Direct naar artikelinhoud
Vijf vragenAntifa

Antifa is de nieuwe vijand van Trump. Maar wat is Antifa precies?

Een demonstrant in Boston gewikkeld in een Antifa-vlag.Beeld Boston Globe via Getty Images

President Trump dreigt de extreemlinkse beweging Antifa uit te roepen tot ‘terroristische organisatie’. Volgens hem is Antifa de kwade genius achter al de golven van geweld bij de antiracisme demonstraties in de VS. Maar wie of wat is Antifa precies?  

Antifa, waar staat dat voor?

Socialisten, anarchisten, communisten: ieder links element dat zich tegen fascisme keert, kent het principe van antifascistische actie, ofwel Antifa. Het staat voor een ideologische strategie met de bijbehorende tactieken om fascisme uit te roeien. Dit van oorsprong Europese fenomeen ontstond bijna een eeuw geleden als reactie op het opkomend fascisme en nationaal-socialisme in Duitsland, Italië en Spanje. De eerste Antifa-beweging bestond uit knokploegen van allerlei linkse types die optrokken tegen nazistische straatvechters in Duitsland. Tijdens de Spaanse burgeroorlog stond Antifa deels onder regie van de Sovjet-communisten die progressieve idealisten ondersteunden in hun gevecht met Spaanse fascisten. 

Na de Tweede Wereldoorlog raakte met het fascisme ook Antifa in de vergeethoek, totdat eind jaren 70 de punkbeweging het idee herontdekte. Toen Europese krakers en punkers werden geconfronteerd met neonazistische skinheads en andere vormen van extreemrechtse intimidatie en infiltratie, zette Antifa zich in de linkse beweging neer als anarchistisch alternatief voor de politie. 

Om veiligheidsredenen en uit politieke principes werkt Antifa niet met een organisatie die hiërarchische structuren heeft: zo blijven activisten ongrijpbaar. Niet iedere linkse extremist identificeert zich overigens met Antifa-methoden.

Is Antifa groot in de VS?

De derde heropleving van Antifa is in de VS. De strijd tegen kapitalisme is iets waar veel antifascisten zich in kunnen vinden, maar het koren op de antifascistische molen was de opkomst van Trump met zijn alt-rechtse agenda in 2015. Tijdens protesten rondom zijn inauguratie viel dit marginale linkse gedachtegoed op bij een groot publiek door geruchtmakende acties, zoals een stomp in het gezicht van de witte nationalist Richard Spencer tijdens een televisie-interview. Topjaar was 2017, toen antifascisten vernielingen aanrichtten op de campus van de Universiteit van Californië om een toespraak van een extreemrechtse spreker te verhinderen, en toen ze opdoken als tegendemonstranten bij gewelddadige betogingen van racistische organisaties. 

Hoe staat Antifa tegenover geweld?

Het doel – fascisme in de kiem smoren, voordat het zich meester maakt van bestaande machtsstructuren – heiligt de middelen. Geweld is echter niet verplicht, want de anarchisten onder de Antifa houden niet van vaste regels.  

Volgens de Antifa-ideologie geven overheden te veel ruimte en bescherming aan fascistische groeperingen, die zich daardoor snel op een legale manier meester van de macht kunnen maken. Het is zaak dat moment voor te zijn door echte en vermeende fascisten te stoppen door hen zo veel mogelijk schade te bezorgen, ook materieel. Dat mag desnoods met geweld, ook tegen personen. Uit een eerste analyse van de recente rellen blijkt volgens het Amerikaanse ministerie van Binnenlandse Zaken echter dat het geweld tijdens protesten tegen racistisch politiegeweld vooral afkomstig is van opportunisten. 

Waarom wijst Trump dan juist Antifa als boosdoener aan?

De beweging is sinds de protesten bij zijn inauguratie Trumps favoriete binnenlandse mikpunt. Met het aanwijzen van witte extreemlinkse antifascisten als hoofdverantwoordelijken voor  plunderingen tijdens de antiracismedemonstraties zaait Trump tweedracht. Hij houdt Afro-Amerikanen uit de wind omdat hij hun stemmen goed kan gebruiken bij de verkiezingen. Tegelijkertijd ondermijnt hij volgens linkse Amerikaanse commentatoren de zelfstandige kracht van het zwart activisme: nu lijkt het alsof de Black Lives Matter-beweging onder invloed is van een witte agitator van buitenaf. Ook leidt Trumps kruistocht tegen Antifa de aandacht af van de werkelijke aanleiding voor de protesten, namelijk racistisch politiegeweld.

Kan Trump Antifa zomaar uitroepen tot terroristische organisatie?

Juridisch gezien niet, want de VS hebben geen wetgeving om Amerikaanse groeperingen aan te merken als terroristische organisaties. Dat kan alleen bij buitenlandse groepen die Amerikaanse doden op hun geweten hebben: Antifa voldoet niet aan die criteria. Praktisch is het ook ingewikkeld om Antifa als terroristische organisatie te behandelen, omdat Trump zich richt op een vaag paraplubegrip voor allerlei linkse militanten zonder gezamenlijke organisatie, hoofdkwartier of leiderschap. Antifa gedijt als losse, steeds wisselende verzamelingen van moeilijk te identificeren individuen met uiteenlopende linkse overtuigingen, die elkaar via sociale media mobiliseren. Die ondoorgrondelijke, fluïde stijl van opereren maakt elke aanpak lastig, of Trump moet van plan zijn iedere gemaskerde, in het zwart geklede demonstrant bij voorbaat aan te houden.