‘Elke dag duizenden nieuwe besmettingen, toch gaan ze in Moskou massaal naar buiten’

Als je nu vanuit je Moskouse appartement naar buiten kijkt, wat zie je dan?

“Het is druk. Ik was vergeten hoe lawaaierig het autoverkeer is. Iedereen gaat massaal naar buiten. Er wordt veel gefietst en gestept, er zijn weer veel wandelaars op straat en de parken zijn bomvol. Ik zag zelfs dat langs de rivier werd gedanst. Vrienden nodigden mij weer uit voor een feestje. De mensen nemen het ervan. Het is ook mooi weer, voor het eerst sinds een maand of acht. Overal zie je hardlopers.

“Terwijl Moskou tot maandag nog een van de strengste lockdowns in de wereld had. De hoofdstad was en is nog altijd het epicentrum van de corona-uitbraak in Rusland. Met miljoenen andere Moskovieten mocht ik alleen naar buiten om boodschappen te doen. Maar op maandag kregen we plotseling van het stadsbestuur te horen dat het wel genoeg was geweest, de verspreiding van het virus zou zijn vertraagd. De opheffing van de lockdown was abrupt.

“Burgemeester Sergej Sobjanin, die er vanaf het begin van de crisis snel bij was met maatregelen, zei vorige week nog dat de lockdown pas kon worden versoepeld als er dagelijks slechts tientallen of enkele honderden besmettingen zouden zijn. Er zijn nu elke dag 1.500 tot 2.000 besmettingen in Moskou. Het is duidelijk dat dit een besluit van Poetin is geweest, die haast heeft om terug te keren naar de oude situatie, en dat de burgemeester zich erbij moet neerleggen.”

Is dat niet levensgevaarlijk? In de afgelopen 24 uur werden 8.404 Russen besmet. Met bijna een half miljoen besmettingen staat Rusland wereldwijd op de derde plaats.

“Ja, dat zegt de oppositie ook. Oppositieleiders zoals Aleksej Navalny wijzen naar deze aantallen en zeggen dat het nog veel te vroeg is om de lockdown te beëindigen. Ze roepen de bevolking op thuis te blijven. In sommige provincies is het zorgsysteem ingestort door de epidemie. Expositiehallen en winkelcentra zijn ingericht als tijdelijke ziekenhuizen. Toch zie je dat de Moskovieten op grote schaal naar buiten gaan. Het besluit en de woorden van de burgemeester hebben grote invloed.”

Ga jij wel de straat op, ondanks het besmettingsgevaar?

“Naar dat feestje van vrienden waar ik vrijdag voor ben uitgenodigd, ga ik niet. Zeker tien personen komen bij elkaar, in een kleine ruimte. Al die mensen gaan naar hun werk, komen in aanraking met anderen. Alleen al in Moskou zijn zo’n driehonderdduizend personen besmet met het virus. Ik heb het mijn vrienden uitgelegd, ze begrijpen het wel. Wel ga ik hardlopen, naar het park, al bewaar ik afstand. Verder draag ik keurig handschoenen, want dat is verplicht hier, en een mondkapje in winkels. In liften druk ik de knop in met mijn sleutels.

“Opvallend is wel dat je weinig ouderen op straat ziet. Ze zitten thuis of in hun datsja, hun buitenhuis. Een deel heeft familie verloren en wil het risico niet lopen ook besmet te raken. Als ik met de Moskovieten praat, hebben ze het wel degelijk over de duizenden besmettingen die er elke dag bij komen. Hoezo einde lockdown, zeggen ze dan. Toch gaan ze gewoon naar buiten. Daar is ook een economische verklaring voor. Ondernemers krijgen in Rusland weinig overheidssteun tijdens de crisis. Na tweeënhalve maand lockdown hebben zij alle reden om snel weer aan het werk te gaan.”

Waarom heeft Poetin dit besluit genomen, wetende dat de uitbraak nog lang niet onder controle is?

“Poetin heeft haast. Hij wil zo snel mogelijk de grondwet veranderen om langer aan te blijven als president. Hij wil de termijnlimiet opheffen, zodat hij niet tot 2024 maar tot zeker 2036 kan aanblijven. In april zou een referendum hierover worden gehouden, maar door de pandemie werd de stemming uitgesteld. Door duidelijk te maken dat de coronacrisis onder controle is, kan het referendum weer plaatsvinden. Op 1 juli gaan de Russen stemmen.

“Poetin is nog nooit zo impopulair geweest. Zo’n 75 procent van de Russen zegt hem te vertrouwen, bleek uit een opiniepeiling. Voor Russische begrippen is dat weinig. Ook blijkt de bereidheid om te demonstreren over de situatie in het land toe te nemen. De coronacrisis heeft de bevolking duidelijk gemaakt hoe kwetsbaar hun zorgsysteem is. Kleine ondernemers zagen ook dat ze niet konden rekenen op overheidssteun, terwijl de grote staatsbedrijven wel werden geholpen. Voordat de ontevredenheid nog verder toeneemt, wil Poetin die grondwetswijziging erdoor hebben.”

Nog even over het grote gevaar om besmet te raken in Rusland. Laatst zat je in een overvol vliegtuig naar Dagestan. Vond je dat wel verantwoord?

“Het was bomvol. Geen plek was vrij. Alleen in de businessclass waren stoelen beschikbaar. Dat had ik niet verwacht. De fotograaf en ik hadden medische mondkapjes op en handschoenen aan. Ik vond het wel verantwoord. Ik wilde voor de krant in beeld brengen hoe het virus de onherbergzame dorpen in de provincie Dagestan wist te bereiken. De uitbraak heeft daar veel slachtoffers gemaakt, al wilden de provinciale autoriteiten dat liever stilhouden. 

“In het vliegtuig daarnaartoe begreep ik hoe het virus zich snel kon verspreiden in Rusland. De grenzen werden gesloten, maar het binnenlandse vliegverkeer ging gewoon door. Omdat Moskou op slot ging, besloten veel werknemers uit de provincies met het vliegtuig terug te keren naar huis.

“Op deze vluchten werden geen strenge coronaregels in acht genomen − dat is trouwens nog steeds zo. Middenstoelen waren bezet, eten werd uitgedeeld en de inflight shop was gewoon open. Met als gevolg dat stewardessen zich over al die honderden passagiers moesten buigen om hun werk te doen. Opvallend genoeg is nooit bekritiseerd dat het vliegen gewoon doorging. Er moest immers geld worden verdiend.

“Uit de coronacijfers van Dagestan blijkt overigens dat het lage Russische dodencijfer van 6.358 niet geloofwaardig is. In mei waren er officieel slechts 29 coronadoden in Dagestan. Tegelijk werd gemeld dat er 820 personen waren overleden aan een longontsteking. In veel provincies wordt longontsteking als doodsoorzaak gemeld om het coronadodental laag te houden.”