Dominic Cummings, ‘de poppenspeler achter johnson’, heeft zich vergist
Downing Street is weer eens het toneel van een politieke crisis, deze keer met Dominic Cummings in een weinig begerenswaardige hoofdrol. De topadviseur van premier Boris Johnson bleek de lockdownregels overtreden te hebben, en werd zo doelwit van een woedende natie.
Wat is de lezing van Dominic Cummings? Maandagmiddag zette de topadviseur van Boris Johnson zich achter een tafel in de tuin van 10 Downing Street om tekst en uitleg te geven bij de affaire die het eiland sinds vorige week vrijdag in haar greep heeft. Voor de meeste Britten was het de eerste keer dat ze hem hoorden spreken; het komt nooit voor dat adviseurs een persconferentie geven. Hij vertelde dat hij, nadat Boris Johnson had geopenbaard Covid-19 te hebben, met zijn gezin eind maart naar de familieboerderij in Durham was gereden uit vrees dat hij en zijn vrouw zo ziek zouden worden dat ze niet meer zouden kunnen zorgen voor hun 4-jarige zoon. Zijn zus en nichtjes zouden dat dan kunnen doen.
De vlucht lag in het grijze gebied van de lockdownregels die de premier een week eerder had aangekondigd. Hun zoontje werd inderdaad zo ziek dat een nacht ziekenhuisopname was vereist. Na twee weken wilde Cummings terugkeren naar Londen, maar omdat zijn door het virus aangetaste zicht nog niet helemaal op orde was, maakte hij met vrouw en kind een proefrit naar Barnard Castle, een beeldschoon plaatsje op een half uur rijden. Het was toevallig op de verjaardag van zijn vrouw. Onderweg stopten ze voor een plaspauze voor de kleine en een korte wandeling.
Eerder op de dag hadden wetenschappers, politici, commentatoren, politiecommissarissen en bisschoppen zich kritisch uitgelaten over het lockdowngesmokkel van de adviseur. Na Cummings’ verklaring weigerde Boris Johnson tijdens de dagelijkse persconferentie verder in te gaan op deze episode. De hoop dat de affaire zou overwaaien vervloog snel. Zeker twintig Conservatieve Kamerleden bleven erbij dat de 48-jarige topadviseur moest vertrekken. Onderminister voor Schotse Zaken Douglas Ross, oud-top-scheidsrechter, legde zijn functie neer uit onvrede over Cummings’ weigering om op te stappen of om zelfs ook maar ‘sorry’ te zeggen.
Punkpoliticus
In de media, zowel de traditionele als de sociale, werd met name het kasteelritje belachelijk gemaakt. Tijdens een interview met de scherpe interviewer Nick Ferrari probeerde minister Michael Gove de adviseur met wie hij jarenlang op het onderwijsdepartement had samengewerkt te verdedigen, maar hij zag de absurditeit hier uiteindelijk toch van in. Steun kreeg Cummings wel van brexiteers die erop wezen dat hij slechts het beste deed voor zijn zoontje. Als zijn aanhangers hem iets verwijten, is het dat hij de lockdownregels mede heeft opgesteld.
Cummings staat erom bekend dat hij haarfijn aanvoelt wat er leeft bij gewone burgers, zeker die in de graafschappen. Maar het heeft er de schijn van dat hij zich deze keer heeft verkeken. Politici krijgen volop post van woedende burgers die voelen dat ze voor schut zijn gezet.
Vanaf het begin heeft de regering het coronavirus geportretteerd als een vijand die alleen kan worden verslagen als de bevolking zich collectief inzet en als mensen zich opofferen, door bijvoorbeeld zieke dierbaren niet te bezoeken.
“We hebben onze oma verloren tijdens de lockdown en mijn vader kon geen afscheid van haar nemen in haar laatste dagen”, zegt verkoopmanager Chris Holliday uit Warwickshire bijvoorbeeld. “Hij reed 740 kilometer op en neer voor een begrafenis van 20 minuten. In moeilijke tijden zijn de Engelsen altijd bereid adviezen van de regering te volgen voor het grotere goed, vanuit het besef dat we allemaal in hetzelfde schuitje zitten. Als dat geloof wegvalt, stort alles ineen. Er speelt een diep gevoel van fair play mee. De machthebbers lachen ons uit.”
Johnson is gecharmeerd van Cummings’ brille, zowel tijdens de referendumcampagne als bij het voltooien van de brexit. Cummings, de visionair, heeft zo veel macht achter de schermen dat er een cartoon van het kabinet is verschenen waarop Johnson wordt omringd door twintig Cummingsen.
‘The Dom’ is een punkpoliticus, een solist die de manier waarop het land wordt bestuurd drastisch wil veranderen. De premier fungeert hierbij slechts als een boegbeeld. Cummings’ revolutionaire missie levert hem vijanden op, maar het zal hem een zorg zijn hoe mensen over hem denken. Dat wordt gesymboliseerd door zijn sjofele manier van kleden. Johnson zelf wil toch graag geliefd zijn.
Cummings haalt zijn macht uit de aanname dat hij de échte poppenspeler is achter Johnson. Omdat hij in Downing Street aan de touwtjes trekt, zijn veel overheidsambtenaren bang hem op de tenen te trappen uit vrees hun financiering te verliezen. Zelfs als hij zelf niet ingrijpt, gaan ze voor hem aan zelfcensuur doen.
Een voorbeeld deze week was hoe journaliste Emily Maitlis van het avondlijke BBC-duidingsprogramma Newsnight van haar bazen een reprimande kreeg omdat ze het programma zou hebben ingeleid met deze, volgens hen ‘partijdige’, observatie: “Cummings brak de regels. Het land kan dit zien en is gechoqueerd dat de regering dit niet ziet. Hoe langer ministers en de premier volhouden dat hij de regels respecteerde, hoe woedender de respons op het schandaal zal zijn. Hij liet diegenen die worstelden om ze na te leven zich als idioten voelen, en heeft veel anderen het idee gegeven dat ze ze nu ook aan hun laars kunnen lappen.”
En over Johnson zei ze: “De premier weet dit allemaal en koos ervoor om het te negeren.” Ze eindigde haar programma met de mededeling: “Morgen ben ik terug”, maar liet zich donderdag vervangen omdat de ophef over haar terechtwijzing prijkte op de voorpagina’s die ze had moeten bespreken.
De onrust die heerst, weerspiegelt zich in opiniepeilingen over de premier. Sinds vorig weekend heeft zijn populariteit een duikvlucht genomen. Meer dan de helft van de bevolking vindt dat Cummings weg moet, van een kwart mag hij blijven. Maar Cummings en Johnson willen de storm uitzitten.
Het is voor hen ook een prestigekwestie. Ze willen niet buigen voor de media, en zeker niet voor de progressieve kranten die deze affaire hebben aangezwengeld. Van Cummings is bekend dat hij de meeste journalisten met dedain bekijkt en Johnson, zelf een oud-journalist, haalde tijdens een recente persconferentie uit naar The Guardian, wijzend op een onnauwkeurigheid in de Cummings-berichtgeving.
De premier probeert de aandacht te verleggen naar het langzaam opengooien van de economie en mensen te vragen hun handen te blijven wassen. Maar binnen de Conservatieven leeft de vrees dat veel kiezers het vertrouwen in zijn regering hebben verloren, zeker nu de politie van Durham communiceerde dat Cummings de lockdownregels volgens hun bevindingen wel degelijk heeft overtreden. Betekenisvol was ook hoe minister van Volksgezondheid Matt Hancock het donderdag op een persconferentie niet over zijn lippen kreeg om Cummings te verdedigen.
Er zijn inmiddels vergelijkingen getrokken met de Poll Tax, die eind jaren tachtig de val van Margaret Thatcher inleidde, en met Zwarte Woensdag, de dag in 1992 waarop het pond sterling uit het Europese wisselkoersmechanisme donderde, een blamage die John Major jarenlang bleef achtervolgen.