De ingenieur achter het curvemodel: ‘Het gevaarlijkste is dat de curves traag zullen stijgen’

Waarom zullen de curves bij een tweede golf trager stijgen?

“Toen de eerste golf uitbrak, was alles toegelaten. Daarom gingen de curves pijlsnel naar omhoog. Door slechts een paar maatregelen te nemen, werd het R-getal – waarmee aangeduid wordt hoeveel andere personen één besmet persoon infecteert – al bijna gehalveerd. Het ging om social distancing, hygiëne en het verbieden van bijeenkomsten van grote groepen mensen. Het was wel nog niet genoeg om het R-getal onder één te krijgen.”

Welke maatregelen hebben dan wel geholpen?

“Dat is nog niet duidelijk. Bij de eerste golf wisten we enkel dat de uitbraak verschrikkelijk zou zijn. Wat we moesten doen, wisten we niet precies. Dus hebben we álles gedaan: een volledige lockdown. Het experiment is nu de maatregelen stapje voor stapje te lossen. Tot hiertoe heeft nog geen enkele versoepeling geleid tot een grote heropflakkering. De curves blijven overal in Europa naar beneden gaan.

“Ofwel betekent dit dat alles wat we tot nu toe gelost hebben, zoals scholen en restaurants, niet cruciaal was in de verspreiding van het virus. Ofwel is de daling seizoensgebonden en komt er een tweede golf in de herfst of in de winter, als iedereen weer meer binnen blijft, dichter op elkaar zit en ventileren moeilijker wordt.

Waar bent u precies bang voor bij een tweede golf?

“Het gevaarlijkste bij een tweede golf is dat de curves niet snel genoeg omhoog gaan om drama te veroorzaken. Ik ben soms bang voor wat de politici gaan zeggen bij traag stijgende curves. ‘Maak u niet te veel zorgen want we moeten het coronavirus toch allemaal krijgen?’ Dat is héél gevaarlijk. De experts van de GEES beseffen dat ervoor kiezen om zoveel mogelijk mensen te laten besmetten en zo groepsimmuniteit op te bouwen, geen optie is. Maar ik heb soms de indruk dat de bevolking en de Veiligheidsraad dat niet beseffen. Groepsimmuniteit klinkt mooi, maar dan gaat 1 procent van de mensen dood. Ik noem dat gewoon groepssterfte.”

Is er dan geen enkele manier om groepsimmuniteit op te bouwen?

 “De enige manier om groepsimmuniteit op te bouwen, is oudere mensen heel sterk afzonderen. Dat is nog nergens gelukt, zeker omdat ze vaak leven in woon-zorgcentra en dat zijn net contacthaarden. Maar goed, als het virus enkel onder jonge mensen zou circuleren, heb je weliswaar minder doden, maar dat zijn dan wel allemaal jonge mensen. Bovendien wordt er in dit scenario geen rekening gehouden met de permanente schade die Covid-19 veroorzaakt aan longen, hart en nieren. Na de coronagolf krijg je dan een golf van nierproblemen, chronische vermoeidheid enz.”

Kan u uit de wiskundige modellen afleiden wat de overheid dan wel zou moeten doen bij een tweede golf?

“Al vanaf eind maart, begin april hebben we samen met onze modellen aanbevelingen meegestuurd voor de overheid. We zijn erin geslaagd om binnen de capaciteit van onze ziekenhuizen te blijven, maar dat mag geen doel op zich zijn. Uiteindelijk zijn er ontzettend veel mensen gestorven. Je moet de curves ook echt naar beneden halen. Je moet preventief inzetten om zoveel mogelijk besmettingen te vermijden. Voorlopig lukt dat goed. De curves dalen, al is het dan heel traag. Om de curves laag te houden, is contactonderzoek héél belangrijk. Daar belast je niemand mee. Daarvoor moet je contactonderzoekers inzetten én gebruikmaken van een app. Die app zou er nu toch komen.”

Waarom hebben we in ons land nog steeds geen app voor contacttracing?

“Half maart had een Belgische groep al een app klaar, Covid-19 Alert, die helemaal ‘privacy-proof’ was. Eind maart waren er vijftien verschillende apps waarvan sommige bijna volledig op punt stonden. Daar is niets mee gedaan omdat er een heleboel niet zo propere zaakjes zijn gebeurd. Organisaties die baat hadden bij manuele contacttracing en daar veel geld mee konden verdienen, hebben druk uitgeoefend. Mensen die klaarstonden met een app, zijn opgebeld en bedreigd. Ze kregen te horen dat in de media verteld zou worden dat hun app zo lek was als een zeef, als ze de app zouden durven te lanceren. Dat is heel triestig. En op een moment dat er zoveel doden vallen, vind ik dat absoluut schandalig. Het ergste is dat er mensen zijn die de app toen hebben afgeschoten en nu op de eerste rij staan om zichzelf bij de app te betrekken. Ik hoop dat er onderzoek zal komen, al is het nu misschien niet het beste moment daarvoor.”

Zou er iemand bereid zijn om zich constant te laten volgen door een app?

“Dat hoeft ook niet. Mensen kunnen de app activeren als er lokaal een uitbraak is, bijvoorbeeld in hun gemeente. Als er amper besmettingen zijn, heeft het toch niet zoveel zin om de app aan te zetten. Lokaal ingrijpen en niet over het hele land, dát is wat je moet doen bij een tweede golf. Dat zijn slimme maatregelen waarmee je niemand ambeteert en geen economische schade aanricht. Je moet proberen om de haard lokaal te doven. Dat de Belgische overheid nu werkt aan zo’n gerichte aanpak bij de heropflakkering van het virus, vind ik dan ook een zeer goed idee.”