Al in maart lag er een advies klaar om mondmaskers te dragen, alleen werd het nooit gepubliceerd

“Wat ik heb gezien, is dat een wetenschappelijk advies dat zei dat we meer mondmaskers moeten gebruiken, tegengehouden werd”, zei Emmanuel André zaterdag bij de VRT. Volgens André, microbioloog aan de KU Leuven en hoofd van het comité Testing & Tracing, is het advies tegengehouden door de Risk Management Group (RMG), die beslist welke maatregelen er nodig zijn tegen het coronavirus, op basis van advies van de Risk Assessment Group (RAG). In beide organen zijn Sciensano en de FOD Volksgezondheid stevig verankerd. Daarnaast brengt ook de Hoge Gezondheidsraad adviezen uit. De hoogste adviesraad voor volksgezondheid van ons land bestaat uit teams van op hun terrein gespecialiseerde wetenschappers.

Volgens André hebben de Risk Management Group en Risk Assessment Group een starre houding over adviezen van externe experts, die hij als volgt samenvat : “We willen het advies niet horen, inclusief het advies van de Hoge Gezondheidsraad.”

Na rondvraag blijkt dat te gaan om advies 9577, dat niet gepubliceerd is op de site van de Hoge Gezondheidsraad, in tegenstelling tot andere adviezen. De Morgen vroeg het op bij de adviesinstantie en het blijkt te gaan om ‘een urgente nota’ van 17 maart, vergezeld van een schema. Beide documenten waren vooral gericht naar de ziekenhuizen, maar bevatten ook een mondmaskerrichtlijn voor het brede publiek. Volgens bronnen was vooral het visuele schema een doorn in het oog van de Risk Assessment Group, omdat het in een oogopslag duidelijk maakt dat hun mondmaskervoorschriften suboptimaal waren.

De Hoge Gezondheidsraad schreef namelijk voor dat een FFP2-masker nodig is voor alle zorgverleners die in direct contact komen met een patiënt met een vermoedelijke of bevestigde besmetting. De Risk Management Group wou dit type masker enkel reserveren voor zorgverleners die ‘aerosolproducerende handelingen’ verrichten, zoals bijvoorbeeld een intubatie. De reden: beschikbaarheid. Ook de Gezondheidsraad hield in haar schema rekening met een eventuele beperkte beschikbaarheid, maar daarmee maakte het dus duidelijk dat dit suboptimaal is. 

Voor de algemene bevolking raadde de Hoge Gezondheidsraad stoffen mondmaskers aan, vijf weken voor de overheid dat deed. Op 17 maart zette de FOD Volksgezondheid al een handleiding voor thuisproductie van stoffen mondmaskers online, maar een oproep van de overheid kwam pas meer dan een maand later, toen minister Koen Geens (CD&V) communiceerde over de productie en aankoop van stoffen mondmaskers. Ook toen verbond de regering het gebruik van stoffen mondmaskers aan het versoepelen van de lockdown, terwijl de Hoge Gezondheidsraad dat dus al op 17 maart voorschreef, aan de vooravond van die lockdown. 

Tegengehouden?

Aanvankelijk stonden op dat schema de logo’s van de overige overheidsdiensten, in de laatste versie van 30 maart stond enkel het logo van de Hoge Gezondheidsraad. Is die affiche nooit bekendgemaakt op vraag van de Risk Management Group, zoals Emmanuel André stelt?

“We hebben over die affiche gevraagd aan de Hoge Gezondheidsraad: ‘Jullie raden dit nu aan, maar als jullie die affiche publiceren en opsturen naar de ziekenhuizen, dan komt dat in conflict met ons advies dat op dit moment in gebruik is’”, zegt dokter Paul Pardon, expert crisisbeheer bij de FOD Volksgezondheid en voorzitter van de Risk Management Group. “We vroegen hen erover na te denken of dat niet tot verwarring zou leiden. Men stond daarvoor open en er is een consensusmodel uitgekomen. Zoiets lijkt mij normaal.”

Dat consensusmodel is op 16 april verschenen op de site van Sciensano en schrijft FFP2-maskers enkel voor “aan gezondheidsprofessionals tijdens mogelijk aërosol-genererende handelingen (...) bij patiënten met mogelijke of bevestigde Covid-19-infectie”. Een breed gebruik van textielmaskers bleek daarin pas nodig nadat de “inperkingsmaatregelen geleidelijk aan worden opgeheven (...) voor elke situatie waarbij een contact op minder dan 1,5 m afstand nodig is, en op plaatsen waar veel mensen samenkomen”. De zogenaamde consensus bevatte ook het logo van de Hoge Gezondheidsraad, maar lijkt vooral de stempel van de RMG te dragen.

Mexicaanse griep

“Wij steunen die consensus nochtans 100 procent”, zegt Fabrice Peters, woordvoerder van de Hoge Gezondheidsraad. Hij bevestigt dat de raad het eigen schema bewust niet online heeft gezet, een les uit vorige epidemie-uitbraken zoals de Mexicaanse griep. “Als adviesinstellingen publiceren zonder overleg verliest de communicatie naar artsen, publiek en pers aan duidelijkheid. Aan het begin van de corona-uitbraak besliste de gezondheidsraad zich ten dienste te stellen van Sciensano zodat er een gecentraliseerde communicatie was.”

Het schema is nooit gepubliceerd, de Hoge Gezondheidsraad weigert toe te geven dat dit gebeurde op vraag van de Risk Management Group of op vraag van Sciensano.  

“De onafhankelijkheid van de Hoge Gezondheidsraad is wettelijk vastgelegd. De politiek, de FOD of het kabinet kunnen allemaal vragen iets niet te publiceren, het college van experts beslist autonoom iets al dan niet publiek te maken.”