Econoom Ive Marx mist juiste visie bij politici: “Onwaarschijnlijk goed werk geleverd, maar echte schok volgt nog”

Econoom en armoede-expert Ive Marx (UAntwerpen) heeft “met verbazing” de aandacht rond de tweedeverblijvers gevolgd, zegt hij halverwege het gesprek. “Hoe politici over elkaar tuimelden om toch maar als eerste te communiceren… Neen, dat was niet het meest verheffende dat de politiek ons de voorbije weken getoond heeft.”

LEES OOK. Vandaag moeilijkste Veiligheidsraad tot dusver: dit staat op de agenda

Marx, die ook directeur is van het Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck, heeft wel meer kritiek op hoe de politiek omgaat met deze crisis: te veel focus op de economie, te weinig op de maatschappelijke gevolgen en hoe we ons straks moeten heruitvinden na corona. Net voor zijn expertise en die kritische stem zetelt Marx in het maatschappelijk relancecomité van de Vlaamse regering, dat vrijdag een eerste keer is samengekomen. Over de inhoud van dat eerste verkennende gesprek wil hij weinig kwijt, dat is intern zo afgesproken. Maar het weerhoudt hem er niet van om de politici tot de orde te roepen. “Ze horen op dit moment vooral te zeggen: beste mensen, maak u klaar voor een omslag in uw leven. Die boodschap kunnen ze niet genoeg herhalen, ook niet na de zoveelste Nationale Veiligheidsraad.”

Terwijl ze vooral bezig zijn met de heropening van de horeca en geld uitgeven om bedrijven te redden. Een verkeerd signaal?

“Ik vind niet dat we te kritisch mogen zijn over al het geld dat uitgegeven wordt om de economie te redden. Iedereen doet het: niet alleen onze verschillende regeringen, maar ook Europa. Het is ook niet dat er veel alternatieven waren: dit is voor iedereen een compleet nieuwe situatie en er was weinig tijd om alles tot in het kleinste detail uit te zoeken. Je kan nu wel zeggen: een dossiertje indienen volstond om steun te krijgen en er was amper tijd om selectief te zijn, maar het Agentschap Innoveren en Ondernemen heeft in die eerste fase goed werk geleverd.”

Er was natuurlijk weinig keuze: het moest snel gaan.

“We zijn allemaal overvallen door corona. Enkele dagen voor het land op slot ging, zat ik zelf op een internationaal congres in Luxemburg. Iedereen dacht: leuk dat we hier nog samen kunnen zijn, terwijl het eigenlijk dan al onverantwoord was. Dat hebben we allemaal veel te laat ingezien. Het zou te makkelijk zijn om nu snel iedereen met de vinger te wijzen. De politiek en het middenveld hebben onwaarschijnlijk goed werk geleverd, maar ze moeten beseffen dat de echte schok nog volgt.”

En dat doen ze te weinig?

“Ik mis op dit moment de juiste visie bij politici. Het is goed dat je de horeca wil redden, maar je moet ook kritisch zijn voor wie je gaat redden. De hamvraag is: welk beleid willen we op langere termijn ontwikkelen voor die verschillende bedrijven en sectoren? Ik volg wat marketingspecialist Fons Van Dyck zegt: de beleveniseconomie – toerisme, horeca, sport, cultuur en evenementen – moet structureel veranderen en nadenken over de schaal. De behoefte aan een pintje of een optreden zal wel blijven bestaan, maar er zullen nieuwe concepten nodig zijn om te overleven. Het zijn per definitie sectoren die het in normale tijden al niet gemakkelijk hebben.”

Wat had er dan wel kunnen gebeuren?

“Dit is het moment waarop we bedrijven en mensen de transitie moeten laten maken. We kunnen niet eeuwig geld blijven pompen in bedrijven die straks toch flink moeten herstructureren – of het moet zijn om afbouwscenario’s te ondersteunen.”

“Voor de al grote groep mensen in armoede is het door corona alleen maar moeilijker geworden om rond te komen en te blijven functioneren. Honderdduizenden mensen hebben wekenlang gewoon thuisgezeten. Dit was een unieke kans om mensen al te begeleiden in die transitie en hen om te scholen. Denk aan de luchthaven en de cluster van bedrijven daarrond: de kans dat die allemaal op dezelfde schaal hernemen, is zo goed als onbestaande. Dat moeten we durven in te zien. Voor Rerum Novarum hoorde ik ACV-voorzitter Marc Leemans bijvoorbeeld oproepen dat het systeem voor brugpensioen weer versoepeld moet worden. Dat is een compleet verkeerd signaal! Er is nood aan een grote mentaliteitswijziging: het leven zoals het was, komt echt niet meer terug.”

Niet alleen de mensen zijn daar nog niet mee bezig, ook de politiek blijft achter. Zijn we te veel bezig met het nu in plaats van straks?

“Ik mis de sense of urgency bij de mensen: iedereen moet inzien dat ons oude leven niet meer terugkomt. Neem nu tijdelijke werkloosheid: op zich is dat een goed systeem, een airbag die de eerste schok opvangt. Maar de premisse is wel dat het een tijdelijke maatregel is. Experts van de Economic Risk Management Group verwachten dat een vijfde van de mensen die in tijdelijke werkloosheid zitten, misschien wel permanent werkloos kan worden. Dan zou je toch kunnen verwachten dat de VDAB zich nu volop bezighoudt met het omscholen en opleiden van al die mensen?”

En dat is niet het geval?

“Neen. Waarom kan de Vlaamse regering geen werk maken van een transitieplatform dat mensen begeleidt? Een website die met veel toeters en bellen gelanceerd wordt. Een soort databank waarop je kan ingeven wat je skills, talenten en interesses zijn en welke jobs daarbij aansluiten. Dat alles in combinatie met de nodige opleidingen en financiële steun, natuurlijk. Decennia al probeert de Vlaamse regering levenslang leren te promoten, maar op het meest cruciale moment – nu dus – blijft het oorverdovend stil.”