Adviezen experten aan regering vrijgegeven: dit zijn de opvallendste passages

1. Geen regel van vier mensen, maar van twee mensen

De veelbesproken regel van vier komt niet uit de koker van de GEES, zo leren hun nota’s. Op 10 mei, met Moederdag, was dat voor velen in ons land een belangrijke versoepeling. Vanaf dat moment mocht elk huishouden zijn ‘bubbel’ uitbreiden met maximaal vier vaste personen.

Deze bezoekregeling, die velen afdeden als erg ingewikkeld, lijkt verder te gaan dan wat de werkgroep in gedachten had. Dat blijkt uit de derde nota die ze opstelde voor de Veiligheidsraad van 6 mei. “De GEES suggereert dat iedereen twee personen kan ontmoeten in een privéomgeving, bij voorkeur buitenshuis”, klinkt het. “Als de fysieke afstand niet gegarandeerd kan worden, dan zouden er maskers gedragen moeten worden door iedereen ouder dan twaalf jaar.” Die twee personen mochten ook kinderen zijn. Op die manier zouden volgens de GEES werkende ouders meer mogelijkheden krijgen om voor elkaars kinderen te zorgen.

Op de jongste Veiligheidsraad van 3 juni werd de ‘bubbel’ uitgebreid naar tien verschillende personen per week. Die stap lag wel in lijn met de aanbevelingen van de werkgroep.

2. Toch bezoek in de woon-zorgcentra

“De situatie is er zorgwekkend, niet alleen vanuit medisch en menselijk oogpunt, maar ook omdat de epidemie vanuit deze centra wordt versterkt en verspreid.” Vlak voor de Veiligheidsraad van 15 april was de GEES duidelijk bezorgd over de situatie in de woon-zorgcentra. De experts pleiten voor een “krachtiger en meer gecoördineerd beleid om de epidemie in de residentiële sector snel onder controle te krijgen”.

In diezelfde nota zetten ze wél de deur op een kier voor bezoekers. “We stellen voor om te onderzoeken of er voor specifieke kwetsbare groepen, waar zeer veel andere behoeften worden gemeld, zoals eenoudergezinnen maar ook families met een gezinslid in een instelling of met iemand in een palliatieve fase, op korte termijn verzachtende maatregelen worden bedacht.” Vervolgens vermelden ze kort de mogelijkheid om familie in een woon-zorgcentrum of instelling te bezoeken, weliswaar met aangepaste beschermende kledij, mondmasker en voldoende afstand.

Toen premier Wilmès (MR) aankondigde om vanaf 15 april één bezoeker per persoon in een woon-zorgcentrum toe te laten, werd die boodschap op een storm van kritiek onthaald. Onder meer Zorgnet-Icuro, de koepel van zorginstellingen, was woedend en vond dat woon-zorgcentra de richtlijn niet moesten volgen. Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) draaide de beslissing een dag later volledig terug. Viroloog Marc van Ranst (KU Leuven), een van de leden van de GEES, reageerde destijds op de hetze met de boodschap dat de Veiligheidsraad de versoepeling vooraf met de sector had moeten doorspreken. “Als men van wetenschappers verwacht dat ze met de zorgkoepels gaan praten… Daar stopt onze taak misschien ook wel.”

3. In schril contrast met de gratis Rail Pass: liever geen daguitstappen met de trein

Op een zonnige zomerdag met de trein naar de kust? Liever niet en masse, toch niet als het van de experts afhangt. “GEES blijft het belang benadrukken om het openbaar vervoer niet voor niet-essentiële doeleinden te gebruiken”, zo klinkt het in het advies voor de Veiligheidsraad van 3 juni. Daarin vraagt ze expliciet om het openbaar vervoer te mijden tijdens “spitsuren” maar evengoed “tijdens momenten met een waarschijnlijk hoge vraag, denk aan daguitstappen naar de kust tijdens zonnige weekends”.

Het contrast met de boodschap die de superkern drie dagen later, op 6 juni, geeft, is groot. De superkern, bestaande uit de tien partijen die de regering-Wilmès volmachten hebben gegeven én de top van de federale regering, beslist dan om elke Belg een Rail Pass met tien gratis treinritten aan te bieden. Het doel? Daguitstappen aanmoedigen en het binnenlands toerisme een boost geven. NMBS-baas Sophie Dutordoir reageerde ontzet op die maatregel. “De manier waarop zonder enig overleg een beslissing is genomen, stelt ernstige vragen. De NMBS vraagt onmiddellijk overleg en alle noodzakelijke hulp om elk risico op overbezetting van treinen en perrons te voorkomen.”

4. Contact tracing is de achilleshiel bij heropening scholen

Scholen heropenen, akkoord. Maar hoe? Uit de adviezen blijkt dat de GEES van richting veranderde en de richtlijnen voor de heropening van het onderwijs meermaals bijstelde. Begin mei klonk het in het derde rapport nog dat werken met halve schooldagen “niet aan te raden” was. “Op die manier worden immers pieken over de middag gecreëerd waarop het vertrek van leerlingen samenvalt met het toekomen van de nieuwe leerlingen”, schrijven de experts. De groep adviseert om te werken met een gespreid startuur, zodat elke leeftijd op een ander tijdstip op school aankomt.

Maar een maand later is er van die terughoudendheid geen sprake meer. De GEES verwijst er zelf naar dat men in Denemarken en Nederland werkt met halve dagen en dat die versoepeling niet gepaard ging met een heropflakkering van de epidemie.

Wel zijn de experts scherp voor de contact tracing. “Onze modellen van een beperkte impact van het heropenen van scholen gingen uit van een solide systeem van het testen en het traceren van contacten. De realiteit op 26 mei 2020 is echter dat dit nog maar gedeeltelijk functioneert. Dit is een nadeel voor de veiligheid van het systeem.” Contact tracing blijft een achilleshiel, vindt de GEES. Op dat vlak zou er dringend moeten worden opgeschaald.

5. ‘Neem de sociale ongelijkheid zeer ernstig’

De coronacrisis treft de Belgische bevolking bijzonder ongelijk, zo stellen de GEES in hun laatste nota. Daarin beschrijven ze twee verschillende groepen: een met een stabiele job en een goed inkomen, die de lockdown in een ruim huis in een groene omgeving heeft kunnen doorbrengen. En een andere die het veel minder makkelijk had, hun job al dan niet tijdelijk kwijt raakte en veel financiële zorgen heeft. “Velen van hen gaan een onzekere periode tegemoet, de heropleving van de arbeidsmarkt zal tijd kosten, zeker voor laaggeschoolden”, klinkt het.

De ongelijkheden moeten “zeer ernstig” genomen worden, stellen de experts. Zij pleiten er onder meer voor om die laatste groep snel financiële bijstand te bieden en ook in te zetten op meer voedselhulp. Verder vragen ze in dezelfde nota om een groep van 250.000 mensen die op Belgisch grondgebied verblijven, maar die door allerlei redenen geen verplichte ziekteverzekering hebben afgesloten of betaald hebben, tijdens deze crisis en minimaal een jaar daarna toch een terugbetaling van hun medische kosten te geven.

Lees de volledige rapporten hier.