Meeste pijnpatiënten zijn vrouwen maar onderzoek pijnstillers vooral gericht op mannen
Vrouwen verwerken pijn anders dan mannen, maar onderzoek naar pijn en pijnmedicatie is nog steeds gebaseerd op hypothesen die afgeleid zijn van onderzoek bij mannen. En dat terwijl een meerderheid van de patiënten met chronische pijn vrouwen zijn, bij wie eventuele nieuwe pijnstillers mogelijk niet of minder goed zouden werken.
Het wordt steeds duidelijker dat mannelijke en vrouwelijke mensen en knaagdieren - de belangrijkste proefdieren - pijn op verschillende manieren verwerken, en dat er belangrijke verschillen zijn tussen de twee geslachten in de onderliggende mechanismen die bij die verwerking betrokken zijn, op genetisch, moleculair, cellulair en psychologisch gebied.
Desondanks blijft het meeste onderzoek naar pijn voor het overgrote deel gebaseerd op de studie van mannelijke knaagdieren, en gaat men voort met het uittesten van hypothesen die afgeleid zijn uit eerdere experimenten op mannetjes, zo blijkt uit een overzichtsstudie van de McGill University in Montreal.
Dat wijst op een belangrijke blinde vlek in het pijnonderzoek, zegt de studie, meer in het bijzonder in het voortschrijdend onderzoek naar pijnmedicatie. Dat is bijzonder verontrustend aangezien het goed gedocumenteerd is dat de meeste patiënten met chronische pijn vrouwen zijn.
"Door het bijna uitsluitend gebruik van mannelijke dieren in experimenten is de wetenschappelijke literatuur over pijn zo erg vertekend, dat we steeds meer leren over de biologische werking van pijn bij mannen. En ten onrechte besluiten dat dit de biologische werking is van pijn. Het is enkel de biologie van pijn bij mannen", zei Jeffrey Mogil. Pijnspecialist Mogil is professor aan de Afdeling Psychologie en Anesthesie van de McGill University en de auteur van de studie.
Meer vrouwen in onderzoek maar mannelijke vertekening blijft
In Canada begonnen de instanties die fondsen toekennen aan wetenschappelijk onderzoek, in 2006 geslacht te erkennen als een biologische variabele - een kenmerk dat een invloed kan uitoefenen op de uitkomst van een experiment -, en ze vroegen aan de onderzoekers om vrouwelijke knaagdieren op te nemen in hun experimenten. In de Verenigde Staten vond een soortgelijke evolutie plaats tien jaar later, in 2016.
Professor Mogil onderzocht voor zijn studie meer dan duizend wetenschappelijke artikels die gepubliceerd werden tussen januari 2015 en december 2019 in Pain, het toonaangevende tijdschrift in het vakgebied. Vanaf 2016 zijn er inderdaad meer en meer studies met testen op zowel mannelijke als vrouwelijke knaagdieren. In 2016 maakten studies op uitsluitend mannetjes nog 80 procent uit van het totaal, in 2019 was dat teruggevallen tot 'slechts' 50 procent.
Op het eerste gezicht is de aanwezigheid van meer artikels met ook vrouwelijke proefdieren een veelbelovende verschuiving in het ontwerpen van onderzoek. Maar toen Mogil de bestaande sekseverschillen in de pijnliteratuur nader bekeek, ontdekte hij duidelijke bewijzen voor een voortdurend mannelijk overwicht.
"Het zijn de ideeën die we bedenken voor experimenten die gebaseerd zijn op experimenten op mannetjes, en die daarom werken bij mannetjes en niet bij vrouwtjes. Ik ontdekte dat in de studies waarin getest werd op zowel mannetjes als vrouwtjes, en waarin de resultaten weergegeven werden opgesplitst naar de geslachten, de experimenten 'geslaagd waren', dat wil zeggen dat de wetenschappelijk hypothese die getest werd juist bleek te zijn, bij mannetjes in 72,4 procent van de gevallen en bij vrouwtjes slechts in 27,6 procent", zei Mogil.
"Als er geen vertekening zou zijn in de literatuur en er waren een aantal studies waarbij het experiment werkt bij het ene geslacht en niet bij het andere, dan zou dat net zou vaak het geval moeten zijn bij vrouwtjes als bij mannetjes. Waarom is dit dan kunnen gebeuren? Omdat de hypothese die getest werd in het experiment, gebaseerd was op eerdere gegevens van experimenten op uitsluitend mannetjes. En dus werkt dat uiteraard alleen bij mannetjes."
Analgetica ontwikkelen die werken voor vrouwen
Volgens professor Mogil is de conclusie die men kan trekken uit zijn overzichtsstudie dat onderzoekers nog steeds een eind verwijderd zijn van het ontwikkelen van analgetica - pijnstillende middelen - die zullen werken bij vrouwen.
"Deze studie suggereert dat veel van wat er nu in de pipeline zit, als het al hoe dan ook bij iemand werkt, voornamelijk zal werken bij mannen. Terwijl een duidelijke meerderheid van de patiënten met chronische pijn vrouwen geweest zijn en nog steeds vrouwen zijn", zo besloot professor Mogil.
De studie van Jeffrey Mogil is gepubliceerd in Nature Reviews Neuroscience. Dit artikel is gebaseerd op een persbericht van de McGill University.