‘Corona splijt Britse volk langs dezelfde cultuurlijnen als brexit’: correspondent Patrick van IJzendoorn

Dominic Cummings stapte maandagavond toch niet op. Zag je dat aankomen?

‘Het was even spannend, maar toen hij de pers ruimte gaf om vragen te stellen, was het me duidelijk dat hij zou aanblijven. Het is eigenlijk best grappig hoe hij nu denkt weg te komen met het verhaal dat hij handelde in het belang van zijn gezin. Hij heeft duidelijk onderschat welke offers de Engelsen hebben gebracht door thuis te blijven. En dan ook nog vrijwillig. Er was hier geen gedwongen lockdown met politiecontroles zoals in Frankrijk of Spanje. Die Britten denken nu: ‘Hallo, wij doen ons best om braaf thuis te blijven en missen onze geliefden en zelfs begrafenissen, en hij gaat gewoon op pad als het hem uitkomt.

‘Cummings probeert nu duidelijk te maken dat er sprake was van bijzondere omstandigheden: hij wilde zijn 4-jarige zoontje veilig onderbrengen bij familie omdat hij zelf vreesde besmet te zijn. Hiermee speelt hij in op dezelfde nostalgische sentimenten als tijdens de brexit. Familie is heilig voor conservatieve Britten. Het zou kunnen werken, maar met het verhaal over het uitstapje naar het naburige Barnard Castle heeft hij zich misschien alsnog vergaloppeerd.’

Je bedoelt dat ritje dat hij naar eigen zeggen maakte om zijn ogen te testen?

‘Ja, dat is een ongeloofwaardig verhaal. Barnard Castle, dat een half uurtje rijden van de familieboerderij in Durham ligt, is een prachtige plek om te vertoeven. Als je alleen je ogen wil testen, rij je niet met je vrouw en kind naar zo’n plek. Dit kan nog wel wat stof doen opwaaien.’

Het kan dus nog steeds afgelopen zijn voor Cummings?

‘Dat moet de komende dagen blijken. Het gevaar is voor een deel geweken omdat binnen de conservatieve partij de rijen weer zijn gesloten. Er waren een hoop ontstemde parlementariërs die bestookt werden met boze brieven van kiezers. Voor Cummings en Johnson is dit echt een prestigekwestie geworden.

‘Door niet op te stappen laat Cummings zien dat hij lak heeft aan de media, die hem de laatste dagen zo hebben aangevallen. De media leven volgens hem in hun bubbel in de hoofdstad, terwijl het in werkelijkheid gaat om de harde werkers daarbuiten en het behoud van de eigenzinnige Britse plattelandscultuur. Hiermee gaan de Britten de Amerikaanse kant op en maken ze er een cultuurstrijd van. Dit gebeurde ook met de brexit, in de afhandeling daarvan met Brussel het komende jaar zal die strijd alleen nog maar worden versterkt.’

Om op die Amerikaanse toer te gaan heeft Johnson zijn maatje Cummings dus nodig?

‘Ja, zonder Cummings is Johnson verloren. Johnson vertoont niet echt leiderschap of visie. Cummings is degene die met de grote plannen en veranderingen komt. Johnson is feitelijk het boegbeeld op het schip dat door Cummings wordt bestuurd. Samen met Michael Gove – minister zonder portefeuille – vormt hij de machinekamer van de regering Johnson.’

Welke parallellen zie je nu tijdens corona met de brexit?

‘Ik zie het op het schooltje van mijn zoon. Ouders die voor de brexit stemden, zijn ook voor heropening van de scholen. De brexiteers willen zo snel mogelijk af van de lockdown: ze nemen meer risico’s, zijn nonchalanter en houden niet van betutteling vanuit de hoofdstad. Een vergelijkbare cultuurstrijd zie je in de Verenigde Staten. Daarom is er nu ook zoveel onvrede binnen de conservatieve partij: de meeste leden vinden dat het land veel sneller van het slot af moet. En steeds meer mensen vragen zich af of het wel nodig was om alles op slot te gooien, waarbij ze bijvoorbeeld kijken naar Zweden.’

Corona heeft Boris Johnson bepaald geen goed gedaan?

‘Dat kun je wel zeggen. Zijn plannen om als ‘premier van de brexit’ de geschiedenis in te gaan, zijn volledig in het water gevallen. In plaats daarvan toonde hij zich een incompetente manager van de coronacrisis; er zijn echt veel fouten en blunders gemaakt. Engelsen zijn niet zo goed in voorbereiden. Dat zag je ook met de brexit: steeds improviseren en met veel enthousiasme dezelfde plannen lanceren. Of steeds te laat. Met de Engelse slag dus. Dat gaat zich wreken. De economie gaat enorme klappen krijgen. Misschien is de regering daarom wel zo traag met het opheffen van de restricties: om te voorkomen dat iedereen ziet wat de schade is.’

Het ziet ernaar uit dat we de zomervakantie in Groot-Brittannië wel op onze buik kunnen schrijven?

‘Vooralsnog kun je dat vergeten. Tenzij je na aankomst twee weken binnen wil zitten. Ook hier zijn veel Britten woedend over. De grenzen dichtgooien had in februari moeten gebeuren, toen vliegtuigen vol besmette passagiers uit Wuhan aankwamen, vinden zij. Nu komt die maatregel veel te laat. Bovendien slaan de Britten met dichte grenzen een modderfiguur in Europa, omdat ze de mond vol hebben van vrijhandel. Misschien bindt de regering onder druk in en komen er regels voor veilige landen. Dan moeten wij maar hopen dat we daarbij horen.’