Italië viert nationale feestdag in mineur: VRT NWS peilt het verdriet van de zwaar getroffen Italianen

In het stadje Voghera, zo’n 60 kilometer van Codogno, wordt Giacomo Jon begraven, het meest recente slachtoffer van de ziekte hier. De klokken van de Duomo op de gelijknamige Piazza luiden, bij de kerk staan stoeltjes opgesteld, netjes op 1,5 meter afstand. Het is de eerste openbare begrafenis sinds het begin van de epidemie. Giacomo was misdienaar en erg geliefd, hij is ook het jongste slachtoffer tot nu toe in het stadje, 24 jaar pas. Vóór hem waren ook al een priester en de koster van de kerk gestorven als gevolg van het virus.

Sinds kort is het kerkhof van Voghera weer toegankelijk. In een hoekje staan net iets te veel houten kruisen op graven zonder grafsteen. Het zijn de doden die sinds eind maart zijn gevallen, want wie daarvoor stierf kreeg geen graf maar werd gecremeerd, vaak nadat zijn of haar lichaam eerst in een koelcontainer was bewaard, omdat het mortuarium vol was.

Niemand kreeg een begrafenisdienst, alleen een korte groet bij de strooiweide voor de dichte familie was toegestaan. In maart en april stierven hier bijna vier keer zoveel mensen als normaal, zeker 100 doden waren ook inwoners van Voghera, een stadje met 40.000 zielen.

Sommige families zijn buitengewoon hard getroffen, zoals de familie Bertucci, waar vader en twee zonen stierven. Bar Teatro vlakbij Piazza Duomo in het centrum van het stadje is nog altijd gesloten, en gaat mogelijk nooit meer open. Hier stierf de eigenaar, en achteraf bleek dat ook zeker zes klanten het niet hebben gehaald.

Alessandra Barcella verloor twee weken geleden haar vader. Haar ouders, haar tante Carolina en zijzelf vormden een hechte familie, zegt ze. Ze woont in een kleine flat even buiten het centrum. In het flatgebouw zijn zeker nog drie mensen gestorven. 

Als je geen afscheid kan nemen van een geliefde, is het alsof die in het niets verdwijnt, zegt tante Carolina. We hadden nog het geluk dat hij in een klein ziekenhuis lag, zegt ze, waar het personeel je kent en moeite doet om toch een vorm van contact te houden, we konden nog bellen met elkaar, via videochat.

Alessandra zat zelf in quarantaine toen haar vader in het ziekenhuis werd opgenomen. Ze voelt zich verschrikkelijk schuldig, omdat ze de eerste in de familie was die besmet raakte. Zonder veel erg, in haar geval. Maar ze vreest dat ze het virus heeft doorgegeven. Eerst aan haar beide kinderen, en dan aan haar ouders. “Mijn vader was de laatste die het kreeg,” zegt ze. Haar stem breekt.

Ze heeft haar vader nooit meer in levende lijve gezien. 44 dagen nadat hij werd opgenomen, was hij aan de beterhand, hij zou bijna naar een revalidatieziekenhuis vertrekken. Maar toen werd hij plots toch nog geveld door een hartaanval. Al wat Alessandra nog van hem zag zat in een zwarte plastic lijkzak, naast een reeks andere zwarte zakken. "Verpletterend", zegt ze. "Ze hadden hem in het laken gewikkeld waarop hij had gelegen in zijn ziekenhuisbed."

In december had een zwaar gehandicapte broer van tante Carolina ook al een ernstige longontsteking gehad, met nog een paar andere symptomen die akelig aan Covid-19 doen denken. Uit onderzoek is inmiddels gebleken dat het virus toen inderdaad al rondwaarde in Italië. In de instelling waar de broer verbleef, zijn uiteindelijk meer dan 40 mensen gestorven.

Aan de gevel van het Rode Kruis in Voghera hangen de namen van al het medisch personeel dat de epidemie niet heeft overleefd. Onder hen ook een dokter uit Voghera, Patrizia Longo. Ze was huisarts, zoals zoveel andere artsen die het leven lieten. 

Haar zoon Luca vertelt hoe ze in het begin, net als veel andere eerstelijnsartsen, zonder degelijke bescherming werkte. Een maand nadat ze ziek werd, stierf ze. Haar gezondheid ging zo erg achteruit, dat het bijna een bevrijding was toen ze overleed, zegt Luca. 

Ook Ahmed Saleh, een van oorsprong Palestijnse arts van 67 die werkte voor het noodnummer 118, werd al snel ziek. Hij plaatste zichzelf thuis in quarantaine, werd dagelijks door zijn collega’s opgebeld om te horen hoe het ging. Op een dag merkte hij dat hij verward raakte, hij reed met zijn auto zijn ruime garage in en botste toch tegen de rand. Zijn collega’s kwamen hem halen en brachten hem naar het ziekenhuis.

Twee dagen later lag hij aan de beademing. Hij herinnert zich alleen nog enkele gelukzalige hallucinaties. Na een maand werd hij van de beademing gehaald. Nu revalideert hij al een maand in een speciaal ziekenhuis. Hij loopt nog moeilijk, is kortademig en snel vermoeid. Zowat al zijn organen zijn geraakt, zegt hij. En ook zijn geheugen, zijn concentratievermogen, zijn spieren.

Angst heeft hij nooit echt gehad, spijt ook niet, het was zijn job en zijn plicht, zegt hij. Alleen dat zijn zoon nog altijd niet langs mag komen, vindt hij heel erg. Zijn familie woont in Jordanië, maar zijn zoon woont in Emilia Romagna, een andere regio. De grenzen tussen de regio’s gaan pas morgen weer open, samen met de buitengrenzen.

Giorgio en zijn vriendin Cinzia zijn allebei jonge artsen in opleiding. Ze getuigen onder een schuilnaam, omdat ze niet zonder toestemming van hun ziekenhuis mogen spreken. Zij werkt als oogarts in een operatiezaal, hij is kinderarts. Allebei werden ze ingedeeld op de Covid-afdeling, maar buiten intensieve zorg.

We waren onvoorbereid, het was improviseren, en het was erg zwaar, zeggen ze. Op het ergste moment, zo rond de derde week van maart, was er elke 20 minuten een opname, vertelt Giorgio. “Een normale shift duurde 6 uur, maar vaak werden het er 12. En in die beschermende pakken kon je niet zomaar gaan plassen of wat water drinken.”

Maar vooral psychologisch was het zwaar, zeggen ze. Omdat het contact tussen de patiënt en zijn familie niet mogelijk was. Vaak waren het oudere koppels, dan lag de ene bij ons, vertelt Giorgio, en de andere op intensieve zorg. En dan vroegen ze naar elkaar, maar in alle verwarring was het niet altijd makkelijk om mensen terug te vinden. Het is zelfs gebeurd dat twee mensen die in dezelfde kamer waren geplaatst uiteindelijk echtgenoten bleken te zijn, zonder dat iemand dat in de gaten had.

“Eén keer”, zegt Giorgio, “kwam er een man van 84 bij ons, hij was er erg aan toe. Maar zijn telefoon was dood en we vonden geen batterij. Pas dagen later, toen hij aan de beterhand was, konden we zijn vrouw van 82 bellen. Die antwoordde niet. Bleek dat ook zij inmiddels was opgenomen bij ons, maar op een andere afdeling."

De grootste angst was dat we anderen zouden besmetten, zegt Cinzia. Onze patiënten, maar ook onze eigen geliefden. Velen van ons hebben zich maandenlang geïsoleerd van hun familie.

Beluister hier de radioreportage vanuit Italië:

Toch vinden ze dat ze betere artsen zijn geworden. Niet zozeer medisch, want hun specialiteit ligt elders. Maar ze hebben aan den lijve ondervonden hoe belangrijk empathie is voor een dokter. Nooit zullen ze nog een patiënt herleiden tot zijn ziekte. Patiënten zijn mensen mét een ziekte, zegt Cinzia. En ze zijn omringd door andere mensen, ook die zijn belangrijk. 

Trots zijn ze ook, op wat ze hebben klaargespeeld. Er zijn zeker fouten gemaakt, zeggen ze. Maar iedereen heeft het uiterste van zichzelf gevergd. Dit willen we nooit meer vergeten.

De ploeg van VRTNWS maakte onderstaande reportage in de hardgetroffen regio Lombardije.

VRT NWS-journalist Willem Van Mullem was dinsdag in de Italiaanse stad Pesaro en gaf toelichting in "Terzake".