Noem het vooral geen kinderspel: ‘Lego heeft me door mijn burn-out gesleurd’

“Het is bouwen, niet spelen”, verbetert David Vanhee (43) wanneer ik hem vraag hoe lang hij al met Lego speelt. Vanhee was een van de deelnemers aan Lego Masters en demonstreerde daarin met verve waarom hij liever bouwt dan speelt. De voorbije weken passeerden in het VTM-programma de meest ongelooflijke constructies de revue. Flatgebouwen, bruggen, voertuigen of sprookjesachtige taferelen waarvan je amper kan geloven dat ze helemaal zijn opgetrokken uit diezelfde blokjes waarvan er in zowat elk Vlaams gezin wel een portie te vinden zijn.

De finale – die dit weekend op tv komt – haalden Vanhee en zijn Lego-partner Giovanni Seynhaeve niet. Ze struikelden in de voorlaatste aflevering. Een drama was dat niet. “We hebben laten zien dat Lego veel meer is dan het kinderspeelgoed waarvoor het wordt aanzien”, zegt Vanhee. “Daar was het ons van bij het begin al om te doen.” Die duidelijke missie heeft alles te maken met Vanhees voorgeschiedenis. In september 2018 kwam hij in een zware burn-out terecht. “Na een zware periode met een verbouwing, de geboorte van ons eerste kindje en een stressvolle periode op het werk ging het licht plots uit”, vertelt hij. “Het was me allemaal te veel geworden.”

Meditatief

De huisdokter vroeg Vanhee aanvankelijk om twee weken rust te nemen. Uiteindelijk bleef hij acht maanden thuis. Een periode waarin hij vooral veel sliep maar ook de Lego-blokken herontdekte. Net als zo veel mensen was Vanhee als kind veel met Lego bezig. En net als zoveel mensen verloor hij de blokken als puber uit het oog. De dark ages heet dat in Lego-kringen. “Vijftien jaar geleden ben ik herbegonnen”, vertelt Vanhee. “Ik kocht één set die me interesseerde, van het een kwam het ander en voor ik wist, had ik een hele collectie Lego-blokken in huis. Alleen had ik amper tijd om ermee bezig te zijn.” Vanhees gedwongen rustperiode bracht daar verandering in. Plots was er tijd om een eigen Lego-kamer in te richten. En dat bleek de gedroomde therapie. “Verstand op nul en blokken sorteren. Dat was precies wat ik op dat moment nodig had.” 

Het is een verhaal dat vaker terugkomt bij Lego-adepten op leeftijd. Bij Jan Pennings (29) bijvoorbeeld, die het samen met zijn ex-partner Lola Nouwens (31) tot de finale van Lego Masters schopte. Ook voor hem waren de gekleurde blokjes een houvast tijdens een donkere periode. Een paar jaar geleden werd bij Pennings een hersentumor vastgesteld, een aandoening waarvoor hij ondertussen al twee keer onder het mes ging. “Dat zorgde voor heel wat onrust”, vertelt hij. “Mijn hoofd zat vol sombere gedachten. Lego hielp me om die naar de achtergrond te duwen. Die blokken sorteren heeft iets meditatiefs. Het is op dat moment het enige waar je mee bezig bent, er is geen ruimte om te piekeren.” 

Ook bij de revalidatie na Pennings’ operaties was Lego een hulp, vult Nouwens aan. “Na die operaties mocht en kon Jan nog niet zo heel veel doen. Dan bracht ik een simpel Lego-setje voor hem mee – een autootje of zo – dat hij in elkaar kon stoppen zonder dat hem dat te veel moeite kostte.” Niet alleen een manier om de tijd te doden maar ook een bezigheidstherapie die de patiënt in kwestie een goed gevoel bezorgde. “Natuurlijk waren dat heel eenvoudige projectjes”, herinnert Pennings zich. “Maar telkens ik zo’n dingetje wist te bouwen, voelde dat in mijn toestand toch als een overwinning.” 

Therapeutisch effect

Het therapeutisch effect van Lego is ook buiten het beperkte kringetje Lego Masters-deelnemers bekend. Bij psychiatrisch verpleegkundige Sophie Deprez (42), bijvoorbeeld. Zij richtte een aantal jaar geleden de vzw Toverblokjes op waarmee ze gezinnen die het financieel moeilijk hebben wil laten kennismaken met de – dure – Deense blokjes. “Omdat ik heb gezien wat voor effect die op bepaalde kinderen hebben”, legt ze uit. “Kindjes met ADHD, die in normale omstandigheden geen moment stilzitten, blijken zich met zo’n doos Lego plots uren aan een stuk te kunnen concentreren.” Samen aan zo’n Lego-project bouwen blijkt ook een ideale manier om een gesprek te starten. “Het samen bouwen schept een band. Vaak komen tijdens zo’n sessie verhalen boven die je in een meer formele setting nooit te horen zou krijgen.” 

Dat is meteen ook een van de redenen waarom psychotherapeute Elke Gybels een verzameling Duplo-poppetjes en Lego-blokken in haar praktijkruimte heeft staan. Die gebruikt ze als hulpmiddel tijdens de gesprekken die ze met haar cliënten heeft. “Je kan met zo’n poppetje of met een paar Lego-blokken heel makkelijk laten zien hoe je je voelt zonder dat je dat ook effectief hoeft uit te spreken”, legt ze uit. “Een voorovergebogen mannetje, of een zwart blokje maakt in één oogopslag duidelijk hoe het met iemand gaat.”

Neutrale poppetjes

De Duplo-figuren worden ook gebruikt om te laten zien met wie je op welke manier in relatie staat. “Je kan er je hele leven op een overzichtelijke manier mee op tafel zetten”, vertelt Gybels. “Dat schept een afstand die het makkelijker maakt om je eigen situatie te analyseren.” Die opstellingen helpen ook om aan de buitenwereld duidelijk te maken hoe je je bij een bepaalde situatie voelt. “Soms maken cliënten foto’s van de opstellingen die ze hebben geconstrueerd. Die kunnen ze dan later aan hun partner of gezinsleden laten zien. Vaak maken die foto’s dingen duidelijk die zich moeilijk in woorden laten vatten.” Het enige probleem waar Gybels tegenaan loopt, is het gebrek aan geschikte figuurtjes. “Ik gebruik enkel neutrale poppetjes”, legt ze uit. “En die zijn er amper. Aan politieagenten of verpleegsters geen gebrek, maar die zijn niet geschikt. Wanneer je die op tafel zet, worden cliënten gereduceerd tot de rol die ze beroepshalve hebben en dat is net wat je als therapeut niet wil.” 

Dat probleem heeft Philippe Martens alvast niet. Hij is aan de Antwerp Management School specialist op het vlak van Lego Serious Play. Want de blokjes hebben hun weg gevonden naar de hoogste regionen van het bedrijfsleven. Ook zakenlui kunnen hun voordeel doen met Lego, zo blijkt. “Door je mening uit te drukken in een Lego-tafereel neem je er afstand van”, legt Martens uit. “Dat maakt het makkelijker om erover te discussiëren op een hoffelijke manier. Het gaat dan over dat Lego-bouwwerk en wat daar eventueel mis mee is, niet over de persoon die het heeft ontwikkeld.” 

Vooral bij moeilijke strategie-oefeningen laat Martens geregeld een landing Lego aanrukken. Niet zomaar een bak blokjes, maar wel speciaal daarvoor ontwikkelde sets die onder de noemer Serious Play in de markt worden gezet. “Daarin zit zowat van alles”, zegt Martens. “Gewone blokken, maar ook allerhande figuurtjes. Een haai bijvoorbeeld, die vaak wordt bovengehaald om de concurrentie uit te beelden. Of een Duplo-olifant die al eens op tafel komt wanneer het gaat over de spreekwoordelijke olifant in de kamer, een probleem dat niemand echt durft ter sprake te brengen.” 

Cadeautje

Dat Lego meer is, of alleszins meer kan zijn, dan zomaar kinderspeelgoed is duidelijk. Wat niet betekent dat je geen vreemde blikken krijgt wanneer je je als volwassene als Lego-fan out. Sophie Deprez vertelt over een man die de meest fantastische Lego-creaties maakt. Maar hoewel hij daar het grootste deel van zijn vrije tijd in investeert, is daar op zijn Facebook-account niets van te merken. Uit schrik voor de reacties. Ook Elke Gybels haalt tijdens haar sessies niet zomaar de Duplo-blokken boven. “Het komt er op aan het goed in te kleden. Ik benadruk altijd dat het vooral een hulpmiddel is voor mezelf en heb het nooit over ‘poppetjes’ maar wel over ‘materiaal’. Anders bestaat het gevaar dat mensen afhaken.” 

Jan Pennings liet vroeger dan weer elke doos die hij kocht inpakken als cadeautje. “Gewoon omdat ze in de winkel niet zouden weten dat ik die dingen eigenlijk voor mezelf kocht. Tot Lola me duidelijk maakte hoe belachelijk dat was. Want waarom zou je als volwassene niet met Lego bezig mogen zijn? Andere mensen gaan wandelen, doen aan sport of schrijven zich in voor een cursus pottenbakken om hun gedachten te verzetten en tot rust te komen. Ik pruts liever wat met Lego.” 

“Iedereen heeft een uitlaatklep nodig”, vult David Vanhee aan. “Bij mij is dat Lego en ik merk dat door een programma als Lego Masters veel mensen de charme van die blokjes herontdekken. Heel wat mensen hebben de dozen uit hun jeugd van zolder gehaald. Maar ik hoef niet persé iedereen tot Lego te bekeren. Integendeel. Al die kleine blokjes brengen mij tot rust maar ik kan me perfect inbeelden dat iemand anders er helemaal gek van wordt.”

De finale van Lego Masters, zaterdag om 20.20 uur op VTM