Strijd tegen discriminatie op woning- en arbeidsmarkt is "kaas met grote gaten": waar blijven Vlaamse praktijktesten?
Om discriminatie op de woning- en arbeidsmarkt de wereld uit te helpen, is meer nodig dan de weliswaar lovenswaardige, maar lokale initiatieven, vindt Pieter-Paul Verhaeghe, professor sociologie aan de Vrije Universiteit Brussel. Nu is die strijd in Vlaanderen "een kaas met grote gaten", en kijkt hij naar de Vlaamse regering om dit gecoördineerd aan te pakken.
Talrijke academische studies tonen telkens weer opnieuw aan dat ouderen, etnische minderheden, vrouwen en personen met een beperking systematisch gediscrimineerd worden op de woning- en/of arbeidsmarkt. Het probleem van discriminatie is intussen in al zijn gradaties en nuances uitvoerig in kaart gebracht. Het wordt tijd om er ook daadwerkelijk iets aan te doen.
En hoewel praktijktesten zeker geen wondermiddel zijn, wijst het onderzoek in Gent uit dat ze weldegelijk helpen om discriminatie terug te dringen. Praktijktesten tonen immers niet enkel zwart op wit het voorkomen van discriminatie aan. Ze kunnen ook gebruikt worden om werkgevers en makelaars te sensibiliseren en bij die minderheid die hardleers blijft discrimineren zelfs te bestraffen.
Een aantal steden nam hierin reeds het voortouw. Stad Gent voert reeds enkele jaren praktijktesten uit op de arbeids- en woningmarkt. Ook het Brussels Hoofdstedelijk Gewest stemde een aantal ordonnanties waardoor inspecteurs praktijktesten en mystery calls tegen discriminatie mogen uitvoeren (het blijft daar wel wachten op de concrete implementatie). Recent namen Antwerpen, Leuven, Kortrijk en Mechelen praktijktesten op in hun bestuursakkoorden als instrument tegen discriminatie.
Deze initiatieven komen van steden met heel verschillende politieke kleuren, gaande van geel-blauw-rood gevederd in Antwerpen tot blauw-groen getint in Mechelen.
Dat is fijn voor de inwoners die in deze steden wonen, maar wat met Mohamed, Roos en Gilbert die daar niet wonen? De strijd tegen discriminatie is momenteel in Vlaanderen een kaas met erg grote gaten. Deze aanpak is niet langer houdbaar. Het is bijzonder inefficiënt omdat veel steden en gemeenten vaak van nul herbeginnen met hun praktijktesten en zo dubbel werk verrichten. Veel kleinere gemeenten willen bovendien wel iets doen, maar zijn te klein om zelfstandig een krachtig beleid uit te werken.
Ten slotte zorgt het voor een grote ongelijkheid tussen gemeenten. Het recht op een gelijke behandeling, ongeacht je huidskleur, afkomst, geslacht of leeftijd, zou een universeel mensenrecht moeten zijn, maar in Vlaanderen hangt de mate waarin dit mensenrecht gecontroleerd en afgedwongen wordt sterk af van de gemeente waarin je woont of werkt.
Begrijp me niet verkeerd: het lokale niveau is zeker interessant om discriminatie aan te pakken. De woning- en arbeidsmarkt en de migratiegeschiedenis zijn in iedere gemeente uniek en niemand kent deze lokale context beter dan de plaatselijke beleidsmakers. Maar mogen we toch minstens enige coördinatie vanuit Vlaanderen verwachten?
Het recht op een gelijke behandeling zou een universeel mensenrecht moeten zijn, maar in Vlaanderen hangt dit sterk af van de gemeente waarin je woont of werkt
Nederland wordt vaak door politici als zogenaamd ‘gidsland’ te berde gebracht. Het loont ook hier eens de moeite om boven de Moerdijk te kijken. In maart 2018 kwam het weekblad De Groene Amsterdammer naar buiten met de resultaten van een sterk staaltje onderzoeksjournalistiek. Door middel van 200 praktijktests en 50 mystery calls bij verhuurmakelaars toonde ze voor het eerst in Nederland manifeste etnische discriminatie op de woningmarkt aan.
De steden Rotterdam en Utrecht sprongen meteen op de kar en werkten een beleid met praktijktests en mystery guests uit tegen discriminatie. Ook de Nederlandse regering liet zich niet onberoerd. In november 2018 bestelde de Nederlandse Minister van Wonen Stientje van Veldhoven (D66) een studie naar discriminatie op de woningmarkt en in november 2019 kwam ze met een uitgewerkt voorstel om huurdiscriminatie aan te pakken, inclusief praktijktests en mystery guests.
Het Nederlandse beleid tegen racisme en discriminatie is zeker niet zaligmakend, maar het toont aan dat zaken snel kunnen gaan. Tussen de onderzoekjournalistiek van De Groene Amsterdammer en het Nederlandse beleidsvoorstel met praktijktests zaten er 21 maanden. In België dateren de eerste studies naar discriminatie op de arbeids-en woningmarkt van respectievelijk 2012 en 2014. Binnenkort kunnen we ons tienjarig jubileum vieren. Hoe lang moeten we nog wachten tot Vlaanderen een gecoördineerd beleid met praktijktests en mystery calls op de woning- en arbeidsmarkt voert?
Daarom mijn voorstel aan de Vlaamse regering: voer praktijktesten en mystery calls in tegen discriminatie op de woning- en arbeidsmarkt. In veel steden steunen jullie reeds die praktijktesten. Vanwaar dan die schrik om ze ook op Vlaams niveau een kans te geven? En als dat voor bepaalde partijen politiek te gevoelig ligt, coördineer dan toch op zijn minst de vele lokale initiatieven. Bundel de lokale expertise. Stimuleer samenwerking tussen steden en kleinere gemeenten. Ondersteun de succesvolle experimenten op lokaal niveau. Vul de vele gaten in ons antidiscriminatiebeleid.
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.