Betaalde de CIA de leren broeken van Scorpions?

Het is niet eenvoudig om een nummer te noemen dat zo nauw verbonden is met een politieke gebeurtenis als ‘Wind of Change’ van Scorpions. Het gefluit en de aanzwellende gitaren in de openingsmaten, het bombast van het refrein, de tekst van hoop en verandering: alles in de powerballad herinnert onmiddellijk aan de periode rond 1990, toen het IJzeren Gordijn naar beneden kwam, de Sovjet-Unie ineenstortte en de wereld in de ban was van een, ja, een wind of change.

Dat nummer is dus geschreven door de CIA.

Althans, dat beweert een vriend van een Amerikaanse journalist, die het tien jaar geleden heeft gehoord van iemand die bij de CIA werkte, en die zou het weer gehoord hebben van iemand die in de nadagen van de Koude Oorlog bij de Amerikaanse geheime dienst werkte. Kortom: een vaag verhaal. En typisch zo’n verhaal dat te mooi is om te checken. Toch is dat precies wat de achtdelige podcast Wind of Change doet.

Soft power

Patrick Radden Keefe, die onder meer voor The New Yorker en The New York Times schrijft, bijt zich erin vast: zou de CIA werkelijk in staat zijn om in het diepste geheim een wereldhit te schrijven, een lied dat de jeugd in communistische landen liet ruiken aan de vrijheid van het Westen, om hiermee de val van de regimes te bespoedigen? Het klinkt te bizar voor woorden.

Maar naarmate de podcast vordert, wordt de theorie aannemelijker. Het zou niet voor het eerst zijn dat de CIA populaire cultuur gebruikt om te infiltreren in een ander land. Jazztrompettist Louis Armstrong werd ingezet om de Amerikaanse superioriteit te tonen, een tournee die Nina Simone in Afrika deed, bleek zonder dat ze het wist te zijn opgezet door de CIA. De geheime diensten van zowel de Sovjets als de Amerikanen maakten gebruik van soft power om de bevolking van de vijand te beïnvloeden, en muziek was een van de middelen.

Keefe vindt steeds meer puzzelstukjes die de theorie stutten dat ‘Wind of Change’ door de CIA is geschreven. Want is het niet heel toevallig dat de manager van Scorpions niet de cel in hoefde toen hij begin jaren 1980 betrokken was geraakt bij grootschalige drugshandel? En dat die manager in 1989 het eerste rockfestival in Moskou kon organiseren, waar, naast Scorpions, ook Bon Jovi en Mötley Crüe optraden, bands die hij ook onder zich had? Was deze manager om een celstraf te ontlopen een geheime CIA-agent geworden, die nu westerse rockmuziek moest introduceren bij de Russische jeugd?

Strakke broeken

En was het niet vreemd dat Scorpions, die daarvoor louter over seks en snelle motoren zongen, opeens een politiek geëngageerde ballad maakten? En dat niet de gitarist, die normaal alle nummers schreef, maar alleen leadzanger Klaus Meine op de credits van ‘Wind of Change’ voorkwam? En waarom werd uitgerekend dit nummer in Los Angeles opgenomen, en niet in West-Duitsland, waar de band vandaan kwam?

Elk antwoord roept steeds weer nieuwe vragen op, en hoe dieper Keefe graaft, hoe fascinerender de podcast wordt. Wind of Change gaat over de ondoorgrondelijke werkwijzen van geheime diensten, de spanningen tussen het Oosten en het Westen gedurende de Koude Oorlog, maar ook over de hoogdagen van hardrock, met gierende gitaren en mannen met geföhnde haren in strakke leren broeken.

Maar Wind of Change – de podcast dus – is vooral een ode aan grondig journalistiek speurwerk. Hij is mede gefinancierd door Spotify, en het is duidelijk dat kosten noch moeite gespaard zijn. Keefe krijgt de tijd om allerlei zijpaden te bewandelen en reist de hele wereld rond voor citaatjes die soms niet veel meer zijn dan een detail in het grote verhaal. Keefe slaagt erin om een sublieme spanningsboog te creëren, die de luisteraar doet hunkeren naar het antwoord op die ene vraag: zou ‘Wind of Change’ écht zijn geschreven door de CIA?