VS-correspondent: ‘Hier heerst een ongekende wetteloosheid’
In verschillende Amerikaanse steden zijn rellen uitgebroken uit protest tegen het politiegeweld tegen zwarte verdachten. Correspondent Michael Persson liep op straat in Minneapolis, waar de onrust begon nadat verdachte George Floyd om het leven kwam bij een arrestatie door een agent die een knie in zijn nek legde.
“Ik ben van elf uur ’s avonds tot drie uur ’s nachts op straat geweest”, zegt Amerika-correspondent Michael Persson, net terug in zijn hotelkamer.”‘Vergeleken met voorgaande dagen is de situatie verder geëscaleerd. Er is wel een avondklok ingesteld, maar die bleek niet te handhaven. Gisteren werd een politiebureau opgegeven door de politie, waarop demonstranten het in brand staken. Nu werd een ander bureau belegerd en wel verdedigd. De politie en Nationale Garde waren druk met het beschermen van zichzelf. Daardoor heerste er in de rest van een stad een voor een westers land ongekende mate van wetteloosheid.
“Eerder werd er vooral geplunderd in winkelcentra, maar nu trokken plunderaars en demonstranten ook een woonwijk in. Allerlei kleine winkels, van kappers en kruideniers, gingen eraan. Ze werden kort en klein geslagen, geplunderd en in brand gestoken. Ik zag dat sommige winkeliers hun winkel verdedigen. Ik zag een Koreaanse man met een stok en een andere man met een automatisch geweer. Dat helpt wel: plunderaars kiezen dan een winkel verderop.”
Ben je bang geweest toen je vannacht op pad was?
“Nee, vreemd genoeg is de dynamiek van de rellen best relaxed. Je ziet groepjes jongens en jonge mannen over straat slenteren. Plotseling staat er iets in de fik, het is moeilijk te zien wat er precies gebeurt. Ook het plunderen gebeurt een beetje alsof ze aan het winkelen zijn. Dat komt doorat het gezag helemaal afwezig is. Je kunt blokken en blokken doorlopen voordat je iemand tegenkomt die de orde probeert te herstellen. Daardoor staat er bijna geen spanning op het geweld. Je voelt niet zozeer angst als wel bevreemding, omdat je in een machtsvacuüm zweeft.”
Enerzijds zie je een politieke demonstratie tegen politiegeweld, anderzijds rellen en plunderingen. Hoe verhouden die twee zich tot elkaar?
“Het is een glijdende schaal. Je hebt 100 procent politieke betogers die rellen proberen te voorkomen en omgegooide prullenbakken weer overeind zetten. En je hebt 100 procent plunderaars die helemaal niet geïnteresseerd in politieke actie. Veel mensen zitten daar een beetje tussenin. Ik sprak plunderaars die ‘No Justice, No Peace’ riepen. Ik sprak ook mensen die zelf niet plunderen, maar zeggen: dit is de enige taal die de maatschappij begrijpt. Ik vind het vervelend, zeiden ze, ik heb er zelf last van omdat het in mijn eigen buurt gebeurt waardoor ik verder moet lopen naar de supermarkt, maar het is de enige manier om te communiceren dat wij het helemaal gehad hebben. Sommige mensen zeiden: hoe erger dit wordt, des te beter de autoriteiten zullen nadenken bij een volgende zaak. In die zin is het ook best gecalculeerd.”
Heeft de omvang van het geweld je verrast?
“Ik had gedacht dat het minder zou worden doordat de hoofdverdachte, agent Derek Chauvin, is gearresteerd. Ik dacht dat de angel er een beetje uit was gehaald. Maar de rellen zijn alleen maar toegenomen.”
Wat eisen de demonstranten?
“Eerst eisten ze de arrestatie van de politieagenten die bij de dood van George Floyd betrokken waren. Vervolgens is de hoofdverdachte gearresteerd en aangeklaagd wegens third degree murder, een soort doodslag. Nu willen ze dat ook de andere agenten worden gearresteerd, en dat ze allemaal worden aangeklaagd wegens first degree murder, moord. Ik vroeg mensen: wat zou er gebeuren als al jullie eisen worden ingewilligd? Veel mensen zeiden: dan eisen we structurele veranderingen. Sinds de jaren zestig is de positie van de zwarte bevolking te weinig verbeterd. De onvrede daarover komt steeds weer tot uitbarsting.”
Hoe denken Trump-stemmers over de rellen?
“Ik heb met ze gesproken in Wisconsin. Ze zeiden: het is verschrikkelijk wat die agent heeft gedaan, maar de relschoppers verspelen de sympathie voor de zwarte zaak. Ze zeiden: zie je wel, ze verpesten het zelf weer.”
Wat vinden de zwarten daarvan?
“Ze vinden de reactie van Trump-stemmers niet belangrijk. Ze zien het als een conflict met de Amerikaanse autoriteiten.”
In 2014 braken rellen uit in Ferguson, nadat een zwarte man werd doodgeschoten door een witte agent. Dat wordt vaak gezien als het startsein van de huidige beweging tegen politiegeweld. Is er sindsdien veel veranderd?
“Het is een golfbeweging. Na elk incident komt de politie weer onder een vergrootglas te liggen. Een belangrijke vooruitgang is het dragen van bodycams door agenten waardoor er veel meer zaken aan het licht worden gebracht en er ook meer bewijsmateriaal is.
“Maar als je kijkt naar de veroordeling van de daders van politiegeweld, dan valt dat erg tegen. Veel agenten komen weg door te zeggen dat ze zich bedreigd voelden. Als iemand een scheerapparaat in zijn hand heeft, kun je zeggen dat je geloofde dat het een handgranaat was. Dat veroorzaakt ook weer frustratie onder de zwarte bevolking.”