7 miljoen besmettingen, 400.000 doden, maar "coronapandemie wordt nog erger": waar brandt het vandaag?

“De situatie in Europa verbetert, maar die in de wereld verslechtert,” zei Tedros Adhanom Ghebreyesus, directeur-generaal van de Wereldgezondheidsorganisatie begin deze week. Het aantal dagelijkse nieuwe besmettingen neemt wereldwijd alsmaar sneller toe. Sinds 27 mei worden er elke dag meer dan 100.000 nieuwe infecties vastgesteld. Afgelopen zondag waren het er zelfs rond de 130.000, een absoluut record sinds het begin van de pandemie. De piek van de coronapandemie ligt dus duidelijk nog niet achter ons. 

(Lees voort onder de grafiek)

Hoewel dus alsmaar meer mensen in de wereld besmet raken met het virus, neemt het aantal patiënten dat ook sterft aan de gevolgen van COVID-19, niet meer toe. De sterftecijfers lijken enigszins gestabiliseerd tussen ruwweg 3.500 en 5.000 overlijdens per dag. 

(Lees voort onder de grafiek)

“We zijn meer dan zes maanden ver in deze pandemie,” zegt de directeur-generaal van de Wereldgezondheidsorganisatie, “maar nog altijd mag geen enkel land zijn voet van het pedaal halen.” 

Want terwijl in sommige delen van de wereld het ergste althans voorlopig achter de rug lijkt, is het virus in Zuid- en Centraal-Amerika nog in opmars. Ook in Zuid-Azië groeit het aantal besmettingen. En terwijl een grote uitbraak voorlopig uitblijft, maakt de WHO zich ook zorgen om Afrika.

Op onderstaande grafiek ziet u hoe het epicentrum van de pandemie verschuift van China naar Europa, over de VS tot Latijns-Amerika. Via de tijdlijn onderaan (schuiven kan met het balkje) kan u de evolutie van het aantal bevestigde nieuwe coronabesmettingen per dag zien sinds 31 december 2019. Bron: Our World In Data.

(Dit artikel gaat voort onder de grafiek)

In de meeste West-Europese landen zitten de coronacijfers in een duidelijke neerwaartse trend. Na een soms loodzware periode van drie maanden, lijkt de epidemie in bijvoorbeeld Italië, Frankrijk, Spanje en ook België voorlopig onder controle te zijn. Overal worden lockdownmaatregelen afgebouwd.

Het Verenigd Koninkrijk is met 40.597 overlijdens wereldwijd het op één na meest getroffen land. Het aantal overlijdens en besmettingen neemt er wel lichtjes af, maar de Britse regering zelf geeft aan dat de epidemie nog niet onder controle is. Zo zal iedereen – Brit of niet – die vanuit het buitenland naar het VK reist, twee weken in quarantaine moeten, om te voorkomen dat het coronavirus verder verspreid wordt.

De meeste Oost-Europese landen hebben de coronacrisis opvallend goed doorstaan. Dankzij een snelle reactie en strenge maatregelen zijn er relatief weinig besmettingen en overlijdens. Maar terwijl de cijfers in bijvoorbeeld Slovakije, Hongarije en Tsjechië gestaag afnemen, kampt Polen met een heel specifiek probleem: de steenkoolmijnen. Duizenden Poolse mijnwerkers testten al positief op het virus. Ze werken in smalle gangen, vaak dicht op elkaar. Toch stierven er relatief weinig mijnwerkers, mogelijk omdat het vaak jonge mannen zijn. De Poolse regering besliste wel om al zeker twaalf steenkoolmijnen voor drie weken te sluiten. 

Ook Rusland, het grootste land van Europa, volgt niet de dalende trend van de meeste andere landen. De epidemie kwam er later op gang dan in de rest van Europa, maar Rusland werd uiteindelijk een van de zwaarst getroffen landen ter wereld: het aantal besmettingen schuurt er aan tegen het half miljoen. Het aantal overlijdens is relatief laag (iets meer dan 6.000), maar mensen die Covid-positief testten en officieel aan een andere aandoening, zoals een longontsteking, zijn overleden, worden niet meegeteld.

En de cijfers in Rusland willen niet omlaag. Al zo’n drie weken schommelt het aantal nieuwe besmettingen rond de 9.000. In Moskou zijn er nog altijd zo’n 2.000 nieuwe per dag. En toch heropent het land voorzichtig de grenzen en worden de lockdown en alle beperkende coronamaatregelen in de Russische hoofdstad opgeheven.

Tegen 23 juni kan in Moskou alles weer.  Dat is niet toevallig de dag voor de grote militaire parade op het Rode Plein voor de 75e herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog en de overwinning van het Rode Leger op de Nazi's. Die optocht was eerst gepland op 9 mei maar moest worden uitgesteld vanwege de hoge coronacijfers.  

China, het land waar het coronavirus eind vorig jaar voor het eerst opdook, heeft de epidemie volledig onder controle. Met bijzonder strenge lockdowns, mondmaskers en opsporingstechnieken kon het land het aantal besmettingen en dus ook overlijdens reduceren tot nul. Ook landen als Vietnam, Zuid-Korea of Thailand zitten al een hele tijd in het puntje van de staart. 

Maar de brandhaard ligt nu meer naar het westen: in landen als India, Pakistan en Bangladesh stijgt de curve snel. Vooral Pakistan (108.000 besmettingen, 2.100 doden) wordt zwaar getroffen. Het land heeft dan wel een bevolking van 220 miljoen, de groeiende tendens is duidelijk. Eind mei waren er nog minder dan 2.000 nieuwe besmettingen per dag, nu komen er dagelijks meer dan 4.000 patiënten bij. Midden mei besliste de regering van premier Imran Khan om de lockdownmaatregelen op te heffen. Bovendien is er nooit een echte lockdown geweest in het land. 

De regering verkiest om de economie weer aan te zwengelen. “De vorige lockdown was helaas al een zware klap voor arme mensen. We kunnen ons dat niet langer veroorloven,” zei de premier. “Daarom zullen alle sectoren, op enkele na, open blijven.” De premier wil de Pakistanen “redden van het coronavirus en de honger tegelijkertijd,” zegt hij. 

Die aanpak levert hem veel kritiek op. De regering zou geen strategie hebben en de economie volledig laten primeren op de gezondheid. Volgens sommige Pakistaanse media zijn er in het land miljoenen besmettingen, maar wordt er veel te weinig getest. 

Bovendien wordt er gevreesd dat de massale bijeenkomsten op het einde van de Ramadan, tijdens het Eid al-Fitr of Suikerfeest, catastrofale gevolgen kunnen hebben in Bangladesh, India en Pakistan.

Ook in het Midden-Oosten, in Iran, spelen die feestdagen van twee weken geleden mogelijk een kwalijke rol. Iran was een van de eerste landen die zwaar getroffen werden door het coronavirus, begin maart al waren er dagelijks honderden nieuwe gevallen. Maar de voorbije dagen gaan de curves weer omhoog: onlangs was er zelfs een record aantal nieuwe besmettingen sinds het begin van de epidemie. Er wordt gevreesd voor een tweede golf in Iran.

De overheid waarschuwt al een tijd voor een tweede golf, maar staat voorlopig niet te springen om een tweede keer een lockdown in te voeren. Sinds begin april worden de maatregelen geleidelijk aan losgelaten: bedrijven, scholen en religieuze sites kunnen weer open. De regering hoopt zo de economie weer te kunnen reanimeren, die al zwaar getroffen wordt door de Amerikaanse sancties. Maar veel Iraniërs houden zich niet aan de afstandsregels en lijken onterecht te denken dat de epidemie voorbij is, zeggen de minister van Volksgezondheid en president Rouhani. 

Er wordt al lang gevreesd dat het coronavirus ook in Afrika hard kan toeslaan. Maar voorlopig zijn er nog steeds relatief weinig gevallen. Dat heeft zeker voor een stuk te maken met het feit dat er weinig testcapaciteit is, zegt de WHO. Maar voorlopig is er ook geen sprake van een overbelasting van de ziekenhuizen, dus dat is een goede zaak. 

“Maar dat betekent niet dat de ziekte niet alsnog hard kan toeslaan en pijlsnel kan groeien in Afrika, en dat er alsnog veel doden en zieken kunnen vallen”, waarschuwt Maria Van Kerkhove van de WHO.

De meeste landen in Afrika hebben minder dan 1.000 COVID-gevallen, maar er is er wel bijna overal een versnelling van de verspreiding van het virus en van het aantal besmettingen. Het gaat sneller dan op de meeste andere plaatsen in de wereld.

Zuid-Afrika heeft zo’n 50.000 gevallen, maar dat aantal verdubbelt op dit moment elke 12 dagen. De Centraal Afrikaanse Republiek heeft officieel 1.850 gevallen, daar verdubbelt het aantal om de 8,5 dagen. Egypte heeft zo’n 35.000 besmettingen, het aantal verdubbelt er op dit moment om de 16,5 dagen. 

Ondanks de vaak lage cijfers zie je dus in Afrika wel op veel plaatsen een snelle verdubbeling, mogelijk staat het continent dus nog maar aan het begin van een grote uitbraak. De Wereldgezondheidsorganisatie volgt de situatie “met grote bezorgdheid” en benadrukt dat leiders en regeringen van de huidige periode dankbaar gebruik moeten maken om zich voor te bereiden op wat er mogelijk nog zit aan te komen.

De Verenigde Staten zijn met zijn 330 miljoen inwoners veruit het zwaarst getroffen land ter wereld. Er zijn meer dan 2 miljoen besmettingen en 113.000 doden geteld. De cijfers gaan bovendien amper of niet naar beneden: het aantal nieuwe dagelijkse besmettingen schommelt al een maand rond de 20.000. Het aantal overlijdens neemt wel af, met vandaag pieken rond de 1.000, terwijl die een maand geleden nog rond de 2.000 lagen.

Terwijl de epidemie wel in kracht afneemt in grote metropolen als New York of Chicago, neemt het aantal besmettingen net toe buiten de grote steden, in minder dichtbevolkte gebieden. Volgens berekeningen van de Amerikaanse krant Washington Post was het gemiddeld aantal nieuwe besmettingen de afgelopen zeven dagen in 14 Amerikaanse staten hoger dan ooit.

Maar daarnaast is het Latijns-Amerika waar het op dit moment het hevigst brandt. Het virus verspreidt zich razendsnel in onder meer Brazilië, Chili, Ecuador, Peru en Guatemala. Brazilië is na de VS zelfs het zwaarst getroffen land ter wereld qua besmettingen: 710.000 zijn er vastgesteld en 37.000 overlijdens. Het aantal nieuwe dagelijkse besmettingen blijft oplopen, sommige dagen zijn het er zelfs méér dan in de VS, en intussen doet president Bolsonaro alsof het om ‘een griepje’ gaat en er nauwelijks iets aan de hand is. 

In een poging om het drama in zijn land te versluieren, besliste Bolsonaro onlangs om het totale aantal doden en besmettingen met het coronavirus niet langer te publiceren op de officiële website.

De WHO roept leiders in Latijns-Amerika op om hun verantwoordelijkheid te nemen. De epidemie in Zuid- en Centraal-Amerika is volgens dr. Mike Ryan van de WHO “de meest complexe van alle situaties die we wereldwijd hebben ondergaan. Het gaat om veel verschillende landen die geconfronteerd worden met zware epidemieën met – zoals we gezien hebben in Europa en de VS – de gezondheidszorg die onder grote druk staat.”

Latijns-Amerika staat nog maar aan het begin van de corona-uitbraak. “De situatie in Latijns-Amerika is op dit moment exact zoals die in veel andere landen enkele weken of maanden geleden was", zegt dokter Maria Van Kerkhove van de WHO.