit bleek dat in ons land zowat 165.000 diesels zouden rondrijden met een kapotte of frauduleus verwijderde roetfilter. "Dat is veel ernstiger dan we dachten tot nu toe", zei Matienko daar eerder dit jaar over. 

De naar schatting 165.000 dieselauto's in België met een kapotte of verwijderde roetfilter, vervuilen evenveel als 746 miljoen nieuwe dieselwagens die wel in orde zijn

Maarten Matienko, VAB

Het fijnstof dat die zwaar vervuilende voertuigen uitstoten komt overeen met maar liefst 746.000.000 nieuwe diesels die wel in orde zijn. "We kunnen zeggen dat één dieselwagen waarvan de roetfilter verwijderd is het positieve effect van een vloot van meer dan 1.000 dieselwagens teniet doet", berekende Hooftman. 

Dat is niet goed voor de volksgezondheid.  Volgens het Europees Milieuagentschap veroorzaakte fijnstof vorig jaar nog 7.600 voortijdige overlijdens in ons land. Uiteraard komt fijnstof niet alleen van het verkeer, maar de uitstoot van dieselwagens is wel een heel schadelijke soort van luchtvervuiling, onderstrepen experts. Bovendien blijkt uit recent wetenschappelijk onderzoek dat er mogelijk een link is tussen fijnstof en coronadoden. 

6. Hoe kan dit verholpen worden, en gaat ons dat geld kosten?

De nieuwe meettoestellen zijn dus dringend nodig, oordelen zowat alle experten. 

Want ook het argument van minister Peeters dat de betere meting de eigenaars van diesels met een defecte roetfilter op kosten zou jagen (volgens Peeters kost een nieuwe roetfilter 4.000 euro, in de praktijk heb je nieuwe roetfilters vanaf 2.500 euro) houdt volgens hen geen steek.

Precies omdat de nieuwe meetapparaten veel beter de uitstoot van roet en fijnstof kunnen opsporen, kunnen ze ook sneller kleinere defecten aan roetfilters opsporen. Die kleine defecten kunnen eenvoudig hersteld worden en kosten een paar honderd euro.

7. Hebben lage-emissiezones eigenlijk nut als er niks gebeurt?

De VAB merkt nog op dat zonder een goede meting van de uitstoot van ons wagenpark de handhaving van een lage-emissiezone (LEZ), zoals we die hebben in bijvoorbeeld Antwerpen, Gent en Brussel, een papieren tijger is. 

Want op dit moment kunnen zwaar vervuilende moderne dieselauto’s met defecte of weggehaalde roetfilters vandaag probleemloos elke lage-emissiezone in. "Het is absurd dat wagens die extreem vervuilen  maar op papier toch in orde zijn, op die manier de LEZ binnen kunnen", geeft ook Matienko toe. 

Als de auto's jonger dan tien jaar zijn, worden ze immers sowieso toegelaten, omdat ze de juiste euronorm hebben, zelfs al stoten ze honderden keren meer uit dan oudere diesels.

Onze overheden zijn immers gewoon niet in staat om de uitstoot van ons wagenpark echt te meten. Grote vervuilers kunnen straffeloos blijven rondrijden, ook in lage-emissiezones. Door de beslissing van Peeters dreigt dat nog een hele tijd zo te blijven. 

Bij betere controles zorg je voor een betere luchtkwaliteit in heel Vlaanderen en heel België

Maarten Matienko (VAB)

Bekijk hier wat Maarten Matienko eerder dit jaar over het onderwerp vertelde: 

Videospeler inladen...

Bekijk hier de reportage voor "Het journaal": 

Videospeler inladen...

Meest gelezen