BRUSSEL - ‘Nachten met drie, vier uur slaap zijn geen uitzondering’, zegt viroloog Steven Van Gucht (43). De voorzitter van het Wetenschappelijk Coronacomité kan het virus niet meer loslaten. ‘Ik val heel gemakkelijk in slaap. Dat is geen probleem. Maar ik schiet snel weer wakker. Welk advies ga ik straks geven? Hoe moet ik de nieuwe cijfers interpreteren? Er raast van alles door mijn hoofd. Het is moeilijk om de machine te stoppen. Ook het virus staat nooit stil.’

Van Gucht gooit hoge ogen op de dagelijkse persconferentie van het Crisis­centrum en in de actuaprogramma’s. De ­viroloog neemt de tijd om te spreken. Hij praat helder en straalt rust uit. ‘Ik denk dat mensen nood hebben aan structuur en conti­nuïteit’, zegt hij daar zelf over.

Het hoofd van de dienst virale ziekten bij Sciensano is aangeduid door het kabinet van minister Maggie De Block (Open VLD). Hij bleek de geknipte persoon – ‘rustig en met kennis van zaken’. ‘Ik heb alles laten vallen. Ik ben al een maand niet meer in het lab geweest.’

‘Toch kan ik dit maar door één reden blijven volhouden’, lacht Van Gucht. ‘Mijn buurvrouw kookt elke dag voor mij en strijkt mijn hemden. Mijn ex-partner gaat voor mij om boodschappen. Zonder hen was dit niet mogelijk.’

Varkens

‘Ik ben zo blij dat mensen nu weten dat Vlaanderen meer dan één viroloog telt’, zegt Kristien Van Reeth, hoofddocent virologie aan de faculteit Diergeneeskunde aan de UGent. Ze is trots op haar pupil. ‘Ik ben blij dat een dierenarts vandaag ons land informeert en geruststelt. Hij heeft de juiste voorgeschiedenis en is een zeer goede communicator, mondeling en op papier.’

Van Reeth begeleidde het doctoraat van Van Gucht tussen 2000 en 2005, een onderzoek naar adem­halingsvirussen bij varkens. ‘Ik heb al vaak aan de varkens teruggedacht’, zegt Van Gucht, die in de Frans­talige pers de bijnaam ‘Monsieur corona­virus’ kreeg. ­‘Rabiës of hondsdolheid is ­eigenlijk mijn dada. Maar tijdens mijn doctoraat brak het sarsvirus uit. Ik heb toen onderzoek gedaan naar coronavirussen bij varkens. Ze zijn eigenlijk de basis van mijn huidige werk.’

De fascinatie voor virussen gaat nog verder terug. Virussen zijn de rode draad in zijn leven. ‘Mijn vader had een landbouwbedrijf. Ik heb als kind gezien wat een virus kan aanrichten bij kalveren of honden. Dat heeft mij niet meer losgelaten. Ik wilde begrijpen hoe dat mogelijk was en hoe dat opgelost moest worden.’

Handig kijken

Van Gucht wordt door zijn entourage omschreven als doordacht, geduldig en empathisch. ‘Als promotor van mijn thesis was hij heel erg toegankelijk’, zegt Sanne Terryn, medewerker bij Sciensano. ‘Als baas kan hij mensen ongelofelijk goed motiveren en geruststellen. Ik geloof dat heel wat mensen daar nu nood aan hebben.’

‘Het is een goede zaak dat een dierenarts in de cockpit zit’, zegt professor Jeroen Dewulf (UGent). ‘Dierenartsen kijken op een andere manier naar virussen dan humane artsen. We zijn getraind om naar populaties te kijken in plaats van naar patiënten. Het is een andere manier van kijken. Dat blijkt nu zeer handig.’

Van Gucht belichaamt volgens velen de one health benadering van Sciensano: een optimale gezondheid voor mens, dier en omgeving bereiken. ‘Een dierenarts aan het hoofd van een humane epidemie, dat is het doel. Het is zeer goed dat de grenzen vervagen’, aldus Dewulf.

Zesde zintuig

‘Ik weet welke maatregelen er nodig zijn’, aldus Van Gucht. ‘Ik werk al jaren met ­rabiës, het dodelijkste virus ter wereld. Ik heb in het verleden smetvrees ontwikkeld toen ik met het virus aan de slag ging. Waar plakt het virus aan? Hoe kan ik me beschermen? Die smetvrees ben ik kwijtgespeeld, maar ik heb wel een zesde zintuig ontwikkeld voor wat nodig is en wat mensen verkeerd doen.’ De essentie volgens Van Gucht: het belang aan discipline en de kleine dingen niet vergeten.

Gisteren benadrukte de viroloog opnieuw dat mondmaskers voor iedereen weinig zin hebben. Sec en duidelijk. ‘Dat typeert hem’, zegt Van Reeth. ‘Het is niet gemakkelijk om hem van de wijs te brengen. Hij heeft een zeer sterke visie, die nooit uit de lucht is gegrepen.’ Ook Hans Nauwynck van de UGent erkent die eigenschappen. ‘Hij is enorm standvastig. Hij was altijd de man van de vele hypotheses, maar die bleken heel vaak te kloppen. Hij heeft enorm veel inzicht.’

Een bijkomend voordeel is dat Van Gucht op verschillende virussen werkt. ‘Ik ben gefascineerd door griepvirussen en ­rabiës. Maar we doen ook onderzoek naar het humaan papillomavirus (dat baar­moederhalskanker veroorzaakt, red.) en hepatitis E, dat bij varkens vaak tot leverontsteking leidt.’ Toch twijfelde Van Gucht lang om als dierenarts voor het wetenschappelijke onderzoek te kiezen. ‘Uiteindelijk vond ik het waarom en het hoe te interessant. In een dierenartspraktijk zou ik dat missen.’

Ook vandaag blijft de positieve evolutie rond het coronavirus aanhouden. De voorbije uren werden 32 mensen opgenomen in het ziekenhuis en werden 108 nieuwe Covid-besmettingen vastgelegd. Volgens viroloog Steven Van Gucht lijkt het aantal besmettingen te stabiliseren. 'Over een periode van zeven dagen gaat het om een lichte stijging met 1 procent, maar eigenlijk gaat het om een stabilisering. We zien daarbij veel lichte gevallen, ook omdat er we meer en breder testen. Bij het aantal nieuwe opnames blijft de trend mooi dalend met een afname van drie procent per dag. Ook het aantal overlijdens is duidelijk dalend met zo'n 7 procent.'

Zon breekt door

Van Gucht was zichtbaar opgelucht met de cijfers en kondigde meteen ook aan dat dit de laatste persconferentie van het Crisiscentrum was. 'Zo snel als de donkere wolken samenpakken, zo snel kan de zon weer doordringen', zei hij ietwat emotioneel. 'Dit is de laatste persconferentie. We mogen de teugels een beetje laten vieren. We hebben het virus bij het nekvel gegrepen en branden geblust. Mij rest nog om alle kijkers en luisteraars bedenken voor hun interesse in de dagelijkse en daarna wekelijkse persconferentie.'

Ook zijn collega Yves Stevens ziet licht aan het einde van de tunnel. 'Exact drie maanden geleden werd onze dagelijkse routine zwaar overhoop gehaald. Het was voor iedereen een moeilijke en vreemde periode, maar de enorme solidariteit in onze samenleving heeft ons veel veerkracht gegeven', zegt hij. 'We danken iedereen voor dit engagement, we zijn samen in deze collectieve uitdaging geslaagd. We mogen niet vergeten dat het menselijk leed zeer zeer groot is. Veel mensen hebben in moeilijke omstandigheden afscheid genomen.'

Stevens: 'Sinds maandag zitten we in een nieuwe fase, waarbij we stilaan onze activiteiten kunnen hervatten. Het is nu aan ons om verstandig om te gaan met deze situatie. Ook de komende weken en maanden zullen we rekening moeten houden met de aanwezigheid van het nieuwe coronavirus. Stop het virus ook de komende weken en maanden.'

Van Gucht nam ook nog uitgebreid de tijd om zijn medewerkers bij Sciensano en de gebarentaaltolken te bedanken. Vanaf volgende week vrijdag volgt wekelijks een schriftelijke persupdate. Daarin zal het Crisiscentrum wel blijven communiceren over de aantallen.