Lockdowns redden miljoenen levens in Europa, "een ware tragedie vermeden, maar dit is nog niet voorbij"
De strenge quarantainemaatregelen die meerdere Europese landen invoerden om de verspreiding van het nieuwe coronavirus tegen te gaan, hebben miljoenen levens gered. Dat heeft een nieuwe Britse studie alleszins berekend. Volgens wetenschappers aan Imperial College London zijn ongeveer 3,1 miljoen overlijdens vermeden. De epidemie is nu op de terugweg en de maatregelen kunnen soepeler, maar de onderzoekers waarschuwen: "Dit is nog niet voorbij. We staan nog maar aan het begin van de pandemie."
Hoeveel mensenlevens gered door lockdown?
Toen het nieuwe coronavirus eind februari, begin maart om zich heen begon te grijpen in Europa, voerden meerdere landen diverse maatregelen in om de verspreiding tegen te gaan. De meest ingrijpende waren de lockdowns, het sluiten van winkels, bedrijven, recreatie en scholen en het vragen aan tot verplichten van mensen om binnen te blijven.
Het onderzoek aan Imperial College Londen wilde de impact van die lockdowns in 11 Europese landen berekenen: België, Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Italië, Noorwegen, Oostenrijk, Spanje, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. Hun berekening begon op 24 februari en liep tot en met 4 mei. Tegen die tijd waren in die landen samen ongeveer 130.000 overlijdens geregistreerd als gevolg van het nieuwe coronavirus.
De onderzoekers gebruikten bepaalde ziektemodellen om te voorspellen hoeveel overlijdens er geweest zouden zijn zonder lockdowns.
"Een ware tragedie vermeden"
De onderzoekers merken op dat ze uitgingen van enkele veronderstellingen die het resultaat beïnvloeden. Zo veronderstellen ze bij hun berekening dat mensen hun gedrag niet aanpassen zonder lockdown. Ook gaan ze ervan uit dat ziekenhuizen niet overbelast raken, wat in sommige landen in de studie wel (bijna) het geval was. En ze houden ook geen rekening met de gevolgen van de lockdown op de gezondheid op lange termijn, gevolgen die we mogelijk pas jaren kunnen zien.
Hoe dan ook zijn door de lockdowns veel minder mensen gestorven, zeggen de onderzoekers. Volgens hun berekeningen zouden tegen 4 mei rond 3,2 miljoen mensen overleden zijn als de overheden geen beperkingen opgelegd hadden. In vergelijking met de 130.000 officieel geregistreerde overlijdens nu, zouden dus rond 3,1 miljoen levens gered zijn.
"Het dodental was enorm geweest. De lockdowns voorkwamen miljoenen overlijdens, dat zou een ware tragedie geweest zijn", zegt Seth Flaxman van Imperial College London.
In het zwaar getroffen Italië kregen mensen het verbod om hun huis of appartement te verlaten:
(tekst gaat voort onder de foto)
Lockdowns deden het reproductiegetal krimpen
De onderzoekers keken ook naar het aantal besmettingen dat door de quarantainemaatregelen vermeden is. Daarvoor volgden ze de evolutie van het beruchte reproductiegetal R, het cijfer dat aangeeft hoeveel mensen worden besmet door iemand die het virus al heeft.
Voor het ingaan van de lockdowns lagen die cijfers ver boven de 1. Eén besmet iemand besmet telkens dus vele anderen, waardoor het virus zich razensnel kan verspreiden. Tegen 4 mei waren alle landen erin geslaagd om dat getal onder de 1 te brengen. Als R kleiner is dan 1, betekent dat dat een besmette persoon minder dan één andere persoon besmet, en dat is een goede zaak, want dat betekent dat de epidemie op de terugweg is.
Een voorbeeld. In Groot-Brittannië was het reproductiegetal R aan het begin van de uitbraak 3,8. Iedere besmette persoon infecteerde dus gemiddeld bijna vier anderen. Door de lockdown nam het reproductiegetal af: in Groot-Brittannië was getal R begin mei volgens de onderzoekers 0,63.
"Dit is nog niet voorbij"
Volgens de berekeningen van de onderzoekers waren er in de betrokken landen begin mei ongeveer 12 tot 15 miljoen besmettingen met het nieuwe coronavirus. Ze schatten dat ten hoogste 4 procent van de bevolking in die landen besmet is.
"Volgens ons model zijn we nog heel ver verwijderd van groepsimmuniteit", zegt statisticus Axel Gandy van Imperial College London. Groepsimmuniteit betekent dat genoeg mensen na een besmetting immuun zijn voor het virus opdat uitbraken uit zichzelf kunnen uitdoven. In het geval van het nieuwe coronavirus vermoeden wetenschappers dat tot 70 procent van de bevolking immuun zou moeten zijn voor dat effect kan optreden.
Uitspraken als dat dit allemaal voorbij is, kunnen we naast ons neerleggen. We staan nog maar aan het begin van deze pandemie.
De reproductiegraad ligt onder 1, de maatregelen worden versoepeld en het virus is voorlopig op de terugweg. Goed nieuws dus, máár... Het lage aantal besmettingen toont ook aan: dit is verre van voorbij. "Uitspraken als dat dit allemaal voorbij is, kunnen we naast ons neerleggen. We staan nog maar aan het begin van deze pandemie", waarschuwt Seth Flaxman.
En het betekent ook dat met het loslaten van de maatregelen, het risico bestaat dat het aantal besmettingen weer gaat stijgen. "Dit vertelt ons dat we heel voorzichtig moeten zijn en niet te veel in een keer loslaten, want dan heb je geen controle meer", zegt Axel Gandy. "We moeten heel traag en voorzichtig te werk gaan, zodat we versoepelingen kunnen terugdraaien als blijkt dat het niet werkt."
(tekst gaat voort onder de foto)
Lockdowns in China, Zuid-Korea, Iran, Frankrijk en VS
Een andere studie, uitgevoerd door de University of Berkeley in Californië (Verenigde Staten) analyseerde de impact van de quarantaine in China, Zuid-Korea, Frankrijk, Iran en de Verenigde Staten. Uit hun onderzoek blijkt dat de lockdowns in die landen 530 miljoen besmettingen vermeden heeft. Net voor de lockdowns er werden ingevoerd, verdubbelde het aantal besmettingen elke twee dagen.
"Het nieuwe coronavirus is een echte menselijke tragedie", zegt hoofdonderzoeker Solomon Hsiang, "maar de wereldwijde aanpak om de verspreiding tegen te gaan, heeft in een kortere tijd meer levens gered dan ooit tevoren."