De Amerikanen trekken zich terug, en Europa kijkt (voorlopig) lijdzaam toe
De Amerikaanse president Donald Trump lijkt ineens troepen weg te halen uit Duitsland. Dat werpt de vraag op wat Europa en de NAVO nog voorstellen, mocht Amerika zijn aandeel echt verminderen. Als we zo zuinig blijven als we zijn zal dat niet veel zijn, vrezen experts. ‘Volstrekte peanuts.’
Niet alleen Duitse politici en generaals vielen van hun stoel toen ze vrijdag de Wall Street Journal openden – ook hun Amerikaanse collega’s. Want ook voor het Pentagon en Republikeinen in het Congres kwam het als een verrassing dat Trump de aanwezigheid van 34.500 Amerikaanse troepen in Duitsland met 9.500 militairen wil verminderen.
Bronnen in het Witte Huis zeggen dat de opdracht is ondertekend, het Pentagon heeft nog niets ontvangen. “Er zijn nog veel vraagtekens, het is zelfs niet zeker dat het doorgaat”, zegt veiligheidsexpert Dick Zandee van Instituut Clingendael. “Maar het is wel weer een verontrustend signaal.” Ben Hodges, oud bevelhebber van Amerikaanse troepen in Europa noemde het “een kolossale fout”. In Duitsland wacht men op een officieel besluit, in Polen hoopt men dat een deel van de troepen hun kant opkomt.
Antipathie
Er is lang over nagedacht in het Witte Huis, beweren voorstanders. Maar de timing wordt in verband gebracht met kanselier Merkels besluit niet naar de G7 in Amerika te komen. “Het dient de Amerikaanse belangen in het geheel niet, en de Europese evenmin”, zegt Zandee. Maar het sluit wel naadloos aan bij Trumps antipathie tegen Merkel en Duitsland.
Net als bij het Amerikaanse vertrek uit Noord-Syrië, is niemand geconsulteerd, maar met de presidentsverkiezingen in zicht houden Europeanen zich rustig. Eerst even zien wie gaat winnen, lijkt het parool. De Europeanen zitten in een zwakke positie als het gaat om verdeling van lasten. De afgesproken verhoging van defensie-uitgaven in 2024 naar 2 procent van het nationaal inkomen wordt in veel landen niet gehaald. Duitsland heeft het piketpaaltje achteruit geschoven naar 2031.
Nog niet weg
Het contrast met de Amerikanen is groot. Die begonnen onder Obama na de Russische annexatie van de Krim juist extra te investeren in Europese veiligheid – vorig jaar nog 6,5 miljard dollar – al wordt het wel minder. Maar deze week nog is er het bericht dat met NAVO-middelen een opslag- en reparatiewerkplaats in Polen wordt gebouwd om meer dan 200 Amerikaanse gepantserde voertuigen te plaatsen. Als voorzorg.
Kortom, de Amerikanen – die via hun Europese bases ook crisisgebieden in het Midden-Oosten en Afrika bereiken – zijn nog niet weg. Maar het gaat om de trend, zegt Zandee, “Amerikaanse terugtrekking, terwijl de Russen terug zijn en China steeds bedreigender is, handels-economisch en op den duur ook militair”.
50:50
Zandee is co-auteur van een dinsdag gepubliceerde Clingendaelnotitie over de geopolitieke gevolgen van covid-19. De Haagse denktank onderstreept daarin de urgentie om de komende decennia flink te investeren in Europese veiligheid – niet alleen capaciteit maar ook besluitvaardigheid en aansturing (een EU militair hoofdkwartier). Het stuk bevat een vergaand voorstel om uiteindelijk toe te werken naar een Europese bijdrage (inclusief Britten) aan de NAVO van 50:50 met de VS.
Dat moet helpen de NAVO overeind te houden en leiden tot ‘gedeeltelijke strategische autonomie’ voor de Europeanen. Kortom, Europa (in of buiten de EU, met of zonder de Britten) zou tenminste zelfstandig operaties moeten kunnen uitvoeren in de zuidelijke rand rond Europa. Want ook daar gaat stijgende instabiliteit hand in hand met Amerikaanse terugtrekking.
“Wat kunnen we nog als Europa?”, zegt Zandee. “We kunnen alleen op kleine schaal ingrijpen. Vredesmissies hebben hooguit de omvang van een paar bataljons. Volstrekte peanuts. Als je iets groters moet doen in Afrika, dan moet je minimaal denken op brigade of divisieniveau – en dat moet je vele jaren kunnen volhouden.”
De vraag is of zulke ambities overeind blijven in de politieke arena – en de te verwachten bezuinigingen door covid-19. “Als Europa zijn veiligheid serieus neemt, maakt het hiervoor een uitzondering”, zegt Zandee. De Europese afhankelijkheid van de VS op veiligheidsgebied is velen een doorn in het oog, zeker met Trump in het Witte Huis. Maar zolang die doorn comfortabeler is dan zelf investeren, blijft het voor de Europeanen theebladeren lezen over wat de VS (en andere machten) met hen voor hebben.