Open Vld en zeker CD&V houden de kaarten tegen de borst: crisis of niet, zij lijken niet van plan snel te gaan kiezen tussen paars-geel of paars-groen. De ambigue houding van Joachim Coens (CD&V) noopt N-VA-voorzitter Bart De Wever om op het toneel te komen. Meteen lijken zo de wittebroodsweken van Egbert Lachaert (Open Vld) maar zeer kort te gaan duren.

In het nieuws: De helft van de bevolking vindt de huidige federale regering niet legitiem en niet democratisch samengesteld. Maar drie op vier Vlamingen vindt die minderheidsregering voorlopig wel de beste manier om de crisis aan te pakken.

De details: Peilingen schetsen een beeld van een regering en haar beleidspartijen die absoluut geen electorale boost krijgen. En dat is op zich best vreemd.

• Een grote peiling van VRT NWS en De Standaard bij zo’n 2.000 Vlamingen, die in schijfjes gelost werd, schetst een duidelijk beeld van waar partijen en kopstukken staan. Daaruit volgende conclusie: de federale regering had misschien wel een korte periode heel veel potentieel, maar dat brokkelde snel af.
• Want 75 procent vindt dus wel dat die minderheidsregering Wilmès II voorlopig de beste manier is om de crisis aan te pakken, maar tegelijk noemt de helft ze ‘niet legitiem’ en ‘niet democratisch samengesteld’.
• 35 procent vindt de aanpak van de crisis ‘eerder goed’, 5 tot 6 procent is ‘zeer tevreden’. Maar daartegenover: 10 procent vindt het ‘heel slecht’, 33 tot 36 procent vindt het ‘noch slecht, noch goed’.
• Nog veel opvallender: geen enkele van de regeringspartijen krijgt een boost in de peilingen, integendeel. CD&V dook liefst 3,6 procent naar beneden tot 11,9 procent, Open Vld verloor 1,5 procent en zakte tot 11,6 procent.
• Voor het vertrouwen in de premier minstens even straffe cijfers: op 9 april had 53 procent nog een ‘heel goede indruk’ van Sophie Wilmès (MR), maar dat zakte op minder dan een maand tijd naar nog maar 30 procent. Zowat alle beleidsmakers, ook de Vlaamse regeringsleiders, kregen klappen in die maand april.
• Een zelfde beeld in de poppoll: het lijstje van populairste politici. Daarin zit bij de top vijf van populairste politici slechts één politicus die in de Vlaamse of federale regering zit: Alexander De Croo (Open Vld). Verder zijn er Bart De Wever (N-VA), Tom Van Grieken (Vlaams Belang), Conner Rousseau (sp.a) en Peter Mertens (PVDA): quasi allemaal mensen uit de oppositie.

The big picture: Die peilingscijfers uit België staan in schril contrast met de rest van Europa.

• Om te beginnen: in feite is er geen trend in Europa waarbij ideologisch ‘links’ of ‘rechts’ meer profiteert van deze crisis. Dat is de conclusie van de ‘poll of polls‘, die een heleboel Europese peilingen bundelt. Er is wel één constante in heel Europa: overal gaan de regeringspartijen en hun leiders vooruit. ‘Het doet er dus niet toe van welke kleur de regeringspartij is, het is het effect van rally round the flag, dat je krijgt bij crisissen. Mensen zoeken naar leiders’, zegt Cornelius Hirsch van Politico op fivethirtyeight.com.
  • In Zweden winnen de sociaaldemocraten fors, zij zijn de dominante regeringspartij.
  • In Duitsland stijgt Angela Merkel enorm, met 70 procent van de Duitsers die achter haar staan. Haar partij CDU stoomt door in de peilingen.
  • De rechts-nationalisten ‘Recht en Rechtvaardigheid’ in Polen, die de regering vormen, winnen evengoed.
  • In Italië heeft de huidige premier Giuseppe Conte nu meer dan 70 procent van de mensen die vindt dat hij het goed tot zeer goed doet: ongezien voor een Italiaanse eerste minister.
  • Zelfs in Frankrijk, waar Emmanuel Macron veel meer controverse oproept, was er een initiële boost in populariteit merkbaar, maar die lijkt de Franse president ondertussen weer kwijt.
• Alles wijst erop dat in België dat effect initieel ook aanwezig was: de eerste cijfers voor premier Wilmès en haar ploeg waren veel beter dan wat later in april werd gepeild. De wankele communicatie en opeenvolgende twijfelende stappen in de afbouw van de crisis zitten daar vermoedelijk voor veel tussen.
• Wie ook uit de crisis zou concluderen dat ‘links’ nu gaat winnen, omdat ‘het kapitalistische systeem faalde’, zoals je in België hoort bij onder meer de PVDA maar ook de PS: in de rest van Europa is er alvast geen algemene stijging van partijen aan de linkerkant.
• Wat wel opvalt, is dat twee politieke families over heel Europa significant achteruitgaan in peilingen, zo stelt Hirsch: extreemrechts en de groenen. Er zijn twee redenen: ten eerste, in de meeste landen zijn geen van beide families aan de macht, en profiteren ze niet van het ‘rally round the flag‘-effect. Bijna overal zijn dat centrumpartijen, die gaan lopen met de ‘coronawinst’.
• ‘Maar belangrijker, hun grote thema’s, respectievelijk ‘migratie’ en ‘ecologie’, of ‘de opwarming van de aarde’, zijn thema’s die gewoon veel minder aan bod zijn gekomen de laatste maanden’, zo zegt Hirsch.
• Dat Vlaams Belang in België wél stijgt, is dus een zeer atypisch fenomeen in Europa. Wat in elk geval wel blijkt uit de peiling van DS en VRT, en het bijkomend onderzoek van UAntwerpen en de VUB: het wantrouwen in de politiek en het zogenaamde ‘antipolitieke’ sentiment zijn zeer groot in Vlaanderen.

De essentie: Vragen dus voor de twee regeringspartijen, die ook de centrumpartijen zijn: Open Vld en CD&V. Waarom verzilveren zij hun regeringsdeelname niet?

• Een paar zaken vallen op in de peilingen, voor de liberalen en christendemocraten:
  • Hun beide voorzitters hebben weinig profiel. Joachim Coens (CD&V) stond niet in het lijstje van twintig populairste politici. En ook van Egbert Lachaert (Open Vld) geen spoor, al kan die laatste wel inroepen dat hij nog niet eens voorzitter was op moment van de peiling.
  • De kopstukken in de regering scoren niet, met één uitzondering: Alexander De Croo (Open Vld). Maar verder is er maar weinig spoor van de ‘leiders’ in deze crisis. Koen Geens (CD&V) is de populairste christendemocraat en redt de meubelen, maar iemand als Pieter De Crem (CD&V), toch omnipresent in de media de laatste drie maanden, scoort net als Wouter Beke (CD&V) echt niet. En ook Maggie De Block (Open Vld) verloor flink terrein.
• Het brengt meteen hét issue van het moment op de voorgrond: hoe moeten deze regeringspartijen zich nu profileren in deze regeringsvorming? Beide partijen, zowel CD&V als Open Vld, lijken de analyse te maken dat ze in een volwaardige regering meer te winnen hebben dan in het huidige vehikel waar ze in zitten.
• Maar communicatie dit weekend dreigt alvast snelheid uit dat proces te halen: want beide partijen, CD&V en Open Vld, laten de deur open voor ‘alles’, voor elke soort coalitie. Zo staat het ‘centrum’ weer helemaal in het midden, wat ook maandenlang het geval was in het najaar van 2019 en tot maart 2020.

Om over na te denken: Zowel CD&V als Open Vld communiceren in deze fase voorzichtig, ze moeten hun kaarten ‘juist’ spelen.

• Bij de VRT hadden ze de ambitie om één jaar later alle partijvoorzitters op één debat bijeen te brengen. Niet meteen een aanlokkelijke formule om tot constructieve regeringsvorming te komen, met Tom Van Grieken (Vlaams Belang) en Peter Mertens (PVDA) die in ieders nek komen blazen.
• Toch was het opvallend dat onder meer Joachim Coens (CD&V) en Meyrem Almaci (Groen) niet feestelijk bedankten voor zoveel eer. Nog straffer: de woordvoerder van Coens tweette ‘bloemetje van Tom Van Grieken voor Joachim Coens, die wel in debat wil gaan’, alsof felicitaties van Vlaams Belang op dergelijk forum iets zijn om mee uit te pakken voor de christendemocraten.
• Wie niet kwam opdagen: Conner Rousseau (sp.a), die samen met Paul Magnette (PS) bezig is aan een verkenningsronde, en evengoed Bart De Wever (N-VA), die niets te winnen heeft bij dergelijke oefening midden in regeringsvorming.
• Maar Coens liet zich, in een gekrompen tafel van voorzitters, wel degelijk opmerken. Over de eindeloze pogingen om N-VA en PS bijeen te brengen stelde hij: ‘Dit debat is gebeurd’. Waarna hij wel nog eens de strategische bekommernis van CD&V formuleerde: die Vlaamse regering, met boegbeeld Hilde Crevits (CD&V), moet blijven draaien: ‘Als men een oplossing vindt die de samenwerking tussen de federale en Vlaamse regering veiligstelt, dan is dat het belangrijkste.’
• Vervolgens kantelde Coens helemaal z’n boodschap, op de vraag of de N-VA er dan federaal in moet: ‘Samenwerking is cruciaal. Wie meewil, wil mee, maar we moeten vooruit‘, stelde de CD&V-voorzitter, die niet wilde vasthouden aan het idee van een Vlaamse meerderheid.
• Die communicatie was des te opvallender, omdat op dat moment Pieter De Crem (CD&V) op ‘VTM Nieuws’ wel het tegenovergestelde verklaarde: N-VA en PS erin. Een boodschap die ook Koen Geens (CD&V) vorige week al uitstuurde in een interview in Knack.
• Dat ook Egbert Lacheart (Open Vld) zich niet wilde laten vastpinnen op een ‘paars-gele regering’, of een alliantie met N-VA, was minder verrassend: de pas verkozen Vlaamse liberale voorzitter moet eerst intern de brokken wat lijmen, en de partij consolideren.
• Op de laatste dag van haar voorzitterschap had Gwendolyn Rutten (Open Vld) immers nog doodleuk verklaard dat ‘evengoed zonder N-VA een regering gemaakt kan worden’. Om niet vanaf dag één een interne polemiek te starten, moet Lachaert nu even rustig aan doen.
• Al blijft het toch de vraag hoe lang Lachaert zich echt inhoudt. Op LN24 vanmorgen was hij over één zaak toch zeer helder: ‘Het is heel duidelijk, België kan op geen enkele manier de belastingkampioen van Europa worden. We belasten al veel te veel in dit land.’ Niet bepaald de slogan om paars-groen te installeren.
• Maar toch, beider communicatie, in combinatie met die van Conner Rousseau (sp.a) in De Zondag, maakte toch dat de deur wel bijzonder wijd openstond om ook weer een soort Vivaldi-formule alsnog mogelijk te maken, zonder N-VA. Want ook de sp.a toonde zich ambigu: ‘Het maakt mij geen kloten meer uit met wie, maar we moeten een regering hebben’, stelde Rousseau daar. Of dat helemaal gemeend is, is een andere vraag, maar voorlopig hangt het beeld wel zo op: Vivaldi kan.
• Dat contrasteert dan weer met Franstalig België. Daar was er de laatste dagen maar bijzonder weinig enthousiasme over te horen, onder meer omdat MR en Ecolo in Franstalig België op voet van oorlog leven, en Georges-Louis Bouchez (MR) al meerdere keren aangaf de N-VA erbij te willen.

De reactie: Bart De Wever (N-VA) verscheen vanmorgen dan toch op het toneel.

• Op Radio 1 plaatste hij een fel offensief, ten opzichte van de ‘open’ houding van CD&V en Open Vld. ‘Voor mij is er wel een exclusieve: een Vivaldi-coalitie is uitgesloten. We beleven de grootste economische crisis sinds de Tweede Wereldoorlog. Het idee dat je Vlaanderen, het kloppend hart van de economie, dan zonder meerderheid zou gaan besturen, zou bijzonder onverantwoord zijn.’
• ‘Ik heb Joachim Coens (CD&V) horen zeggen dat de symbiose met de Vlaamse regering zeer belangrijk is. En daarmee is ook wel heel veel gezegd’, zo stelde De Wever, die meteen ook waarschuwde voor de antipolitiek. ‘Het cynisme is ongelofelijk, mensen geven steeds meer hun stem aan partijen die het systeem willen kraken. Als we nu een regering maken, zonder Vlaamse meerderheid, wat denkt u dan dat met het cynisme van de Vlamingen zal gebeuren?’
• Hij riep de PS overigens meteen ook op om ‘de krachtigst mogelijke regering te vormen‘, en verder vooral discreet te zijn: ‘Ik zou iedereen willen aanbevelen om, wie initiatief heeft, te zwijgen. Het heeft geen zin om allerlei zaken te zeggen die weerstand oproepen.’ Daarbij formuleerde hij zelf wel twee zaken die niet evident zijn:
  • ‘Het bord is afgeveegd. Alles waar wij sociaal-economisch over bezig waren voor corona, is irrelevant. Maar de keuzes die we nu gaan maken, zijn zeer zwaarwichtig. De spanningen tussen Noord- en Zuid-Europa gaan extreem worden, de vraag is waar horen wij thuis. Vlaanderen hoort bij het Noorden, bij Nederland en Denemarken.’
  • ‘Maar ook rond de institutionele gespletenheid en de federale warboel moeten we een oplossing zoeken‘, zo duidde hij.
• Dat hij tot discretie oproept, maar tegelijk zelf spreekt, duidde hij als noodzakelijk, om ook z’n eigen achterban wat te sussen. Die steigert bij voorstellen om de gezondheidszorg opnieuw federaal te maken. ‘Hoe kan dat nu een goed idee zijn? Naar het mislukte huwelijk teruggaan, mijn verstand is te klein om dat te begrijpen.’

De essentie: CD&V en Open Vld zitten op de wip, maar kunnen daar ook zelf afvallen. Dat leidt tot voorzichtigheid.

• Als er ooit een paars-gele ploeg moet komen, is de meest logische methode, diegene die in het verleden ook al geprobeerd is: een deal tussen de twee ‘heren’, De Wever en Magnette. Dat impliceert dat ook de sp.a aan boord komt: de socialisten willen absoluut elkaar niet lossen, daarom ook dat PS en sp.a nu samen een initiatief nemen.
• Maar dat stelt het ‘centrum’ wel voor problemen. Want een coalitie waarbij de ruggengraat N-VA, PS en sp.a is, heeft niet zo gek veel partners meer nodig.
  • De MR valt niet uit te sluiten: aan Franstalige kant zijn zij nodig om een regering te vormen. Voorzitter Bouchez is zich zeer bewust van die troefkaart, en laat niet na daarop te drukken.
  • Open Vld zit dan wel sociaal-economisch en ideologisch het dichtst bij de N-VA en heeft via de liberale familie ook een voetje voor, maar beide zijn allerminst garanties dat ze nodig zijn in een paars-gele ploeg.
  • De PS heeft immers manifest een voorkeur voor CD&V: ideologisch toch iets meer in het centrum dan Open Vld. Maar ook de christendemocraten zijn niet honderd procent zeker van hun plek, al plakken N-VA en CD&V in de Vlaamse regering wel goed aan elkaar.
• Het verklaart waarom zowel CD&V als Open Vld graag hun ‘opties open houden’: te snel Vivaldi lossen, zou betekenen dat ze zelf de stoelendans openen om dan naast een coalitie te vallen.
• Meteen is ook duidelijk waarom zowel Open Vld als CD&V en zelfs MR, aandringen op een ‘onderhandeling vanuit het centrum’, of ‘vertrekkende vanuit een regering’: als CD&V en Open Vld zich aan elkaar binden, zijn ze beide gegarandeerd van regeringsdeelname. Alleen zijn er historisch niet bepaald vertrouwelijke banden tussen liberalen en christendemocraten: al kunnen ‘nieuwe’ voorzitters zoals Coens en Lachaert daar mogelijk verandering in brengen.

Blijven volgen: Georges-Louis Bouchez (MR) blijft oorlog stoken met de RTBF en de journalistenbond.

• Na het felle geweld tegen de politie in Anderlecht, botste MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez met de Franstalige journalistenbond. Aanleiding was een journaliste van de RTBF die de rellen in Anderlecht leek goed te praten.
• Pro memorie: dat hard straatgeweld in Anderlecht leverde een agent een neusbreuk en hersenschudding op. De politievakbond VSOA zwierde een filmpje online, dat voor het overgrote deel verontwaardiging opriep, zeker bij de politiek.
• Maar een journaliste van de RTBF, Sofia Cotsoglou, die bovendien voormalig woordvoerder is van Jean-Marc Nollet, de Ecolo-voorzitter, haalde uit op Twitter: ‘Sinds wanneer schrijft men een artikel in de pers dat maar van één versie van de feiten uitgaat?! Op autoriteit van een vakbond! Deze beelden kunnen evengoed exact het tegenovergestelde zeggen.’
• De MR-voorzitter, Georges-Louis Bouchez, ging frontaal in de aanval tegen de journaliste: ‘Kan er een uitleg zijn voor het feit dat men politieagenten slaat? Het ’tegenovergestelde zeggen’? Dat de politieagenten die betrokken personen slaan? De verantwoording is het begin van excuses. Ik hoop dat dit niet de redactionele lijn bij de RTBF bepaalt.’
• Meteen reageerde de Franstalige journalistenbond. Martine Simonis, de secretaris-generaal: ‘Het is tijd om te begrijpen dat uw positie u niet toelaat, op geen enkele manier, om u als rechter van journalistiek werk te gedragen. De journalistenbond AJP raadt u aan de vrijheid van meningsuiting van journalisten te respecteren.’
• Maar Bouchez plooit niet, integendeel, hij doet er nog een schepje bovenop. Gisteren bij RTL stelde hij het volgende: ‘Ik ben liberaal, ik weet wat vrijheden zijn. De vrijheid van meningsuiting, maar dat impliceert ook het recht op kritiek. En wanneer een journaliste het zich permitteert om in twijfel te trekken of sommigen een politieagent hebben geslagen in het gezicht, terwijl die op de grond ligt, sorry, maar dan lanceer ik het debat.’
• ‘Maar u gaat in op de journalistieke deontologie’, zo wilde Pascal Vrebos weten. ‘Als vertegenwoordiger van het volk en als burger, heb ik het recht om diegenen die twijfel zaaien over het werk van de politie, terwijl dat compleet onrechtvaardig is, een halt toe te roepen. Die beelden zijn van een uitzonderlijke aard: twee politieagenten op de grond, veertig man daarrond. Wat wilt men dan? Dat we achter die man die schopt aanhollen en vragen of de politie ook geslagen had?’ ‘Dus u houdt voet bij stuk?’, vraagt Vrebos. ‘Meer zelfs, er is geen enkele reden om in een rechtstaat, in een democratie, een politieman te slaan, die op de grond ligt. Sorry, maar een journalist, politicus, gelijk wie dat verdedigt, zal mij dan op hun pad kruisen’, zo beet Bouchez van zich af. Een opmerkelijke houding van een Franstalige voorzitter, om zo ten oorlog te gaan tegen de klassieke pers.

Shame, shame, shame: Het Vlaams Belang zit met een zeer gênant incident: hun Kamerlid Dries Van Langenhove werd betrapt tijdens een lockdownfeestje.

• Zowat elke weldenkende burger weet het ondertussen: samenkomen in tijden van coronalockdown mag enkel onder zeer strikte voorwaarden. En ook: regels zijn regels, als die niet nageleefd worden in coronatijd, betaalt heel de maatschappij een prijs.
• Blijkbaar had Dries Van Langenhove, een jong Kamerlid van Vlaams Belang, daar weinig diepere reflectie over. Hij werd betrapt op een bijeenkomst die niet mocht, en kreeg een boete van 250 euro, want hij kon zijn aanwezigheid op geen enkel moment rechtvaardigen.
• ‘Hij is inderdaad betrapt op een feestje. Zowel de partij als Dries Van Langenhove beseffen dat dit een fout was, waar niet licht overheen gegaan kan worden’, zo reageert de partijwoordvoerder aan de VRT.
• Zelf lijkt hij minder de ernst van de zaak in te zien: ‘Ik zat op een rustige barbecue met acht man, niet op ‘lockdownfeest’. Typisch dat alle kranten onzin beginnen spuien zónder mij te bellen. 0,0 journalistieke deontologie. Niettemin, als Kamerlid heb ik voorbeeldfunctie en had ik naar huis moeten gaan toen ik zag dat er te veel volk was’, zo tweet de man, wat niet bepaald klinkt als excuses, maar eerder de start van een semantische discussie over wat ‘een feest’ is. Vreemd wel dat de partijwoordvoerder dat woord ‘feest’ wel degelijk in de mond nam, in een reactie aan de VRT. Wat later werd dat aangepast in ‘een BBQ’ op de site van de VRT: de versie van de feiten werd dus aangepast.