Waarom uw komende vakantie niet zorgeloos zal zijn

‘Spanje is open! Vlieg vanaf 39,99 euro. Italië, Portugal, Griekenland ook open!’ Een advertentie van Ryanair met evenveel felle kleuren als uitroeptekens vat de situatie samen. Het verlangen om weer te reizen na maanden lockdown is groot en de gehavende toeristische sector ziet het zitten. “Hotelsector klaar voor stormloop dichtbijvakanties”, meldt ook hotelgroep Hestia. Touroperator TUI laat even opgewekt weten dat het zijn reisbureaus heropent.

Voor wie net ontwaakt uit lockdownmodus is het even met de ogen knipperen bij al die vrolijke reisadvertenties. Zeker na de recente Pano-reportage Hotel Corona, die toont hoe snel toeristen tijdens de krokusvakantie het virus uit Italië in ons land importeerden, ook al zaten ze in een geïsoleerd skidorp. “Vooral door die import is België zwaar getroffen”, zegt statisticus Niel Hens (UHasselt, Universiteit Antwerpen).

Maar ja. Het mág weer. En als het weer mag, is er geen houden meer aan, zoals ook andere versoepelingen illustreren. “We hebben wekenlang discipline aan de dag moeten leggen. Velen waren ondertussen zeker al eens weggeweest”, zegt consumentenpsycholoog Patrick Wessels. “Onze wilskracht is nu uitgeput. Dan springen we op iedere kans om aan die discipline te ontsnappen. De overheid die zegt dat het mag, is de grote bevrijding. Eindelijk kunnen we uit onze coronagevangenis.”

Of dat wil zeggen dat we ook massaal weer gaan reizen, is niet te voorspellen. Reisorganisatoren doen er alvast alles aan om vertrouwen te scheppen met veiligheidsmaatregelen. Van de luchthaven die koorts gaat meten, zoals Brussels Airport, tot de hotels die kamers desinfecteren en 24 uur laten rusten voor nieuwe klanten erin mogen en reservatiesystemen voor stranden en bezienswaardigheden.

Sneeuwbaleffect

“Maar er zijn zeker nog angstige mensen”, zegt Wessels. “Tegelijkertijd zijn er durvers. Zij kunnen een cruciale rol spelen. Als twijfelaars horen dat vrienden een vlekkeloos weekendje weg in eigen land hadden, dan gaat een grotere groep dat ook durven. En als zij merken dat kennissen zelfs een goede ervaring hadden met de spannendere optie van een vakantie in pakweg Portugal, waar je de taal niet spreekt en met het vliegtuig heen reist, dan gaan ook meer mensen dat durven.”

De toeristische sector moet rekenen op dat sneeuwbaleffect. Socioloog Ignace Glorieux (VUB) heeft een sterk vermoeden dat we dit in de praktijk gaan zien. “Het is niet perfect vergelijkbaar, maar kijk hoe snel het alweer drummen was op de luchthaven na de aanslagen daar. Het is geen erg wilde gok dat ook nu onze gewoontes en verlangens op den duur onze angsten zullen overheersen”, zegt hij. “Enkele weken geleden zou ik ook nog gezegd hebben: ‘Vliegen? No way.’ Maar beetje bij beetje verandert dat mee met de curves.” 

En wat minder normaal is, zoals meer regels en controles, went volgens Glorieux ook. “Sinds 9/11 zijn we ook veel meer controles op de luchthaven gewoon.”

Onzichtbaar

Maar bieden langverwachte retourtjes Griekse eilanden of Franse kust het virus geen gouden kans om zelf weer aan een wilde reis te beginnen?

Want SARS-CoV-2 manifesteert zich exponentieel: vanuit slechts enkele besmettingen, kunnen er snel heel veel ontstaan. Bovendien is minstens de helft van de besmette mensen ‘onzichtbaar’ omdat ze geen symptomen krijgen. Zelfs wie zich na een weekje Nice kiplekker voelt, kan oma en opa met Covid-19 besmetten omdat het virus van aan de hotelbar terug meereisde naar België. 

“Het virus is niet weg en aan de biologie is niets veranderd”, zegt statisticus Steven Abrams (UHasselt, Universiteit Antwerpen). “Het is niet verzwakt. Wij hebben de besmettingskansen zwaar ingeperkt door ons gedrag enorm aan te passen. Maar het virus kan nog altijd vanuit een heel beperkte startpositie opnieuw flink tekeergaan. Nu is ons reproductiegetal 0,8. Laat je alles los, dan kan dat binnen één à twee weken weer boven de 1 stijgen, zeker omdat we maar weinig humorale immuniteit (met antilichamen, BDB) hebben opgebouwd.” 

Collega’s Hens en Geert Molenberghs (UHasselt, KU Leuven) bevestigen. “Het ideale scenario voor dit virus is dat iedereen nu gaat feesten op Ibiza”, zegt Molenberghs. Hens: “Op vakantie gaan vergroot bijna per definitie het risico op het besmetting omdat je meer uit eten gaat, elders slaapt en vertoeft en vaker verschillende plekken bezoekt.”

Verzachtende omstandigheden

Eigenlijk vinden de statistici het daarom nog wat vroeg voor reizen, al hebben ze begrip voor de reisdrang en de nood van de toerismesector. Ze wijzen op drie mogelijk verzachtende omstandigheden.

Gelijke besmettings- en immuniteitspercentages is er één van. “Wanneer landen in eenzelfde fase zitten en het aantal ziekenhuisopnames is ongeveer gelijk, dan is het risico eerder beperkt”, zegt Hens. “Want dan is het alsof toeristen zich in één groot land bewegen waar het virus in dezelfde liefst zo klein mogelijke mate nog aanwezig is.”

Ook de immuniteit is op je bestemming best ongeveer dezelfde als in eigen land. “Stel dat Nederland 60 procent groepsimmuniteit heeft en wij 10, dan zouden Belgen die naar Nederland reizen daar de buffer tegen het virus verdunnen”, zegt Molenberghs. “En voor die 40 procent niet-immune Nederlanders zou een vakantie bij ons een verhoogd besmettingsrisico inhouden.”

Maar de meeste Europese landen zullen binnenkort wellicht in ongeveer hetzelfde coronaschuitje zitten. “Een laag aantal ziekenhuisopnames en scherp gedaalde curves is iets wat we in juli in de meeste EU-landen verwachten. Alleen op Zweden en Groot-Brittannië is het misschien nog wachten”, zegt Hens.

Wel benadrukken de statistici dat het ‘allemaal dynamisch is’. “Het kan snel omslaan”, zegt Abrams. “En wie ook allemaal naar jouw vakantiebestemming trekt en met hoeveel is niet te voorzien. Dat kan een groot verschil maken.” 

Beter de auto nemen

Je kunt dus beter naar de minder populaire Corrèze dan naar de Franse zuidkust. Tenzij iedereen dat plots doet. Steeds meer blijkt namelijk dat dit virus zich zelfs vooral verspreidt via bijeenkomsten waar veel volk samenkomt. Zo kon het al opnieuw toeslaan in regio’s waar het verslagen leek.

Ook daarom zijn de onderzoekers niet tuk op vliegreizen. Eén van de eerste Europese gevallen was iemand die op Charles De Gaulle werkte, waar de hele wereld passeert. “En dat geldt voor alle luchthavens, dus je neemt beter de auto”, zegt Molenberghs. “Puur hypothetisch zou je vluchten en reizen louter voor jongere mensen kunnen organiseren omdat zij veel minder risico lopen. Statistisch logisch, maar ethisch niet haalbaar.”

Een tweede doorslaggevende factor is hoe goed België besmette terugkeerders kan opsporen, testen en isoleren. “Daar hangt veel van af”, zegt Abrams. “Door de impact van de skiërs in maart, is het bewustzijn daarover nu wel groot. Dat maakt een verschil. Maar zijn we echt genoeg voorbereid voor tracing en eventuele isolatie en opname van onze toeristen?” Recent bleek dat de Belgische aanpak moeilijk op stoom raakt.

Het derde element dat mee bepaalt of onze reisjes geen epidemiologische catastrofes veroorzaken, zijn wijzelf. “Wij hopen dat iedereen beseft hoe slagkrachtig dit virus is en dat mensen voor wat meer geïsoleerde vakanties kiezen”, zegt Hens.

Dus eerder een autoreis enkel met je gezin en een huurhuisje in plaats van met het vliegtuig naar een hotelbestemming van waaruit je een resem plekken bezoekt. “Ga na je reis ook niet meteen naar opa en oma. En hou je zeker aan de maatregelen van handen wassen, afstand houden en niet te veel verschillende groepen mensen zien”, zegt Hens.

Ontspanning? 

Wat meteen tot de vraag leidt: is dat eigenlijk nog ontspannend?

“Ik krijg veel vragen van mensen die willen weten of ze veilig op reis kunnen”, zegt Hens. “Ik kaats de bal soms terug door hen te vragen of ze ervan gaan genieten met al die coronamaatregelen.”

Want ook al beslis je het social distancen en handen wassen achterwege te laten, de toerist ontsnapt niet aan regels en beperkingen allerhande. Denk aan het lokale marktje waar je niet naartoe zal kunnen. De wachtrijen voor een terras. Shifts en reservaties voor restaurantjes. Moeten nadenken of het wel slim is af te spreken met die twee koppels die je op de boot ontmoette. Veel plannen en minder improviseren.

“De toerist zal op frustraties botsen”, zegt consumentenpsycholoog Herman Konings. “Het is niet omdat het thuis lukt om de files bij de bakker vol te houden, dat je dat op vakantie zal pikken. Want je bent wel op vakantie. Je wil zorgeloosheid, vrijheid, blijheid, zéker na maanden lockdown.”

Maar die vrijheid en zorgeloosheid zijn een illusie, zo zal de vakantieganger anno 2020 ontdekken. Want corona is nog overal. Gelukkig niet letterlijk, maar ook in de advertentie van Ryanair staat een instructiefilmpje met te bestuderen veiligheidsregels. “Het zal nu overal een beetje zijn zoals in de hotels waar je vroeg moet opstaan om je handdoek op een plekje aan het zwembad te leggen”, zegt Konings.

Het is volgens hem dan ook geen toeval dat de horeca nu traint in frustratiemanagement, om de pisnijdige klant te kunnen opvangen. “We snakken zo naar vakantie dat we misschien denken dat we de extra regels aankunnen, maar dat valt te betwijfelen”, zegt Konings. “Want dan heb je zo lang gewacht om weer eens te mogen reizen, dan moet je een uur aanschuiven voor een plekje op dat mooie terrasje en moet je na een uur alweer weg, net wanneer je aan je tweede wijntje wil beginnen. Of kun je dat prachtige dorpje niet bezoeken omdat er te veel volk is. Het zal stuiven. Alleen wie niet vliegt, ver van alles en iedereen in een gedesinfecteerd hutje gaat zitten, alle voorraad en benodigdheden meeheeft en geen andere plekken bezoekt, kan vrij van coronastress vakantie houden. Maar is dat wel vakantie?”