Professor waterbeheer: ‘Vlaanderen heeft maar water in stock voor één à twee dagen’

De maand mei is de droogste in 187 jaar. Komt er straks geen water meer uit onze kraan, zoals vorige week in Overijse, waar het peil in de watertoren plots zo laag stond dat de inwoners het met een dun pisstraaltje moesten rooien?

Zo erg als in Overijse wordt het gelukkig niet, zegt Korneel Rabaey, professor waterbeheer aan de Universiteit Gent. “Het probleem lag vooral aan waterwerken. Het incident toont wel aan dat we zuinig moeten omspringen met water en dat we dat vooral efficiënter moeten gebruiken. Vlaanderen heeft maar voldoende water gestockeerd voor één à twee dagen.”

Hoe komt dat?

Korneel Rabaey: “Door de stelselmatige daling van de waterstanden. Vroeger haalden we bijna al ons water uit diepe grondlagen. Maar door het vele oppompen zijn we steeds dieper moeten gaan zoeken. Bovendien zijn we nu verplicht om oppervlaktewater uit rivieren te gebruiken, wat vroeger enkel in de landbouw gebeurde. Meer dan de helft van ons leidingwater komt al uit rivieren. Alleen zijn die erg afhankelijk van de neerslag, die steeds wisselvalliger wordt.”

Wat kunnen we daaraan doen?

“Simpel: zorgen dat we weer minder afhankelijk worden van oppervlaktewater. Door efficiënt te zijn en door water te hergebruiken. Zo is het nu al perfect mogelijk om een gebouw wateronafhankelijk te maken. Op een dak valt regenwater dat je kunt opslaan en zuiveren tot drinkwater of ‘grijs water’, een tussenvorm waarmee je kunt douchen. Ook het afvalwater van een huishouden bestaat al voor 99,5 procent uit zuiver water. De resterende bacteriën, fecaliën en chemische detergenten kun je er vrij makkelijk uithalen. Zo kunnen we gebouwen op termijn zelfs afkoppelen van de waterleiding. Er valt over het hele jaar bekeken meer dan genoeg regenwater om toe te komen.”

Die oplossing klinkt duur.

“Veel hangt af van technologie, en die gaan mensen natuurlijk enkel toepassen als ze daarvoor beloond worden. De hamvraag is: hoe beloon je mensen voor hun zuinigheid en breng je hun verspilling in rekening?”

Door de watertarieven variabel te maken, zoals minister Zuhal Demir (N-VA) onderzoekt?

“Ja. Als mensen 20.000 à 30.000 euro kunnen uitgeven aan een zwembad, dan kunnen ze ook betalen voor het water om dat zwembad te vullen. Mijn advies is om watergebruik progressief in rekening te brengen. De gemiddelde Vlaming gebruikt bijvoorbeeld 96 liter water per dag. Zij die minder verbruiken, moeten worden beloond. Zij die meer verbruiken, moeten op een sociaal aanvaardbare manier worden ‘gestraft’. Zoals dat gebeurt bij CO₂-emissies.

“Afstand is ook belangrijk. Als ik ervoor kies om een kast van een villa te bouwen in the middle of nowhere, dan moeten daar grotere kosten aan vasthangen dan voor iemand die in de stad gaat wonen. Het aanleggen van nieuwe riolering is duur. Nog beter zou zijn dat ik mijn eigen water zuiver en terug in de natuur loslaat, zodat mijn nettoverbruik daalt.”

CD&V wil een ‘infiltratiebonus’ uitdelen aan mensen die hun regenwater efficiënt gebruiken. Goed idee?

“Een taks op zwembaden, een bonus voor regentonnen… Door de huidige droogte maken politici zich terecht zorgen en komen ze met allerlei voorstellen. Maar met 101 maatregelen gaan we er niet komen. We hebben gewoon één stevige maatregel nodig die waterzuinigheid stimuleert. Dan gaan mensen uit zichzelf overschakelen op regenwatertanks, zuiverinstallaties, enzovoort, zonder dat we daarvoor subsidies moeten geven. Wil je dan nog steeds veel leidingwater verbruiken? Prima. Maar dan ga je er ook veel voor betalen, zodat we dat geld kunnen inzetten voor waterbeleid.”

Heeft Vlaanderen wel een waterbeleid? We blijven maar beton gieten, terwijl iedereen weet dat dat het probleem erger maakt.

“Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN lijdt Vlaanderen officieel aan ‘waterstress’, omdat amper 40 procent van het beschikbare water nuttig gebruikt wordt. We hebben wel een paar rivieren, maar regenwater vloeit te snel terug naar zee. Dat wordt onder andere veroorzaakt door dat beton. De geplande verhardingsstop vanaf 2050 (de bouwshift, ADB) komt inderdaad heel laat. Dat neemt niet weg dat we met slimme keuzes al veel kunnen oplossen.”

Zoals?

“Eigenlijk is het zonde dat er niet onder elk gazon infiltratiebuizen liggen waarlangs we zuiver water of regenwater zachtjes kunnen laten wegstromen. Nu voeren we alles af via rioleringsbuizen, waardoor het water veel te snel wegstroomt en geen kans heeft om in de grond te dringen.

“Ook regenwatertanks zouden we veel slimmer kunnen gebruiken. Als ze vol zijn terwijl er veel regen aankomt, zouden we hen moeten leegtrekken richting een drinkwaterinstallatie. Nu lopen ze gewoon over en stroomt het water weg naar zee.”