We moeten ons tegen corona beschermen zonder onze menselijkheid te verliezen

Sociale nabijheid is een basisbehoefte van de mens. Onderzoek toont aan dat gebrek aan fysiek contact zelfs de dood tot gevolg kan hebben. Ik weiger dan ook akkoord te gaan met “het nieuwe normaal”. De situatie van vandaag is verre van normaal, is onmenselijk. Het maakt ons gek. Je kennissen een hand geven, je goede vrienden vastpakken, een troostende arm voor wie het moeilijk heeft… het mag niet.

Waarom valt ons dit zo zwaar? Reeds heel lang houden tal van antropologen, psychologen en andere onderzoekers zich bezig met het belang van sociaal en fysiek contact. Die resultaten liegen niet. Mensen kunnen niet zonder fysiek contact, het is een basisbehoefte. Even belangrijk als eten, drinken en slapen. Het voelt onnatuurlijk om automatisch een stap achteruit te zetten als iemand dichterbij komt. Het ís ook tegen onze natuur, dit is een actie die normaal enkel na trauma optreedt. Het feit dat dit bij velen reeds geautomatiseerd gedrag is geworden, is zorgwekkend. Wat zijn de gevolgen van onnatuurlijk en onmenselijk gedrag? Veel recente bevragingen over dit effect rapporteren een zware impact op het mentaal welzijn.

Het lijkt alsof de aanpak van corona een angstpsychose op de bevolking heeft losgelaten. Angst is een basisemotie, een oergevoel, dat een heel scala van fysieke en emotionele acties in werking doet treden. Het doet vreemde dingen met ons.

Angst en controle zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Wanneer we angstig worden, proberen we stellig de situatie onder controle te krijgen. Als we bang zijn voor inbrekers, plaatsen we een antidiefstalsysteem, uit schrik voor een auto-ongeluk, doen we onze gordel aan. Natuurlijk is controle beperkt, we kunnen niet alles uitsluiten. Over sommige zaken hebben we geen controle. Die ruimte die overblijft, het oncontroleerbare, daar viert de angst hoogtij.

Angst bepaalt mee de weg die we in het leven bewandelen. Het is geen vijand, het is onze bezorgde vriend, die ons zegt waar we voor dienen op te passen, die ons waarschuwt voor de gevaren, die ons beschermt. Maar soms gaat de angst een eigen leven leiden, neemt de angst volledig over. Is het geen bezorgde vriend meer die onze hand vasthoudt, maar een onbetrouwbare gids die ons meeneemt naar de duisternis.

De gevaren van corona zijn reëel, de angst voor corona ook. Dat maakt het net zo moeilijk. Die terechte angst onder controle houden, zorgen dat het een betrouwbare vriend is en geen losgeslagen gids, het is daar waar we momenteel het evenwicht wat kwijt zijn.

Angst als oergevoel zet allerlei systemen in werking. Het kan ons doen blokkeren, we durven niet meer te bewegen. Sommige mensen gaan ook werkelijk stoppen en stil blijven staan bij het passeren van anderen. Op bepaalde momenten zorgt angst ervoor dat we gaan vermijden, we sluiten ons op, mijden situaties met sociaal contact, zo hoeven we er ons ook geen zorgen over te maken. Dit zijn normale mechanismen, maar deze lijken te ontsporen in de huidige Coronatijd.

Om hun angst onder controle te houden, klampen sommigen zich vast aan wat de overheid ons opdraagt, duidelijke maatregelen. Die zullen ons beschermen. Controle wordt opgevoerd. Mensen kijken anderen met argusogen aan, maken hun rekening en oordelen dat het fout is: je komt te dicht, je bent met te veel, je draagt geen mondmasker, …

We worden gesust met alternatieven voor dat sociale contact: videoparty’s op sociale media, videobellen, virale knuffels,… sommigen trachten het ook oprecht te compenseren door dat extra beetje vriendelijkheid, maar niets kan het echte fysieke contact vervangen. Psycholoog Harry Harlow heeft hier veel onderzoek naar verricht in de jaren vijftig. Al de resultaten bleken te bevestigen dat de drang naar fysiek contact groter is dan de drang naar voedsel.

Ook andere cijfers zijn vaak klaar en duidelijk: mensen in sociaal isolement lopen 50 procent meer kans om ziek te worden en te sterven. Bij een onderzoek onder mensen met een rinovirus, bleek dat mensen met goede sociale relaties viermaal minder kans maakten om een verkoudheid te krijgen dan wie gebrekkige sociale relaties had en als ze toch ziek werden waren de symptomen minder erg.

Sociale nabijheid en emotioneel welzijn versterken onze immuniteit. Kan hier in de maatregelen rekening mee gehouden worden, aub?

Als zo’n virus iets is wat deel uit zal maken van onze toekomst, dan moeten we ons daar tegen wapenen. Maar niet door te stoppen met leven. Wel door te leren leven met het virus, zonder ons te verliezen in de angst. De experten, de overheid, ze hebben mensen nodig die dit thema mee helpen bewaken.

Hoe kunnen we onze bevolking beschermen tegen corona zonder de menselijkheid te verliezen? Indien we hier niet in slagen, vrees ik een torenhoge piek van zelfmoordcijfers en cijfers van zinloos geweld omdat iemand te dicht komt in de supermarkt. Minder doden door de maatregelen? Ik denk het niet.